Når krigen no var over, heldt rasjoneringa av ei rekke varer fram – til dels i fleire år. Men sjølv om det var optimisme og pågangsmot i jordbruket i Ulstein, var det andre yrkesgrupper som fekk meir vind i segla i den nye tida. Industrialiseringa skaut fart, og fiske og fangst fekk nokre år utover med gode fangstar og bra prisar. Lokalsamfunnet går inn i ei endring på meir enn ein måte.

I 1896 stifta ei gruppe kvinner med Fredrikke Marie Qvam i spissen Norske Kvinners Sanitetsforening (NKS). Qvam var med i leiinga heilt til 1933 då ho var 90 år gammal. Spiren til å skipe Ulstein Sogns Sykepleieforening, som namnet var frå først av, vart sådd då dokter Øverland gjesta Ulsteinvik og heldt foredrag. Han var reisesekretær for Nasjonalforeningen, og det var arbeidet for dei tuberkuloseramma som først og fremst låg legen på hjertet.

Denne artikkelen stod på trykk i Vikebladet i september 1980.

Når eg er heime på gamle trakter, går ofte turen til Ulsteindalen, slik også denne gongen. I enden av dalen ligg den gamle sauekvia. Tidens tann har fare hardt fram med den, og uvettige menneske har hjelpt til og laga grue, bord og sitteplassar av steinane ikring. I dag er det 1. september, saueskiljardag etter gammalt.

Heilt sidan slutten av første verdskrigen hadde det vore vanleg med kommunale elektrisitetsverk i kommunane på Søre Sunnmøre. Slik også I Ulstein og Hareid. Men utover på 1990-talet var diskusjonen om straumforsyninga eit tilbakevendande fenomen i politiske organ. I kjølvatnet av dei nyliberalistiske straumdraga i økonomien på 80-talet følgde ei tru på at meir bruk av marknaden med tilbod, etterspurnad og konkurranse – ville føre til effektiv bruk også av offentlege kroner.

Sentralisering av folk og tenester var ikkje noko nytt fenomen i Noreg, heller ikkje i Ulstein. Heilt sidan 1970-talet hadde Ulstein styrkt seg på kostnad av nabokommunane, delvis som ei statleg- og fylkeskommunal linje, delvis som følgje av tyngdekrafta og kapitaltilgangen i næringslivet. Denne tendensen forsterka seg i dei første 2000-åra då Ulsteinvik vart kraftig utbygd som handelssenter først og fremst som følgje av at mykje av pengane frå salet av Ulsteinkonsernet vart brukte lokalt. Til jul 2001 hadde Ulsteinvik også fått vinmonopol. Samtidig auka talet på skjenkeløyve i kommunane.

Lat oss gi ordet til ein av dei som kom frå vanlege kår, og som opplevde tida rundt hundreårsskiftet på denne øya: – Sild og fisk var ein vesentleg del av kvardagen i min barndom. Dei flekte og hengde silda og fisken opp på ei troe under takskjegget eller på ein annan luftig plass. Dette hadde dei å ta til heile året. Eg trur at i ættleden før mi tid var det brukt meir av slik opphengd og tørka fisk, sild og kjøt enn av saltmat.

«Sjøborg» er namnet på Ulstein sitt nye og flotte kulturhus, strategisk plassert som ein del av hotellkomplekset i sentrum. Søndag 3. juni 2007 var det stor opningsfest av kulturhuset.

Som vi har vore inne på, var det tøffe tider i skipsindustrien utover frå 2003 til rundt 2005. Våren 2003 hadde til dømes Kleven Verft om lag 280 tilsette, men denne våren kom 50-60 tilsette til å bli sagde opp. Det var nedskjeringar i bedrifter som Ulstein Verft og Odim. Kleven gjekk med eit underskot på 31 millionar i 2002, og sleit med gjennomføringa av fleire prosjekt. I mars 2003 kom meldinga om at Ulstein Verft ville seie opp 130.

Optimistane tok feil då dei trudde at skipsfartskrisa på 1970-talet var eit mellombels tilbakeslag som hang saman med konjunkturar og olje. Oljekrisa hadde forsterka ei internasjonal strukturkrise som fekk varige følgjer for norsk og internasjonal skipsfart. Verdshandelen auka ikkje som før, men bygging av nye skip heldt fram, særleg i lågkostland. I 1982 hadde handelsvolumet på sjøen same omfang som i 1972, medan tonnasjen hadde auka med 60 prosent. Heile situasjonen fekk gjennomgripande følgje for norsk maritim næring utover på 1980-talet. Som vi har vore inne på, mykje av verftsindustrien måtte avvikle, med tunge følgjer for stader på kysten der verft hadde vore tyngdepunkt i arbeidslivet. Av over 20.000 arbeidsplassar i 1970 var det 7000 igjen i 1983; tyngda av norsk skipsbyggingsindustri hadde fordufta.

