Skipsindustrien

Ved årsskiftet 1979/80 hadde Klevengruppa ein ordrereserve på 350 millionar kroner, og Sunnmørsposten omtalte Kleven som kjerringa mot straumen. No var Kleven den verksemda innan skipsbygging som hadde sikra seg arbeidsoppgåver lengst inn i framtida. Mellom anna hadde Jebsen tinga to sjølvlossande bulkskip som skulle leverast i 1982 og 1983. Verftet skulle også byggje eit kjemikalieskip til Finsk Esso. Også Kleven Løland hadde sikra seg kontraktar. Noko av dette arbeidet vart sett bort til Hasund. Samtidig utvida Kleven administrasjonsbygget ved verftet i Ulstein. Og eit par år seinare bygde dei på utrustingsverkstaden.

Ved inngangen til 1980-talet kunne det såleis sjå ut til at skipsverfta på Nordvestlandet hadde kome over dei verste vanskane. Den nedbygginga som skjedde mange andre stader, såg vi ikkje i Ulstein. Dette gav etter kvart grunnlag for optimisme, og situasjonen var ikkje så ulik den først på 1970-talet. Men leiingane ved dei lokale verfta var heile tida redde for at dei store oljeinntektene skulle føre til at norsk industri ikkje lenger var konkurransedyktig med utlandet.

I alt bygde Kleven-gruppen fem sjølvlossarskip, det siste i 1986. Men dette året vart skipsbyggingsaktiviteten redusert. Kontraheringa av supplyskip stoppa også opp. Det kraftige fallet i oljeprisane reduserte investeringslysta, slik vi har sett det mange gonger. Samtidig skapte det problem at EF-landa auka stønaden til skipsindustrien, medan Noreg reduserte stønaden til norske verft. Så steig det norske kostnadsnivået. Nokre verft gjekk konkurs, medan andre berga seg ved å legge om drifta. Fleire av verfta på Nordvestlandet gjekk over til å byggje fiskebåtar, slik også med Kleven. Hausten 1986 var det ein viss optimisme i fiskerinæringa, og mange reiarar tinga seg nye båtar, fabrikktrålarar og liknande. Norske verft fekk ordrar på heile 41 fiskefartøy i 1986 og endå fleire året etter.

Ved inngangen til 1980-talet kan vi slå fast at Ulstein Hatlø AS hadde kome seg gjennom ein vanskeleg omstillingsperiode med godt resultat. Konsernsjef Idar Ulstein såg positivt på framtida. Gruppa hadde levert fire forsyningsskip og eitt fryseskip i 1979, og samtidig omsett for 60 millionar kroner i propellar og utstyr.

Det som prega siste delen av 1980-talet og inn i 1990-talet for Ulsteingruppa, var det som vart kalla divisjonaliseringa. Alt frå Ulstein Propeller vart starta i 1965, hadde tendensane til dette vist seg i konsernet. Bedrifter innan gruppa konsentrerte seg om kvart sitt område. Til dømes dreiv Ulstein Propeller og Peilo Teknikk i Haram med produksjon av skipsutstyr under namnet Ulstein Industrier. Ulstein Hatlø (Ulstein Verft), Molde Verft og Ulstein Smedvik heldt fram med sjølve båtbygginga under namnet Ulstein Mekaniske Verksteder. I omgrepet Ulstein International, ein av divisjonane, låg salsavdelingane i Noreg og utlandet. Denne organiseringa var eit resultat av den strategien som konsernleiinga hadde lagt opp for å halde posisjonen i marknaden, og for å vekse som skipsbyggjarar og som leverandørar av utstyr til fartøy over heile kloden. I denne perioden oppretta dei også eigarselskapet Ulstein Holding, som eit overordna organ for konsernet og der trådane vart samla (Grytten 1992).

Ulsteingruppa gjekk vinteren 1980 inn kontrakt om bygging av sju forsyningsskip til norske reiarar. Kontraktane betydde arbeid til dei tilsette ut 1981. Før dette hadde Ulstein tre skip av typen UT 708 under bygging. No leitte Ulstein etter fleire arbeidarar. Det same gjorde fleire av verfta i landsdelen. Men trass i store arbeidsløysetal, var responsen liten, melde Vikebladet. Ulstein Hatlø lyste ut ledige jobbar for sveisarar, platearbeidarar og rørleggarar, men sjølv om det var gode vilkår, var responsen mikroskopisk. Ein del av dei som hadde vore tilsette ved Smedvik, kom no til Ulstein, og folk frå andre og mindre bedrifter kom til som leigearbeidarar. I juni 1980 fekk Ulstein Hatlø også kontrakt på bygging av ei hurtigrute. Kontrakten hadde ein verdi på 126 millionar kroner.

