Historia om Inga Ulstein

Folket på garden var urolege for ein hammar ovanfor husa. Dei frykta at den ville rase ut. Heradsstyret med folk frå Sunnylven og Geiranger kom på synfaring. Dei kom fram til at det ikkje var tilrådeleg å framleis bu i husa, og bad folket om å flytte. Dette var i 1898 og Inga var berre 1 år. Thore, som den gong var 6 år, kunne godt hugse då mora med vesle Inga på armen, måtte låse døra på Knivsflå for siste gong. ”Då gret ho mor,” sa han.

Det var nok elles ikkje tid for så mange tårer i det daglege. Det var 13 born på Knivsflå då garden vart fråflytta. Sju i Jakobtunet og seks i Ingebrigttunet. Alle fødde 250 meter over fjorden.

Ingebrigtfolket flytta til Stokke der Inger Marta hadde ei søster dei kunne bu hos. Huset på Knivsflå vart demontert, tatt ned til fjorden på løypestreng og rodd inn til Geiranger. Her vart huset bygd opp att i elvasteinane på Maråk og innflyttingsklart i 1902. Folket frå Jakobtunet bygde også hus her, og dei to familiane frå tuna på Knivsflå vart igjen grannar.

Knivsflå vart driven vidare, og Inga vart etter kvart med på både slått og gjeting. Kvar vår rodde dei sauene ut på Knivsflå-beita, og om sommaren slo dei høyet og rodde det heim som vinterfor. Inga fortalde ikkje mykje frå eigen barndom, men ei historie fekk vi høyre: Då ho var 8–10 år gammal rodde broren Ole henne over eit fjellvatn til ei seter, sannsynlegvis Grindalssetra. Han sette henne av og rodde tilbake. Ho skulle vere seterjente der åleine. Ho fortalde sjølv at ho gret og hylte etter han då han for. Faren Ingebrigt døydde i 1906 berre 45 år gammal. Og med ein ungeflokk på åtte å forsørgje åleine var det nok ikkje høve for Inger Marta å ta omsyn til verken alder eller ønske. Alle måtte trå til.

Samstundes som Inga las til konfirmasjon, var ho også tenestejente på garden Hole oppe i bygda. Ho vart konfirmert i Geiranger kyrkje 30. juni 1912. På overhøyringa fekk ho karakteren God. Ein kunne få både Meget god og Utmerket god. Med arbeid ved sida av, var det vel ikkje mykje tid til overs for bibelstudium, men det skulle ho få ta igjen seinare i livet.

Vi veit også at ho ein periode jobba på Videseter Hotell. I 1913 tok ho dampbåten til Ålesund. Her budde ho hos søster si, Berte. Inga arbeidde som tenestejente hos Sakfører Rø før ho tok seg arbeid på ”Kaffistova” og seinare på ”Avholdshjemmets Kafe” i Korsegata i Ålesund. Det var nok her ho møtte Martin Ulstein som gjekk i mekanikarlære hos Nesset i Ålesund. Vi veit ikkje nøyaktig når dei møttest, men ser av korrespondanse at dei i alle fall var godt kjende i 1915.

Den 22. april 1917 gifta dei seg i Borgund kyrkje. Dei nygifte flytta tilbake til Martin sin heimstad, Ulsteinvik, der Martin i august 1917 starta Ulstein Mekaniske Verkstad. Dei leigde i fleire år husrom i Lars Garshol sin barndomsheim på Reiten, før dei i 1926 flytta inn i nytt hus rett ved.

Den 16. juni 1918 kom Harald til verda. Han var fødd med brot på hjerneskallen og døydde etter to dagar. Dette var nok eit hardt slag for den unge mora på vel 20 år, langt vekk frå si eiga mor og sitt eige folk.

I 1919 vart Dagny fødd, så kom Inger i 1922 og Magnulf i 1924. Alle desse fødde på loftet i nabohuset., før dei i 1926 fekk flytte inn i det nye huset. Her kom Kolbein til verda i 1928, Idar i 1934 og Ragnhild i 1939.