Verfta i regionen merka at tidene var tøffe. Kleven melde likevel i januar 1986 om full sysselsetjing til oktober 1986, men marknaden var framleis stram. Samtidig melde Hasund om at verkstaden trong meir folk. Dei ville ha full sysselsetjing i månadene framover og meir arbeid enn dei 32 tilsette ville klare å ta unna. Hasund bygde på denne tida ikkje ferdige båtar sjølve, men var underleverandør til dei større skipsverfta i distriktet. Årsomsetninga var på vel 8 millionar kroner.

Ein av dei verkelege veteranane i skipsindustrien, Ole Lars Ulstein, tok i juni 1997 imot Kongens Fortenestemedalje for 53 års samanhengande innsats i Ulsteinkonsernet. Ole Lars (f. 1930) byrja som læregut ved verftet 14 år gammal. Ingeniørutdanninga si tok han på kveldstid ved sida av jobben. Den lengste tida hadde han på Ulstein Propeller, der han både var dagleg leiar og assisterande direktør. No var han innkjøpssjef ved verftet. Idar Ulstein helste Ole Lars Ulstein med mellom anna desse orda: – Eg vil takke deg for at du tok initiativet til å danne Ulstein Propeller. Eg er ikkje sikker på om det hadde blitt noko av dette selskapet utan innsatsen din, roste Idar Ulstein ifølgje Vikebladet Vestposten. Ulstein Propeller hadde i 1997 over 300 tilsette og var også etablert i Canada og Skottland.

I åra etter krigen blir det planta ein del skog på øya. Ulstein og Hareid Jeger- og Fiskarforeining kom raskt i gang etter krigen. Under årsmøtet i desember 1947 vart det avgjort at laget skulle ta over eit areal på knapt 50 dekar ved Brørevatnet på eit åremål på 85 år.

Den 1. september 1955 kunne Ulstein realskule høgtide 20-årsjubileum. Det var på denne datoen i 1935 at Thorvald Bjørndal tok til med regelmessig realskule i kommunen. Men det var 25 år sidan det første gongen var realskule – eller mellomskule – i Ulstein.

Alt i 1848 vart det sett opp skulestove i Vik. Ho stod ved Vikeelva litt ovanfor brua. Dette var første skulen vi kjenner til på landsbygda på Sunnmøre. Ein framsynt sokneprest, Wraamann, som også var ordførar, tok initiativet til at det vart bygt eit skulehus i Ulsteinvik. Det vart altså teke i bruk i 1848. Kommunen fekk litt støtte frå statleg hald; elles vart skulen reist mykje på dugnad. Men 20 år seinare vart skulehuset flytta til Halsen, der borna frå Vik og Skeide gjekk i lag. Martinus Bjørndal var lærar der frå 1868 til han gjekk av i 1907.

Året 1858 skulle bli eit skrekkens år for eigarane av Johangarden, Bnr 4 på Hasund. Husbonden Knut J. Osnes Hasund, 26 år, var på fiske med båtlaget sitt. På Svinøyhavet bles det opp til storm. Folk frå Gursken leitte etter mannskapet, men fann ingen.

Denne artikkelen stod på trykk i Vikebladet 18. mars 2000.

Hausten 1918 kom den 18 år gamle brandalsguten Bjarne Georg Brandal ned frå fjellet etter ein fisketur i Skinnalivatnet. Ikkje før var han komen heim, så lagst han ned med feber. Eit par døgn seinare, den 21. oktober, var han død. Symptoma var ikkje ulikt det dei hadde sett andre stader: brå, høg feber, hoste, smerter i auge, øyre og rygg, vondt i hovud og svelg, belegg på tunga, naseblod.

Geografisk er Spjutøy lokalisert nord for Dimnøya med Spjutøy­sundet som naturleg skilje mellom dei to øyane.

Sjølve namnet, Spjutøya, kjem truleg frå gammalnorsk spjot n. spjut. Øya er fyrst nemnd i eit skriv frå 1644.

Vi skal bla oss tre år bakover i tid. Den 20. juni 2002 kan Vikebladet Vestposten endeleg opplyse lesarane om at kommunestyret har vedteke ny reguleringsplan for området Krushammaren-Halseneset. Planen omfattar både ny fylkesveg og utviding av folkehøgskulen på Reiten. SUFH har alt ei god stund hatt planar om å utvide, men kan ikkje starte før arbeidet med den nye fylkesvegen er i gang. Rektor Trond Berg håpar vegarbeidet kjem i gang så snart råd er før sommaren. Dreg det ut, vil også SUFH-prosjektet blir tilsvarande utsett. Eit par dagar før hadde styret i SUFH-bygg ved Sunnmøre Folkehøgskule sagt ja til detaljplanane for utbygging. No håpa rektor Berg å få starte utvidinga på Reiten i januar 2003.

Når ein køyrer riksvegen forbi Haddalbygda, kan ein lett falle på tanken: ”Kor vakkert dei har laga det”. Det var ikkje først og fremst venleiken dei hadde i tankane, dei som mura desse gjerda.