Det nye administrasjonsbygget til Ulstein Hatlø, det som etter kvart skulle bli heitande Gullblokka, kom i bruk i juni 1980. Anlegget hadde mellom anna fått ein stor parkeringsplass. Ved ei overlevering i februar 1981 kunne direktør Idar Ulstein fortelje at verftet hadde ordrar for til saman 10 nybygg, og at det var forhandlingar om endå fleire, den største ordreboka i historia til bedrifta.

Sommaren 1981 var arbeidet med den nye høghallen ovanfor beddingen ved Krushammaren i full gang. Han var 80 meter lang, 30 meter brei og 28 meter høg. Han kom såleis til å ruve godt i terrenget. Mykje av utviding og utbygging hos Ulsteingruppa møtte motstand lokalt, slik også denne gongen. Bustadhusa like bak hallen ville til dømes misse mykje utsikt. Men hallen kom med i reguleringsplanen alt i 1974. Etter ei omfattande saksbehandling var det Ulstein kommunestyre som til slutt avgjorde plasseringa, og som stadfesta planen tre år seinare.

Stranda Verksted AS i Hasundstranda var ved inngangen til 1980 i gang med å byggje skroga til to fiskebåtar som skulle til Shetland via Longva Mek. i Haugsbygda. Den første av båtane gjekk frå Stranda i februar etter om lag tre månaders produksjonstid. I dei fem-seks åra sidan verkstaden starta, hadde Stranda drive mykje med reparasjonar og ombygging. I tillegg hadde verkstaden spesialisert seg på produksjon av rør til Bergens Rørhandel, særleg eksosrør og bend som tidlegare hadde blitt importert. Vinteren 1980 hadde Stranda kring ti mann i arbeid.

Hausten 1982 rykte krisa i skipsindustrien på ny inn på livet. Kampen om kontraktane vart meir og meir skarp, ettersom marknaden for nybygg såg ut til å vere metta. Men i november 1982 gav ein ny kontrakt til Ulstein Hatlø selskapet ein pustepause. Det var eit skotsk reiarlag som teikna kontrakt på ein UT 704. I den komande veka ville hurtigruta Midnatsol forlate utrustningskaia ved verftet. Aktiviteten ville stilne av, og faren for permitteringar hadde lege i lufta ei tid. Derfor var det ei kjærkomen melding om den skotske kontrakten. I denne perioden var det ikkje kvar dag ein kunne melde positive nyhende frå skipsindustrien. Hurtigruta vart døypt 26. november 1982 framfor eit stort publikum frå bygda, arbeidarar og gjester. Det var ei historisk hending. Ulsteinvik skulekorps spelte, og både arbeidarar og verftsleiing fekk mange lovord for arbeidet dei hadde gjort. Reiarlaget Troms Fylkes Dampskibsselskap uttrykte glede over samarbeidet.

– Krisa er ikkje uoverkomeleg, kommenterte ein optimistisk kjennar av skipsindustrien, Bård Vikanes, i samtale med Vikebladet rett før jul i 1982. Midt i beste forretningsstrøket på Nyland i Ulsteinvik låg nybygget som Vikanes hadde ført opp saman med Radioservice AS. Vikanes og dei fem medarbeidarane hans, fire skips- og maskiningeniørar og ei kontordame, hadde nettopp flytta inn i tredje høgda, der dei hadde innreidd noko av det mest tiltalande Vikebladet hadde sett av kontorlokale. Vikanes sat sentralt i arbeidet med produktivitetsutvikling i ein utsett bransje, skip og utstyr til offshore-verksemda. Vikanes dreiv konsulentselskap og utførte oppdrag for reiarlag og andre firma, men hadde også sjølvkonstruerte prosjekt på marknaden. Vikanes kjende bransjen godt etter 18 år i nærkontakt med skipsindustrien og ei mengd reiser i inn- og utland, konkluderte lokalavisa.