Det nye huset på Reiten, Fjordglytt, var teikna av arkitekt Johan Osnes. Osnes var frå Iverhaugen på Osnes og i familie med Martin. Johan Osnes verka mest i Trondheim, men han teikna også ein del hus i Ulsteinvik. Bl.a. det nye bustadhuset til Inga og Martin. Huset var opphavleg bygd i ein nyklassisistisk stil. Dette var noko nytt og vekte nok ein del oppsikt. Eg kan tenke meg at det ikkje var Inga, men heller Martin og arkitekten som ville ha det slik. Inga ville i all si ferd unngå å vekke merksemd.

Huset på Reiten, Fjordglytt, skulle no bli Inga sin viktigaste arena. Ho var eit heimemenneske og bevega seg sjeldan langt frå heimen. Ho kom ikkje ofte på besøk, ho ville at alle skulle kome til henne. Når ho ein sjeldan gong var på besøk, måtte ho raskt heim i tilfelle det kom einkvan. Ungane fødde ho i ein periode på 20 år. Då Magnulf skulle stå til konfirmant, skulle Ragnhild berast til dåpen same dag. Dette syntest Magnulf var ille og ei stor skam, men slik vart det.

Med ei nystarta verksemd, mellomkrigstid og dei harde 30-åra, var det nok ikkje alltid like enkelt for Inga å få endane til å møtest. Dei handla alltid for 10 kroner kvar laurdag. Maten dei kjøpte skulle vare heile komande veke. Ein laurdag hadde ikkje Martin denne tikroningen. Martin reparerte båtar og fekk ofte ikkje betalt for arbeidet før fisket var over til våren. Det løyste seg nok, dei fekk skrive og betale seinare, men episoden brente seg fast i borna sitt minne.

Med gudsfrykt, nøysemd og ein stor arbeidsinnsats gjekk det som regel bra. Inga hjelpte til i verksemda til mannen med å vaske verkstadlokale og kjeledressar. Mor mi minnest at ho som lita jente gjekk ned på verftet til faren som knytte på henne skitne kjeledressar på ryggen. Han følgde henne med auga opp til Reiten der mora stod og venta på henne. Inga vaska arbeidarane sine kjeledressar på vedfyrt omn i kjellaren.

Ho var ei skikkeleg husmor med stor arbeidskapasitet. Ho heldt hus og hage i perfekt stand og sette æra si i det. Maten sin var ho vide kjend for. Ingen kunne gå ut gjennom hennar dør utan å få noko å ete. Då vart ho ”kleine”, som ho sa. Ho laga store kringler som ho bar fram på Kvileheimen til helgekaffi. Ikkje sjeldan ringde Martin frå verftet og sa han tok forretningsfolk med heim til middag. Ho diska opp. Kanskje fleire kontraktar kom i stand etter at partane hadde blitt oppmjuka av hennar gode kjøtkaker og dessertar.

Ho brukte lite pengar på seg sjølv, og kjøpte seg sjeldan noko nytt. Martin, som var ein del på reise og fekk ein smak av den store verda, ville gjerne at ho skulle ta seg ut. Ein gong kom han heim med ein pels til henne. Ho brukte den ein gong i kyrkja og tok den aldri meir på. Ho kjende seg annleis og det høvde henne dårleg.

