Ærede forsamling
Vi er atter så heldig stillet at få feire den 17. mai i år også. Jeg er ingen taler, men har blitt oppfordret at tale, og derfor vil jeg forsøke at sige nogle ord i all enfoldighet. Da jeg våger at påståt at eg er en fullblods nordmann, som nedstammer fra de gamle vikinger, så kan jeg ikke finne et mer passende emne at tale om enn idrætt.
Artikkelen baserer seg på utdrag frå boka “Magnus og Lisbet Rise frå Øvre Rise på Hareid – deira aner og etterkommarar”.
Namnet på garden vert uttala Ri’se med lang i og det er ubøygt.
Jonna, eller Johanne Grønhaug (31.121892 – 19.03.1982), som namnet offisielt var, vaks opp på Grønhaugen på Eggesbønes i Herøy kommune. Ho vaks opp saman med fleire søsken, mellom anna søstera Berte. Då ho var 19-20 år, kom ho til Ulsteinvik og jobba på telefonsentralen, som då var hos Ole Wiik.
Eg møtte mora mi, Hilma Thea Ulstein Sundgot, først då ho var 37 år gammal. Då blei ho mora mi, men då hadde ho også hatt eit sterkt levd liv, spesielt dei ni åra før.
Eg utdannar lærarstudentar som skal undervise i samfunnsfag i den norske skulen. Mandatet som storsamfunnet gir dei komande lærarane er at dei skal legge til rette for utvikling av demokratiforståing og dermed demokratisk danning hjå dei oppveksande slekter.
Asbjørg Gjerdsbakk gifta seg i 1957 med Odd Magne Brune frå Dalsfjorden. Han var då ferdig utdanna ingeniør i Porsgrunn og hadde allereie fått seg fast jobb på Borregård før han var ferdig utdanna. Etter bryllupet flytta dei til Sarpsborg der dei budde heile sitt yrkesaktive liv.
I 1950 flytta familien min til far sin barndomsheim på Reiten. Eg fylte 9 år den hausten. Å gå ein handletur inn til Vik var heilt forskjellig frå i dag. Vegane hadde ikkje fått namn, og det var berre ein veg gjennom bygda. Vi budde i Almegarden på toppen av Reitabakken, der Kyrkjegata startar no.
«Han Kalla var ein romantikar.» Det var far sin yngste bror – onkel Ottar – som sa dette. Eg fekk ikkje spurt godt nok kva han la i det. Kanskje tenkte han både på det sterke engasjementet og evna og viljen til å gjennomføre og forsvare det han trudde på. Han støtta gjerne andre sine mål, og han lytta.
I min barndom og ungdom opplevde eg eit slags lokalkulturelt fenomen av eit heilt spesielt slag, nemleg 17. maitalane til Ludvik Moldskred. Eg kjenner til to, men det kan vere fleire. Den eine står i Levd Liv for 2023 (LL23). Manuskriptet til den andre er i Kjetil Ringstads eige, og det har eg kopi av.
Han overlevde en blindtarm som sprakk, og ble sendt hjem fra båten han var om bord i. Den ble torpedert, og 54 mann mistet livet.
Henriette Hansen var fødd på Sandtorg i Troms i 1864. Sandtorg ligg på Hinnøya ved Tjeldsundet der sundet er på det smalaste. I dag er Sandtorg ein del av Harstad kommune. Olavius Ringstad frå Ulsteinvik var i området saman med byggelaget sitt, og kort fortalt gifta dei to seg i Trondenes kirke. Dei busette seg på Sandtorg og fekk to born der.
Kjell Garnes (90) prega sparebankverksemda i Ulstein i over ein mannsalder. Han tok banken frå å vere ein sjølvstendig sparebank til å verte ein del av Sparebanken Møre-konsernet, og har sine tankar om forholdet til dei som sat med makta i byen. Dei 34 åra han hadde i banken var innhaldsrike og ikkje minst livsendrande for Kjell, etter som det var der han møtte henne som seinare vart kona hans, Marian Bakke. Ho var bankassistent frå juni 1963 til juli i 1966.
Prestegarden i Dimnasund var i bruk frå 1600-talet og fram til 1906. Den eldste prestebustaden stod inst i Valen på Grasnes sida – då det brann julekvelden i 1832 vart det bygd nytt lenger oppe på Knutsnes sida.
Redaksjonsnemnda i Levd liv har leita fram nokre årsminne. Minna vi har leita fram er små og store hendingar i Ulsteinsamfunnet. Året er blant anna 1924 og ute i den store verda har vulkanen Etna utbrot og 60 000 blir heimlause, Tyrkia blir republikk og nyheitsmagasinet Time kjem ut med sitt første nummer. I Noreg vert Norges Kommunistiske Parti stifta.
Då eg vart beden av tidlegare leiar av historielaget, Aksel Hauge, om å skrive denne historia, måtte eg tenkje over kva eg hadde av stoff. Det var viktig for meg sidan det gjeld min eigen far. Asbjørn Ulstein eller berre AU som han blei kalla, var ein systematikar, og eg hadde tilgang på eit album som han hadde laga for borneborna sine. Det albumet hadde fått tittelen: «Kva har du gjort før, bestefar?»
Før eg skal prøve å skrive noko om korleis Eiksundbygda opplevde krigsåra – trur eg at eg vil byrja med dagen før krigsutbrotet – nemlig den 8.april.
Kari Brandal har skrive bok om 50-årsjubilanten Dimna IL. Ho skriv i forordet: “Kva er det med denne klubben som gjennom femti år har produsert lokale, nasjonale og, etter kvart også, internasjonale idrettsutøvarar heilt fri for hovmod? Kva er det med denne klubben som får pensjonerte og fråflytta ulsteinvikarar til å tre på seg grøne trøyer og stille som funksjonærar på klubben sine arrangement?” Levd liv har fått løyve til å hente ut nokre avsnitt frå boka.
I år er det 20. utgåva av Levd liv. Ulstein Historielag vart stifta i 1947. Men laget arbeidde tungt ei tid. I 2003 valde laget Aksel Hauge til leiar.
I 1981 er det stortingsval. Kva var det som råka landet vårt den hausten? Høgrebølgja i tidsrommet frå omkring 1975 og vel ti år framover var ikkje særnorsk. Ho prega fleire land i Europa, og inspirasjonen utanfrå var truleg viktig. Tankar om personleg fridom, valrikdom og marknad kom stadig sterkare inn i ordskiftet.