Der kjem eit taterfylgje. Tvo, tri kjerringar, fire karfolk og ei heil brote med ungar. Kjerringarne gjeng i raude vestar og beltor med blanke syljor, ljose hovudplagg og ofte raude stakkar òg. Forkledet hev dei bunde upp, og det er fullstappa med pultrar. Skorne er i fillor. Paa ryggen hev dei ein liten unge bunden fast. I eine handi ber dei kaffikjelen og i den andre leider dei ein annan unge. Fyre og etter gjeng større ungar berande paa pultrar paa ryggen eller i henderne. Karfolki er oftast svartklædde. Dei gjeng i skjorteerma og i skinnhuva.

Planlegginga til Ulstein Verft gjekk sin gang. Midt i august 1999 var konsekvensutgreiinga klar, og saka kunne sendast ut på høyring. Det var ikkje småtteri. Her låg det føre planar om ei utbygging på fleire hundre millionar kroner på Osnes. Investeringane skulle sikre framtida for Ulstein Verft, men dei store bygningsvoluma ville få visuelle konsekvensar.

Den 14. november 2002 ryddar Vikebladet Vestposten framsida. Over eit stort bilde av Trond Berg lyser overskrifta: «Vil kjøpe Ulstein Hotell – og omskape det til folkehøgskule». Til avisa fortel Berg at han tidlegare på hausten hadde teke kontakt med hotelleigarane om idéen, og at dei no så smått hadde byrja å forhandle om saka. Han skulle same kvelden i møte med politikarar i Ulstein. Men han understreka at dei jobba parallelt med planane sine for Reiten. Nybygget der var kostnadsrekna til 28-30 millionar kroner. I den same avisa stadfeste ordførar Jan Berset (H) at han kjende til at det hadde vore drøftingar mellom leiinga ved folkehøgskulen og eigarane av hotellet.

Bygd av svenske krigsfangar

Svenskeveien gjeng mellom nørste Fjellsteingylet og Kvitåa, og gjeng frå Supasteinen som er nesten nord med Kvitåa. Frå først av gjekk den dit opp som Dalselva renn utføre, og vi som jaga geiter frå Haddalsida brukte mest den. Men dei som skal til og frå Eiksundsætra brukar sjølvsagt den andre utgåva. Eg teiknar begge utgåvene blå. Det seiest at Svenskeveien skal vere bygd av svenske krigsfangar.I Eiksund har det vore embetsfolk og rikdom i mange hundre år.

Søndagsskulen i Ulstein var nær knytt til indremisjonen dei første åra. Det var ein ung bakarsvein som tok med seg idéen til Ulstein. Han arbeidde rundt 1882 hos handelmann Rasmus Ulfsten, var frå Haugesund-området og heitte Peder Helland. Han kjende til søndagsskulen frå heimetraktene. Etter å ha samrådd seg med Johannes P. Skeide samla han borna på Osnes til søndagsskule.

Det er ikkje tvil om at gardsdrifta i Ulstein tok seg opp utover på 1800-talet, ikkje minst etter utskiftingane i siste halvdel av hundreåret. For teigblandinga hadde hindra utviklinga i jordbruket. Ei enkel sak som drenering av jorda var uråd, for vatnet frå grøftene ville berre fløyme utover teigen nedanfor og øydelegge eit godt granneskap. Derfor braut dei jord berre på tørre stader.

Mange har kalla åra frå krigen og framover til rundt 1970 for husmoras tidsalder. Dette har nok samanheng med industrialisering, urbanisering, og at jordbruket kom på vikande front i den forstand at stadig fleire huslydar no kom til å hente inntekta si frå andre aktivitetar enn jorda. Kvinnerolla blir dermed endra; husmora steller hus og passar born, medan mannen er på arbeid i industri, servicenæringar eller på sjø. Samtidig blir familiebanda gradvis annleis; det er ikkje lenger like sjølvsagt at storfamilien bur nokså samla, og dermed blir nettverket mindre om det skulle støyte noko til.