I 1948 får dei alle eit stort slag. Martin døyr 6. juni. Han er ordførar i Ulstein på denne tida og har vore på ei fylkestingsamling i Molde. På veg heim kjenner han seg dårleg og tek inn på hotell på Sjøholt. Dagen etter finn dei han død. Hjartet svikta. Ragnhild var berre ni år og Idar 14. Inger studerte til sjukepleiar i Oslo, og Dagny jobba på Ørsta Bruk. Magnulf jobba i bedrifta og etter kvart også Kolbein. Dagny slutta i jobben sin i Ørsta og flytta heim til mora. Ho trengdest både i heim og bedrift som ho sjølv sa. Per Andersen, som var verftsleiar, slutta til jul same år, og Magnulf overtok. I 1950 vart Ulstein Mekaniske Verksted gjort om frå personleg firma til aksjeselskap. Magnulf vart disponent, og Inga vart styreleiar. Ho sat som leiar for styret i nærare 20 år. Inga var svært opptatt av bedrifta og dei som jobba der. Dei var med i bønene hennar kvar kveld. Ho hadde ein liten kikkert som ho brukte til å sjå ned på verftet. Såg ho arbeidarar lure seg unna og ta ein ekstra pause bak ei nov, rapporterte ho det. Ho tolte ikkje unnasluntring og hadde aldri sluntra unna sjølv. Ho var nøye og skikkeleg med alt ho sette i verk seg, og forventa det same av andre. Det var teljekant hos Inga.

Ei viktig støtte for henne og borna i tida etter Martin sin død var svoger Osvald og svigerinne Gustava. Osvald som var bror til Martin, jobba i bedrifta i over 50 år. Inga og Gustava var saman i blant anna Osnes Kvinneforeining. Dei leia også barneforeininga Osnesblomen ei tid i lag.

Frå 1948 og framover til 1977, vart dei 25 barneborna fødde. Vi har alle minne om ei sterk, varm og litt streng kvinne. Og alle hugsar den gode maten.

Som vaksen, med attersyn, respekterer eg henne veldig, men som barn var ho berre ei mormor som alltid var der, som hadde god fruktekstrakt, herleg heimelaga is, søte brødskiver og ei øskje med ”sukker”, som ho sa. ”Vil du ha eit sukker?” spurde ho etter at vi hadde handla for henne på ”buda”.

Av og til overnatta eg hos henne. Då fekk eg ligge i den store, mørke senga på soverommet innanfor kjøkkenet. Det var sengemøblar ho hadde hatt sidan ho gifta seg. Mørke, tunge, senger, skap og toalettkommode. Sikkert laga på Lillebøverkstaden. Framfor spegelen på toalettkommoden tok ho ut hårnålene, børsta det lange håret hundre gonger før ho fletta det for natta. Om morgonen tok ho ut fletta og sette håret opp i den velkjende tuten. Sengekleda var stive, kvite og lukta av frisk luft. Eg måtte sitte i senga saman med henne medan ho bad kveldsbønna. Ho bad for verkstaden og for kvar og ein i familien. Søvnen hadde tatt meg lenge før vi kom til onkel Magnulf.

Inga var nøktern og gudfryktig. Ho minte alltid gutane sine på, kanskje særleg når det gjekk bra: ”Hugs det er borga gods gutar!” Sitatet er henta frå salmen: ”Lær meg å kjenne dine veie.”

Lær meg å kjenne dine veie

Og gå dem trøstig skritt for skritt!

Jeg vet at alt jeg fikk i eie

Er borget gods og alt er ditt.

Men vil din sterke hånd meg lede

Jeg aldri feil på målet ser,

Og for hvert håp som dør her nede

Får jeg et håp i himlen mer.

(Tekst: Jakob Paulli. Norsk folketone)

Ho meinte nok at ein måtte tenke over at alt er Guds verk, alt er til låns, og at ein ikkje må bli stor på det om ein har suksess.

Ho las mykje i Bibelen, og tok igjen for den manglande bibelkunnskapen ho hadde hatt til konfirmasjonshøyringa.

Eg syntest det var kjekt å vere der når ho tok på dei runde, små brillene og las høgt frå Bibelen. Ho gav mykje til religiøse, ”veldedige” føremål. Både lokalt i form av gåver, og som pengestøtte til organisasjonar. Indremisjonen, Santalmisjonen, Israelsmisjonen og Samemisjonen stod det mellom anna på giroar eg leverte for henne i Sparebanken. Dei nye glasa i Ulstein kyrkje frå oppussinga i 1971, var det ho som betalte. Kvar dag sessa ho seg i stolen sin på kjøkkenet og høyrde på radioandakta. Då måtte det vere stilt i huset.

