I Ragnar Ulstein si bok “Lagunen og stormen, Ulstein – bygd i Europa 1940-1945 skriv han mellom anna:
“Kampen mot englandsfarten var ei prioritert sak for Gestapomenn langs vestlandskysten.
I tidlegare tider var nok familielivet meir prega av faste rutinar til faste tider enn det er i dag. Det var ikkje så mykje tekniske hjelpemidlar som i dag, og det var heller ikkje så store utval i dei få butikkane som då var. Dette galdt både i matvegen, i klesvegen, og for reiskap både på sjø og land.
Desse har vore formenn i foreininga:
Det nye skulelova som vart vedteken av Stortinget i 1827 stilte opp ei rekkje minimumskrav for skulen. Eit av krava var at det skulle vere minst ein «fast» skule i kvart prestegjeld anten i eigne skulebygg eller i leigde lokale. Kyrkjesongaren (klokkaren) skulle vere lærar i den faste skulen. Skulestellet skulle styrast av ein lokal skulekommisjon med prosten (dersom han var tilstades) eller presten som formann.
– Julius Ulstein; litt om idretten i din ungdom fram til Hødd vart skipa. Du er 92 år no og kan fortelje korleis det var.
Slik startar eit unikt bandopptak som Hans Gisle Holstad tok opp med Julius Ulstein i 1977. Julius Ulstein var fødd i 1885 og var svært idretts- interessert heile livet. Han vart 102 år gamal. Her har vi redigert det som kom fram i samtalen om idretten i Ulstein i tida fram til Hødd vart skipa:
I åra 1931 til 38 gjekk eg to-delt sju-årig folkeskule i Dimna krins. Til vanleg var det til saman ca. 20-25 elevar ved skulen. Dei tre første skuleåra vart kalla småskulen, dei fire siste storskulen. Vi gjekk på skulen annankvar dag, fem timar i småskulen og seks timar for dag i storskulen. Eg og dei fleste syskena mine hadde same læraren i heile folkeskuletida, Johannes L. Dimmen (f. 1905).
På 1800-talet omkom det i alt 14 menneske frå Dimna krins på heimveg frå kyrkje. I 1823 drukna det fem mannfolk på veg frå Herøy kyrkje. At straum og vind kan skape skavl og bølgjer sør for Dimnaneset er velkjent, men at sjøvane karfolk i sine beste år skulle omkome innanskjers på veg frå kyrkje, var uventa. I ettertid har det vore sagt og påstått at karane truleg hadde vore med i eit lystig lag etter kyrkjetid og at dette hadde samanheng med ulukka.
Artikkelforfattar Kjell Garnes vaks opp på Garnes og opplevde det tyske nærværet ved Dragsundbrua i krigsåra. Han var seks år gamal då krigen braut ut i Noreg, og han hadde nettopp fylt ni år då krigen kom til Garnes. Gjennom eigne opplevingar og samtalar med sentrale vitne, skriv han her om dramaet denne marsdagen i 1943.
Kjelde: Harald Jørgen Rasofielson Hatløy.
Rasofiel Johanson Hatløy, frå Johangarden på Hatløya, skulle opp i Vik for å selje egg og smør. Samtidig skulle han handle ulike varer. Dette hende truleg ei tid mellom 1933-34, tidleg i veka.
Denne artiklen er bygd på ein samtale Konrad Myrene hadde med Oskar Garnes. Dette lydopptaket er seinare skrive ned av Kjell Garnes.
Som ishavsskipper har Oskar Garnes levd eit hendingsrikt liv og opplevd mange dramatiske situasjonar der nord. «Vikingen» har fått ein prat med han. Det er ein uvanleg 17. mai han fortel om, og det høvde så meint at det no nett er 50 år sidan.
– No fortel Oskar Garnes:
For mange år sidan fekk eg eit notat av dåverande rådmann i Ulstein, Asbjørn Waage. Notatet omhandlar ei merkeleg hending på sjøen som skjedde først på 1800-talet. Grunnen til at eg fekk notatet, var truleg at tipp tipp oldefaren min, John Larsson Osnes, var ein av dei som er omtala i hendinga det her skal forteljast om.
Når ein no etterkvart kan ta i bruk Eiksundbrua og kome seg tørrskodd over til Eika, vil nok mange ta spaserturen dit.
Folkevandringane har vore frå fjordane og utover, nærare og nærare fisken. Slik har det vore i Eiksund og slik har det vore på Elika. Unntaket er Sunde 1 som fekk brukarar frå Ulsteinstranda og Flø. Sundevågen og Klungsvågen er gode båthamner. Til Klungsvågen kom dekksbåtar m.a. frå Vartdal for å ligge trygt mellom fiskjene. Langevågen, som går inn ved Geitholmen, er dei siste åra ei mykje nytta overnattingshamn for fritidsbåtar.
Åra rundt 1940 var avslutninga på dei såkalla harde tredveåra både i norsk og europeisk historie. Oppgangen i næringslivet og det økonomiske livet hadde starta allereie i 1935 her i landet. Straks føre krigen var difor tida prega av optimisme og nysatsing innan næringsliv og handel, og ein var komen opp på nokolunde normal aktivitet når det gjaldt samfunnslivet i det heile. Såleis var det mange av dei bedriftene og verksemdene som for ettertida skulle få så stort oppsving, som vart grunnlagde nett i denne tida.
Det er i siste halvdel av mars. Torskefisket er kome so langt at karane hev fått tjøra av fingrane. Den fiskaren som ikkje hadde fingrane impregnerte med tjøre når fisket starta, hadde ikkje fornya vegna si forsvarlegt i vinter. Veret hev vore laglegt i vinter, fisket hev ogso vore godt, truleg godt over eit middels år. So i år vert det nokre kroner meir enn vanlegt på “misjonsgarna” ogso.
For ei stund sidan fekk Ulstein Historielag eit fint foto av Åshild Sivertsen (f. 1926). Fotograf er Olav Hjertenes, og fotoet er teke 17. mai 1960.
Om morgenen den 18. desember 1941 ble jeg arrestert av Gestapo (Marx og Querke) og sendt til Trondheim over Åndalsnes samme ettermiddag. Det var en kald fornøyelse; ikke minst å gå fra jernbanestasjonen til Gestapohovedkvarteret i Misjonshotellet, og videre over til Elgsæter bru til Vollan kretsfengsel i Klostergate 9. Ved framkomsten der den 20 desember kl. 02.15 var jeg både sulten og frostig, men det føltes deilig å komme inn i fengselskorridoren og vaktrommet , for der var det varmt.
Dei første 150 åra var kristendomskunnskap og lesing dei dominerande faga i skulen. Det meste av leseopplæringa gjekk også føre seg i tilknyting til religiøse tekstar. Skulelova frå 1739 opnar for at borna kan lære å skrive og rekne, dersom foreldra ynskte det.
Sigmund Breivik var jeger/skarpskyttar under felttoget i 1940. Han har notert ned og fortalt, m.a. på minneutstillinga på Vikholmen under 50 års-markeringa for frigjeringa 1995. Det følgjande er nedskrive frå video og lydopptak, samt notatar. Kjeldene er dei som var med på desse hendingane som deltok og var med på Vikholmen i 1995: