Frå gamalt var jordbruk og fiske grunnlaget for busettinga i bygdene våre. Bøndene dreiv ofte sommarfiske på sild og anna mellom onnene, men på midten av 1800-talet og utover vart vintertorskefisket utanfor land det viktigaste fiskeriet. Torskefisket gjekk føre seg i vintermånadene desember, januar, februar og mars. Mot slutten av 1800-talet fekk ein også innsig av storsild, og vi veit at fleire prøvde seg med drivgarn etter silda. Åttringen (og i nokon grad seksroringen) var den vanlegaste båten til dette fisket. Fiskarbøndene hadde frå tidleg på 1800-talet danna åttringslag og fekk bygd seg båtar inne i fjordane der det var godt om tømmer til byggevirke.
Denne forteljinga om foreldra mine, Nelly og Bernt Dimmen, kan vere ei påminning om kor tilfeldig våre livsløp kan bli. Den kan også fortelje noko om kor avgjerande vala våre i unge år kan vere for ettertida.
Anton vart fødd på Flø 14. september 1924 som det yngste barnet til Ellen, f. Midt-Flø, (f. 1882) og Gideon Kleiven. (f. 1884). Syskenflokken bestod av tre jenter og seks gutar. Mor til Anton kom frå Flø, medan faren vart fødd på Hatløya der Anton sin farfar, Knut, eigde ein gard. Gardsbruket gav ikkje så mykje den tida, så om sommarane var Knut Kleiven i statens hamnestell som tømmermann. Dette virket førte han både til Vardø for oppsetting av den første hamnemoloen, og mellom anna til Murmansk to år på rad for å bygge den første kaia der.
Om morgonen tysdag 8. mai 1945 kunne folket i Ulstein høyre kyrkjeklokkene kime. Frigjeringsfesten var i gang. Om kvelden strøymde bygdefolket til Ulsteinkyrkja til fredsgudsteneste. Mannskor og blandakor song, Musikklaget Ulf spelte.
For nokre tiår sidan åt folk på våre kantar stort sett berre kortreist mat. Her på Flø dyrka dei mellom anna fleire slag korn. Dei skar, treska og mol. Det var livleg ved bakstebordet når konene frå nabogardane møttest til brødbaking, og bestefar sat ved omnen, fyrte med god bjørkeved og steikte. Det var ikkje kven som helst som kunne ta det arbeidet. Dei baka både flatbrød og lefse.
TV serien ”Kampen om tungtvatnet” gjorde at den nære fortida kom oss rimeleg nær. Vemork-stasjonen vart øydelagt natt til 28. februar 1943. Tre veker etterpå var her lokal dramatikk; ”Dragsundraidet”, som det vart kalla av tyskarane, skjedde 23. mars 1943:
I huset som stod på hustufta på Løset som eg skriv om, budde det menneske gjennom to hundreår, kor mange som var innom på fjellgarden der, er som å telje kor mange bier og humler som er innom ein sommarblome.
Den siste verdskrigen fekk store konsekvensar for mange, slik også for to brør frå Børselv i Finnmark og to systre frå Jørngarden på Ulstein.
Underteikna er oppvaksen på Sundgot, like ved Hasund skule og skuleplassen. Plassen eller grusbana var ca. 60 m lang, 25–30 m brei og med ein murvegg på den eine kortsida. Det var også låge murkantar på langsidene. Merkeleg mange av dei som har hundrevis av kampar for Hødd frå før 1960 og utover, kjem frå denne skulekrinsen og har drøssevis av minne og opplevingar frå skuleplassen. Ikkje berre fordi dei var elevar ved skulen og sparka fotball i alle friminutt, men kanskje mest fordi dette var samlingsplassen for ungar og ungdom på ettermiddags og kveldstid, og i fritida når det var helg eller helgedagar. Frå mi tid kan eg nemne spelarar i fleng med ei lang fartstid i Hødd: Steinar Hasund, Jostein Hasund, Hallbjørn Hasund, Kjetil Hasund, Jon Gjerde, Inge Gjerde, Martin Roald, Kåre Våge, Otto Sundgot, Roar Breivik, Audun Wingsternes og fleire som er yngre. Eg har spelt fotballkampar for Hødd i lag med nesten alle desse, men ikkje samtidig. Kjetil Hasund er nok den som har spelt i lag med dei fleste, sidan han spelte på Hødd sitt lag lenge etter at eg hadde slutta.
Butikken på Straumane vart etablert i 1930. Peter Hasund trong arbeid, og fekk Ulstein Forbruksforeining med på laget til å starte ein butikk på Straumane. Den opna i ei lita kårstove på ni kvadrat med lager. Butikken låg på skulehaugen/varden på denne tida, ca. 300 m frå dagens plassering.
I år er det 10 år sidan dei siste og avgjerande vedtaka i den såkalla «Trekantsaka» i Ulstein, eller «Tre-i-eitt»-prosjektet som saka oftast er kalla i kommunale dokument. Kven fekk ideen? Når kom saka aviser og publikum for øyre? Når gjorde kommunestyret dei viktigaste vedtaka? Kvifor vart Trekantsaka så avgjerande for utviklinga i Ulsteinvik?
Arvid Petterson har skrive ei rekke historiske bøker med Finnmark som arena. Frå den siste boka hans «Deportering -eller flukt? Porsanger 1944-1945» har vi fått lov å ta med eit intervju med Agnes og Egil Wilhelmsen. Intervjuet kan lesast i samanheng med den førre artikkelen i boka: Porsanger – Ulstein, tur – retur. Her er intervjuet: