Då eg vart beden av tidlegare leiar av historielaget, Aksel Hauge, om å skrive denne historia, måtte eg tenkje over kva eg hadde av stoff. Det var viktig for meg sidan det gjeld min eigen far. Asbjørn Ulstein eller berre AU som han blei kalla, var ein systematikar, og eg hadde tilgang på eit album som han hadde laga for borneborna sine. Det albumet hadde fått tittelen: «Kva har du gjort før, bestefar?»

Krigen hadde ikkje vore den same for alle i Ulstein. Somme fekk krigshandlingane heilt inn på livet; andre miste livet eller vart invalidiserte på kropp og sjel. For folk flest hadde truleg den største forandringa vore at samfunnet vart så mykje annleis, regulert og kontrollert. Dei daglege innkjøpa vart rasjonerte på kort og handlebok.

Når kornet var male, mjølet og veden komne i hus, var det tid for å ta ein bakardag i kjellaren. Det var flatbrødet som skulle steikast. Ein bondegard utan store tirar med flatbrød var ikkje for rett å rekne. Brødet vart stabla i tynner eller opptira på ei hylle i buda.

Det eg hugsar, som første barneminne, er nyttårsnatt i 1900. Eg var då vel 4 år. Vi hadde fylgt med til kyrkje, som var pynta med grankvister og masse lys. Vi var på galleriet. Heile kanten var grankvister med lys innimellom. Far leia sangkor, han var forsanger i kyrkja, før der kom orgel, i mange år frametter. Mor døde frå oss 5 barna 24/9-1900. Bjarne 4-5 månader berre.

(Dette er ein litt omarbeidd versjon av ein artikkel som stod i «Jul på Sunnmøre» i 1996.)

Prestegarden i Dimnasund var i bruk frå 1600-talet og fram til 1906. Den eldste prestebustaden stod inst i Valen på Grasnes sida – då det brann julekvelden i 1832 vart det bygd nytt lenger oppe på Knutsnes sida.

Gunvor Ulstein hadde hatt ei kjensle av at nokre av prosjekta dei jobba med, kunne slå til. Det ho hadde ymta om offentleg, skulle vise seg ikkje å vere falske forhåpningar. Den 4. mars 2000 ryddar Vikebladet Vestposten endå ein gong framsida for ei verftssak, denne gongen med blomster, smil og applaus: Ulstein Verft hadde fått kontrakt med Solstad. Reiarlaget tinga eit skip som kunne legge fiberoptisk kabel, prislapp 400 millionar kroner. Det viste seg at også UMV Holding var med på kjøparsida. Skipet var det største spesialskipet som til då var bygd på verftet og skulle leverast i april 2001. Kontrakten hindra ikkje at arbeidarar ville bli permitterte, men situasjonen vart mindre prekær.

Den 15. juli 2009 vart avfallsplassen på Eidet lagt ned. SSR ville i 2010 starte med å tilbakeføre området til slik det ein gong var. Avfallsplassen på Eidet var opna i 1994, og i 2005 var SSR 25 år. På slutten av 1990-talet hadde SSR opna sortertingsanlegg for grovavfall i Saunesmarka. Litt etter kvart dukka ein ny idé opp; kva med å gjere den gamle grovavfallsplassen på Eidet til hageavfallsplass? Slik vart det, og slik er det den dag i dag.

Midt i januar 1990 leverte bossbilane den siste lasta si til bossbrenningsanlegget i Saunesmarka. Så skulle arbeidet med å rive skorsteinen og omnane starte. Etter at rivinga var ferdig, skulle dei setje inn portar i underetasjen som mellom anna skulle brukast til garasje. No skulle bosset køyrast til Grautneset.

Ei av sakene som endeleg var i ferd med å finne si løysing, var bossaka. Bossplassane både i Hareid og i Fløstranda i Ulstein var i ferd med å bli sprengde. Men no skal Ulstein og Hareid samarbeide, og dei har samla seg om eit bossbrenningsanlegg i Saunesmarka i Ulstein.

I 1926 kom der ei høyring som demonstrerer haldninga i folket, og kanskje også den sterke stillinga til kristendom, kyrkje og bedehus i Ulstein: I 1926 var striden for eller mot brennevinsforbod på det hardaste. Han var også aktuell for kyrkja. Kyrkjedepartementet sende ut skriv med forbod om å halde foredrag for eller mot brennevinsforbodet i landets kyrkjer. Hausten 1926 var det folkeavstemming om forbodet. Dei røysteføre i Ulstein møtte mannjamt opp. Det skal vi straks kome attende til.

