Eilert Sundt utga i 1855 boken «Dødligheten i Norge – bidrag til kunnskap om folkets kaar».
I ei fantastisk samling av data om folk og aldersutvikling, har han mykje om dødelegheita frå 1825 og framover. Nesten 25% av guteborna døde før dei var 5 år og ca 20% av jentebarna. Dette skuldast mykje dødfødslar og heilt klart ernæringstilhøva i oppveksten. Han skriv:
Til neste år er det 45 år sidan ”Ulstein 2” gjekk på grunn og forliste i Rundesundet. Har laga denne artikkelen no, medan munnlege kjelder som opplevde forliset framleis lever.
Arnvid Hasund var i perioden 1946 til 1948 redaktør i Sunnmøre Arbeidaravis. Sommaren 1946 blei Hasund konstituert redaktør i Sunnmøre Arbeideravis, og formelt tilsett frå 1947. Rolla som redaktør var kortvarig, og hausten 1948 går han frå stillinga som redaktør. Meir om dette seinare
Arthur Osnes var fødd 14.september 1924. Flyet han var med vart skote ned over Tyskland under andre verdskrig ved Hannover 22.september 1943. Alle ombord omkom. Arthur var då 19 år gamal.
Når kornet var male, mjølet og veden komne i hus, var det tid for å ta ein bakardag i kjellaren. Det var flatbrødet som skulle steikast. Ein bondegard utan store tirar med flatbrød var ikkje for rett å rekne. Brødet vart stabla i tynner eller opptira på ei hylle i buda.
(Dette er ein litt omarbeidd versjon av ein artikkel som stod i «Jul på Sunnmøre» i 1996.)
Tomta til huset vårt blei utgraven i 1934. Dette var på Osnesgarden, og bruksnummeret vårt vart 107. Far, Karl Johan Hauge, stod som eigar av eigedomen, som fekk det velklingande namnet “Heimro”.
Under utgravinga dukka det opp ei vassåre i atterkant av tomta. Det vart då bestemt å grave ut ein brønn. Det vart sett opp ein kant i ca. 1,25 meter høgde over golvnivået. Brønnen var ca 2 meter lang og 1,5 meter brei. Eit kraftig tredekke vart lagt på toppen. I framkant av tredekket vart det laga ei luke. Sjølve brunnen var om lag 1,5 meter djup.
Tanken om å starte eit nytt bygdeblad var nok at ein ville skape eit meir moderne og aktivt blad, der einspaltene i Vikebladet kunne bytast ut med ein betre layout, og eit meir moderne format. I tillegg ønskte ein at også hendingar og aktivitetar i Hareid kunne kome betre fram. Det vart teke kontakt med Thorkildsen i Vikebladet for å få til eit samarbeid. Dette vart avvist.
Naar jeg har nedskrevet endel gamle bygdeskikke her i Ulstein, er det av to grunde. Først fordi flere har opfordret mig hertil, og dernæst – og det er det avgjørende – fordi det kunde tænkes at være av kulturhistorisk betydning. Det er nøkternt nedskrevet, saaledes som jeg selv har set det, t. eks. bryllupsskikke, eller saaledes som ældre folk har fortalt mig det, t. eks. «omtalsøl» og «be til bustad.» Jeg har hørt det meste fra min mor, som i sin tid var flink til at fortælle.
Hasund i mars 1919
Bygdesong er ein song som lovprisar heimbygda eller grenda, og vert ofte framført på 17. mai, ved skuleavslutning eller i andre høgtidelege samanhengar. Dei fleste norske bygder har ein bygdesong, og i Ulstein finn vi bygdesongar i grendene Flø, Ulsteinvik, Hasund/Sundgot, Dimna, Haddal og Eiksund.