Ulsteingruppa figurerte i 1983 som den største bedrifta i fylket, med 970 tilsette og ei omsetning på knapt 715 millionar kroner. Dette året vart det beste driftsåret i gruppa nokon gong. Konsernet omfatta no 10 selskap, og i alt sju skip vart leverte frå Ulstein i 1983, seks av dei frå Ulstein Hatlø. Våren 1984 hadde konsernet godt med arbeid til dei tilsette – som fordelte seg slik i dei ulike bedriftene: Ulstein Hatlø 597 tilsette, Ulstein Smedvik 71, Ulstein Nor 32, Ulstein Vanylven 53, Molde Verft 73, Ulstein Propeller 70, Peilo Teknikk 32 og Ulstein Trading 30. I mai 1984 leverte Ulstein Hatlø det første UT 712 frå verftet. Det nye skipet var bygt spesielt for arktiske strøk og skulle først inn i oppdrag på Haltenbanken. Skipet var det største supplyskipet i Nordsjøen.

I slutten av oktober 1984 tok Ulsteinkonsernet i bruk det nye administrasjonsbygget ved Ulstein Propeller. Her skulle det også vere ei stor kantine. Bygget skulle huse rekneskapsavdelinga til Ulstein Hatlø. Ulsteingruppa tok i 1985 over 51 prosent av aksjane i Bergen Mekaniske Verksted (BMV) og fekk med det ansvaret for 3000 arbeidsplassar. Ulstein kunne no tilby eit meir allsidig produkt innan skipsutstyr til skip rundt om på verdsmarknaden. Men det var stor mangel på fagarbeidarar i distriktet. Ved Ulstein Hatlø var det sommaren 1985 over 80 leigearbeidarar. Situasjonen ved bedrifta hadde nærast vore prekær denne våren.

I 1985 markerte Ulstein Jern og Metall 50-årsjubileum med medemsfest og historisk attersyn samla i eit hefte skrive av Johan Ottesen: Ulstein Jern og Metall 1935 – 1985 : Det som vart heitande Ulstein Jern og Metall heilt opp til organisasjonen vart Fellesforbundet, skriv altså historia si tilbake til 1935, men alt i 1919 fekk vi dei første organiserte Jern og Metall-arbeidarane i Ulstein. Dei danna då ein eigen klubb innanfor Ålesund Jern og Metall. Men den 24. oktober 1935 var ei gruppe arbeidarar frå Hatlø Mek. Verksted samla på Central Hotell. Oskar Andersen frå distriktsorganisasjonen leia møtet, og forsamlinga vedtok samrøystes å skipe Ulstein Jern og Metallarbeiderforening. Dei første åra etter starten var det berre medlemer frå Hatlø Verksted med i Ulstein Jern og Metall. Men på årsmøtet i 1939 kom også arbeidarar frå Ulstein Mek. med. Styreverva vart fordelte på medlemer frå begge verkstadene: Hallvard Hasund (formann), Karl Johan Hauge (nestformann), Ole Gjerdsbakk (sekretær), Ingolf Garshol (kasserar), Johannes Sundgot, Marius Kleven og Kristian Hestad.

Etter kvart hadde fleire bedrifter kome med i fagorganisasjonen og dei organiserte hadde bidratt til stabile og framgangsrike bedrifter i Ulstein. I jubileumsåret 1985 sat desse i styret i Ulstein Jern og Metall. Anders Hatløy (leiar), Sveinung Øvrelid (nestleiar), Øystein Hansen (sekretær), Gunnar L. Sundgot (studieleiar), Steinar Abrahamsen, Johannes Osnes, Sverre Thorsø og Egil Runde (ungdomskontakt).

Leiar Anders Hatløy skriv mellom anna dette i forordet til jubileumsheftet: – Vi vil rette ei takk til dei som var med og stifta foreininga, og til alle dei som har vore med i foreininga i desse 50 åra. (…) Ulstein Jern og Metall har i alle år vore ei aktiv fagforeining – som har engasjert seg sterkt både i faglege og samfunnsmessige saker. Målet til avdelinga har alltid vore å ta vare på interessene til medlemene – og sjå til at dei får det dei har krav på etter avtalane og lovene våre. Vi skal ikkje stoppe med dette, men framleis arbeide framover til beste for medlemer, familiane deira og det samfunnet vi er ein del av, poengterte Hatløy.