Denne sumaren i 1941 var det stor trafikk over Nordsjøen til Shetland her frå distriktet. På folkemunne vart Ålesund kalla for vesle London. Tyskarane raste, og ved hjelp av Rinnanbanden vart mange arresterte og torturerte. Det vart også avsagt mange dødsdomar, men trafikken berre auka på. Som eit siste desperat forsøk på å få slutt på Englandsfarten, kom der ordre frå høgste hald at fedrane til dei som hadde rømt skulle arresterast. Utan forvarsel kom Gestapofolk også til Ulstein og tok med seg dei som dei fekk tak i. I Dimna tok dei Rasofiel Notanes og Kristian Vik. Men onkel Salamon, far til Bernt Dimmen, var tilfeldigvis ute og fiska, så han gjekk klar. Dei andre som vart arresterte frå Ulstein var: Julius Ulstein, Matheus Ulstein, Thomas Hatlø og Petter Osnes, far til Ewald. Saman med resten frå Sunnmøre, vart dei sende til Grini der dei sat eit års tid. Rasofiel Notanes fortalde meg etter krigen at dei fekk forholdsvis god behandling. Rasofiel kom på eit arbeidslag saman med fleire kjende personar som Francis Bull m.fl.

Utover i 2001 tek Ulstein-samfunnet nye sprang. I slutten av mai 2001 gir politikarane skjenkeløyve til den nye restauranten Matlyst i 1. etasje i Convex-bygget. I tillegg til mat og drikke skal utestaden vere kunstgalleri med ambulerande utstillingar og delikatesseforretning. Sidan opninga sommaren 2001 presenterte Matlyst ei ny utstilling kvar månad. I desember kunne eigar og kunstmesen Bjarne Wærdahl by publikum kunstverk av Odd Nerdrum.

Den 25. mars 1909 kom M/B «Norge» frå Haddal inn frå fiskefeltet. Det var sju mann ombord. Dei hadde ca 2000 torsk og sei som fangst. For å spare olje hadde dei sett segl, og stoppa motoren. Det var ein nord- austleg bris og solskin. Midt mellom Grasøyane og Fallja (Vallabåane) blei  dei pårent av lastebåten «Wilfred» frå Trondheim. Fem mann omkom – to blei berga. Dette gjorde eit sterkt inntrykk på Oskar Garnes som var 16 år den gongen. Oskar blei seinare ein kjend og respektert fiske-og ishavsskipper, som gjekk i bresjen for å koste skuta «Sjannøy» i 1949.

I eit lydbandopptak gjort av Konrad Myrene fortel han om si oppleving, og den er gjengitt tilnærma ordrett, men oppstykkja med mellomtitlar.

I 1920 skjedde det noko som har vore avgjerande for samferdselsutviklinga og kommunikasjonane på Sunnmøre, ikkje minst i eit øysamfunn som Ulstein. Møre og Romsdal Fylkesbåtar (MRF) vart stifta. Det skal vi straks kome attende til, men først nokre riss omkring transport og samferdsle:
– Den 27. juni køyrde eg for første gong med bil frå Hareid til Hjørungavåg, skriv Johan Bjørndal i eit dagboknotat frå 1916. Han fortel ikkje noko om kven som køyrde bilen, men truleg følgde han den første bilen som kom til Hareidlandet nettopp i juni dette året.

Men vegen fram var ikkje rettlinja og brulagd med gull og glitter. Våren 2005 gjorde tre politikarar eit alvorleg forsøk på å få saka opp til ny vurdering. Den 26. mai får Vivian Roppen (SV), Gry Dimmen (Sp) og Lill-Marit Baade (Frp) heile framsida til Vikebladet Vestposten – med overskrifta: «Set bremsene på i kulturhussaka». Avisa fortel at dei tre vil prøve å stoppe planane om eit felles hotell- og kulturhus inntil vidare. Med ein underskriftsaksjon ville dei prøve å få saka opp i kommunestyret gjennom det nye instituttet for innbyggjarinitiativ, innført i kommunelova frå 2003.