Tomta til huset vårt blei utgraven i 1934. Dette var på Osnesgarden, og bruksnummeret vårt vart 107. Far, Karl Johan Hauge, stod som eigar av eigedomen, som fekk det velklingande namnet «Heimro».

Under utgravinga dukka det opp ei vassåre i atterkant av tomta. Det vart då bestemt å grave ut ein brønn. Det vart sett opp ein kant i ca. 1,25 meter høgde over golvnivået. Brønnen var ca 2 meter lang og 1,5 meter brei. Eit kraftig tredekke vart lagt på toppen. I framkant av tredekket vart det laga ei luke. Sjølve brunnen var om lag 1,5 meter djup.

1980-talet var eit innhaldsrikt tiår for utviklinga i Ulstein. Kommuneleiinga visste at det var avgjerande for næringslivet at det var tilgang på husvære og tomter, både for tilflyttarar og innfødde. 1979 hadde vore eit bra byggjeår i Ulstein kommune; 50 bustadhus med 58 husvære vart sette i arbeid. Dei fleste av husa kom til i bustadfelta Hofsetmarka og Sundgotmarka. Men Flø figurerte no endeleg på bustadstatistikken med fire hus, og likeeins Eiksund med fire hus.

I 1950 flytta familien min til far sin barndomsheim på Reiten. Eg fylte 9 år den hausten. Å gå ein handletur inn til Vik var heilt forskjellig frå i dag. Vegane hadde ikkje fått namn, og det var berre ein veg gjennom bygda. Vi budde i Almegarden på toppen av Reitabakken, der Kyrkjegata startar no.

Tanken om å starte eit nytt bygdeblad var nok at ein ville skape eit meir moderne og aktivt blad, der einspaltene i Vikebladet kunne bytast ut med ein betre layout, og eit meir moderne format. I tillegg ønskte ein at også hendingar og aktivitetar i Hareid kunne kome betre fram. Det vart teke kontakt med Thorkildsen i Vikebladet for å få til eit samarbeid. Dette vart avvist.

Naar jeg har nedskrevet endel gamle bygde­skikke her i Ulstein, er det av to grunde. Først fordi flere har opfordret mig hertil, og dernæst – og det er det avgjørende – fordi det kunde tænkes at være av kulturhistorisk betydning. Det er nøkternt nedskrevet, saaledes som jeg selv har set det, t. eks. bryllupsskikke, eller saaledes som ældre folk har fortalt mig det, t. eks. «om­talsøl» og «be til bustad.» Jeg har hørt det me­ste fra min mor, som i sin tid var flink til at fortælle.

Hasund i mars 1919

Bygdesong er ein song som lovprisar heimbygda eller grenda, og vert ofte framført på 17. mai, ved skuleavslutning eller i andre høgtidelege samanhengar. Dei fleste norske bygder har ein bygdesong, og i Ulstein finn vi bygdesongar i grendene Flø, Ulsteinvik, Hasund/Sundgot, Dimna, Haddal og Eiksund.

I mai 1987 tok Ulstein kommunestyre avskil med rådmann Asbjørn Waage. I nærare 40 år hadde han arbeidd i kommunen når han no hadde nådd pensjonsalderen; først ved kommunekassa, så ved elektrisitetsverket, deretter som formannskapssekretær frå 1957 og ti år seinare i stillinga som kontorsjef som seinare vart heitande rådmann. Ein periode på 1970-talet hadde Waage permisjon for å arbeide ut generalplan og gjere gardssoga for Ulstein og Hareid ferdig.

I oktober 1964 vedtok Ulstein kommunestyre at det skulle byggjast idrettshall med symjebasseng aust for Ulsteinvik skule. I budsjettet for 1968 var både idretts- og symjehall, hybelhus og pengar til opparbeiding av bustadfelt kome med. I slutten av 1968 kom dei første annonsane i lokalavisa, som fortalde om opningstider for symjehall og badstove. Det skulle bli offentleg bading tre dagar i veka.

Det var gode tider i norsk næringsliv fram til 1998. Sysselsettinga i landet auka med 230.000 frå 1993 til 1998. Frå 1998 minka veksten i økonomien noko. Det skuldast mellom anna uro i internasjonale kapitalmarknader i samband med den såkalla Asia-krisa, kraftig fall i oljeprisen og dobling av rentenivået i eit forsøk på å forsvare kronekursen.