Olav Osnes vart fødd 10.07.1916 oppe i Gjerda i Ulsteinvik sentrum. Før krigen var han politikonstabel i Østerdalen og seinare i Volda. I årets utgåve av Levd Liv presenterer me dagbladnotata som Olav Osnes skreiv ned under felttoget i Gudbrandsdalen i aprildagane i 1940. Brorsonen til Olav Osnes, John Osnes, fekk kopi av desse notata for mange år sidan, og meiner det er naturleg at dei blir publiserte i samband med krigsjubileet. Under krigen var Olav Osnes saman med resten av familien sentral i arbeidet med Englandsfarten og i militært motstandsarbeid. Han vart arrestert av Gestapo i desember 1941 og sat på Vollan kretsfengsel i Trondheim til mai 1942. Seinare vart han arrestert på nytt av Gestapo i juni 1944, men vart sett fri etter ein månad. Særleg under siste arrestasjonen var han sterkt torturert, og han mista jobben i politiet. Olav Osnes organiserte i 1944 og 1945 Heimestyrkane på Ytre Søre Sunnmøre. Meir om både Englandsfarten og Heimestyrkane kan ein lese i Ragnar Ulstein si bok
“Lagunen og Stormen. Ulstein-Bygd i Europa 1940-1945”. Etter krigen fekk Olav Osnes si lengste arbeidstid som lensmann i Vanylven. Olav Osnes døydde for nokre år sidan, over 90 år gamal.
I Ragnar Ulstein si bok “Lagunen og stormen, Ulstein – bygd i Europa 1940-1945 skriv han mellom anna:
“Kampen mot englandsfarten var ei prioritert sak for Gestapomenn langs vestlandskysten.
I tidlegare tider var nok familielivet meir prega av faste rutinar til faste tider enn det er i dag. Det var ikkje så mykje tekniske hjelpemidlar som i dag, og det var heller ikkje så store utval i dei få butikkane som då var. Dette galdt både i matvegen, i klesvegen, og for reiskap både på sjø og land.
I åra 1931 til 38 gjekk eg to-delt sju-årig folkeskule i Dimna krins. Til vanleg var det til saman ca. 20-25 elevar ved skulen. Dei tre første skuleåra vart kalla småskulen, dei fire siste storskulen. Vi gjekk på skulen annankvar dag, fem timar i småskulen og seks timar for dag i storskulen. Eg og dei fleste syskena mine hadde same læraren i heile folkeskuletida, Johannes L. Dimmen (f. 1905).
På 1800-talet omkom det i alt 14 menneske frå Dimna krins på heimveg frå kyrkje. I 1823 drukna det fem mannfolk på veg frå Herøy kyrkje. At straum og vind kan skape skavl og bølgjer sør for Dimnaneset er velkjent, men at sjøvane karfolk i sine beste år skulle omkome innanskjers på veg frå kyrkje, var uventa. I ettertid har det vore sagt og påstått at karane truleg hadde vore med i eit lystig lag etter kyrkjetid og at dette hadde samanheng med ulukka.
Artikkelforfattar Kjell Garnes vaks opp på Garnes og opplevde det tyske nærværet ved Dragsundbrua i krigsåra. Han var seks år gamal då krigen braut ut i Noreg, og han hadde nettopp fylt ni år då krigen kom til Garnes. Gjennom eigne opplevingar og samtalar med sentrale vitne, skriv han her om dramaet denne marsdagen i 1943.
Kjelde: Harald Jørgen Rasofielson Hatløy.
Rasofiel Johanson Hatløy, frå Johangarden på Hatløya, skulle opp i Vik for å selje egg og smør. Samtidig skulle han handle ulike varer. Dette hende truleg ei tid mellom 1933-34, tidleg i veka.
Denne artiklen er bygd på ein samtale Konrad Myrene hadde med Oskar Garnes. Dette lydopptaket er seinare skrive ned av Kjell Garnes.
Som ishavsskipper har Oskar Garnes levd eit hendingsrikt liv og opplevd mange dramatiske situasjonar der nord. «Vikingen» har fått ein prat med han. Det er ein uvanleg 17. mai han fortel om, og det høvde så meint at det no nett er 50 år sidan.
– No fortel Oskar Garnes:
For mange år sidan fekk eg eit notat av dåverande rådmann i Ulstein, Asbjørn Waage. Notatet omhandlar ei merkeleg hending på sjøen som skjedde først på 1800-talet. Grunnen til at eg fekk notatet, var truleg at tipp tipp oldefaren min, John Larsson Osnes, var ein av dei som er omtala i hendinga det her skal forteljast om.