Då eg vaks opp hadde vi ikkje elektrisk straum på Ringstad før eg var i 10-11-årsalderen.

Oljelampen og fjøslykta med sitt svake skin gjorde at det var halvskymt både inne og ute, og dette gav rom for fantasien så vi trudde både på tusser og troll.

På garden der eg budde vart det fortalt nokre soger som gjekk i arv, og som bestemor Ingeborg og tante Anna fortalde mens rokken gjekk og forvandla saueulla til heimelaga spøta- tråd.

Ei av desse sogene fortel om ei hending frå Hammarstøylen, ei fortel om ein slagbjørn som var på ferde, og den tredje om fanten som møtte honden hass Jo Fjelle.

Trekantprosjektet har vore ei av dei aller viktigaste sakene i Ulstein kommune dei siste 50 åra. Vi kan slå fast at denne saka har kome til å stå som eit symbol på korleis privat-offentleg samarbeid kan gi ein kommune nye hopp i utviklinga. Om vi går inn i tidsmaskinen og stiller klokka 15-20 år attende, vil vi knapt kjenne bygda igjen i høve til det vi ser i dag. Men prosjektet møtte også motstand. Truleg var motstanden og diskusjonane med på å gjere sluttresultatet betre for innbyggjarane.

Hans Gisle Holstad frå Hareid kom til Hødd hausten 1964 og vår såleis med på oppkøyringa til det som skulle bli den første sesongen i den såkalla gullalderen, 1965, og det direkte opprykket til toppdivisjonen då. Hans Gisle hadde spelt på Hareid. No hadde han lyst til å prøve seg på eit høgare nivå.

Dette stoffet er henta frå heftet «Ymse nedteikningar av Knut J. Hasund», samla av dottera, Asbjørg Hasund Grønmyr. Artikkelen er den andre frå dette heftet.

Her var mykje overtru hjå folk i gamle dagar, både på landjorda og på sjøen. Det meste av det hadde kvorve då eg vaks opp, men somt hekk igjen, og somt heng kanskje att ennå.

Spanskesykja var ein pandemi som herja bygdene i eit års tid. Men på det jamne tok tuberkulosen fleire liv og førte vanlagnad med seg i mange heimar. I 1900 kom det ei eiga tuberkuloselov som kravde at alle legar rapporterte inn sjukdomstilfella. I 1910 melde distriktslegen at lungetuberkulose syntest å auke i Ytre Herøy og til dels i Sande, men elles såg ut til å vere i tilbakegang.

Kanskje var 1933 det verste året. Då slo både Lofotfisket og torskefisket på Møre feil. Båtane frå Hareidlandet dreiv også fiske i fjernare farvatn, til dømes sildefiske ved Island. Dette kunne til ei viss grad kompensere for svikt i andre fiskeri. Men også prisane på sild og anna fisk var låge desse åra. I april 1935 rykte presten Hjalmar Storeide ut med ein stor artikkel i Sunnmøre Arbeideravis: «Brems fiskinga!» Han meinte at fiskerikrisa var ei overflodskrise. Det var overflod på fiskarar: – Skaff jord til alle som vil dyrke ho. Gjer den udyrka jorda til allemannsland, var rådet frå Storeide (Rabben 1978).

Kva med fastlandssambandet? Først og fremst var det Eiksundsambandet som fekk merksemd på 1990-talet. Folk hadde ikkje høyrt mykje til Hareid Fastlandssamband på lenge. Men planane var ikkje skrinlagde. I mars 1993 kunne lokalavisa fortelje at konsulentane var i ferd med å justere planane etter det nye regelverket for undersjøiske tunnelar. Hareid-tunnelen skulle få ei stigning på åtte prosent og bli 17 kilometer lang. Olav Fure var framleis styreleiar.