Ho hadde som sagt ei sterk gudstru og høyrde til ei litt streng pietistisk retning. Noko som ikkje var heilt uvanleg for den tida ho voks opp. Kom bestemor på besøk, måtte kortstokken gøymast og strikketyet leggast vekk om det var ein søndag. Det var ikkje alltid like kjekt å ha henne buande hos oss når foreldra våre var vekke. Ho ville verken sende oss på viseklubb eller kino. Det vart for verdsleg for henne. Men maten ho serverte, gjorde opp for dette!

I same tradisjon nytte ho heller ikkje alkohol. Så då ho i 1960 vart bydd ein skål frå skipsreiar Collett ved ei båtoverlevering på Ulstein Hospits, takka ho pent nei med desse orda: ”Eg brukar ikkje skåle, eg.” Enkelt og greitt og trygg i si barnetru. Skipsreiar Collett tok det sjølvsagt pent og aksepterte svaret. Ho vart aldri heilt bekvem i selskapslivet, men ho var seg sjølv.

Juleselskapa på Reiten 1. juledag, minnest vi med glede. Den gode maten og det sterke familiesamhaldet. Ho styra og stelte, serverte oksesteik, dessert og kaker. Ingen har seinare laga karamellpudding og kokosmakronar som ho gjorde det. Ho sat ikkje til bords, ho berre oppvarta oss andre. Vi avslutta alltid desse selskapa med ”Mitt hjerte alltid vanker.” Då tok ho av seg forkledet, sette seg i den broderte stolen i bestestova, let att auga og knepte hendene. Dette var nemleg bestefar Martin sin favorittsalme.

Somrane når vi reiste på ferie, var vanskelege for henne. Ho fekk ikkje fred før sommaren var over og alle hadde kome heim frå sine turar. Vi måtte planlegge slik at ikkje alle var borte samstundes.

Påska 1975 reiste heile storfamilien på påsketur til Alexandra i Loen. Vi hadde greidd å overtale henne til å bli med. Etter frukost første dagen, begynte ho å samle saman skittent dekketøy. Ho ville hjelpe å rydde. Å bli oppvarta var ikkje noko ho var van med, og ho lika det heller ikkje. Langfredag i same påska var det andakt i dansesalen. Det var soknepresten i Stryn som skulle halde den. Vi trudde ho ville delta, men sidan det gjekk føre seg i dansesalen, var det uaktuelt for henne. I ein dansesal sette ho ikkje sine bein!

1. påskedag fekk ho gå til gudsteneste i Loen kyrkje.

Ho var heile livet djupt og inderleg opptatt av ungane sine. Så sant dei ikkje var på reise, måtte dei innom henne kvar dag. Dei hadde eit uvanleg nært og sterkt samhald, som ikkje vart mindre sterkt av å ha verftet saman, og å misse far og ektemake så tidleg.

Ho var ei klok dame, full av gode råd. Ho hadde opplevd mykje. Ofte sa ho ”Eg kunne ha skrive ei heil bok.” Ho hadde mang ein hard arbeidsdag, men ho let seg ikkje knekke. ”Den er betre den greina som bognar enn den som brest,” var hennar motto. Ho var seig, bøygde seg, men retta seg opp att.

Inga feira 80-årsdagen sin på Ulstein Hospits, 8. desember 1977. Ho sette stor pris på at alle søskena hennar, som framleis levde, kom til henne på denne dagen. Framover vinteren vart ho alvorleg sjuk. Ho måtte flytte frå huset sitt og inn på den nye sjukeheimen på Alvehaugen. Borna hennar var hos henne på skift heile tida sommaren 1978. Tante Inger, som jobba som sjukepleiar på sjukeheimen, var der særleg mykje. Vi barneborna besøkte henne også, men aller helst ville ho ha ”sine” der. Og ”sine”, det var borna hennar. Dei som heile tida hadde vore det viktigaste i livet hennar. Den 27. juli 1978 sovna ho roleg inn i sterk tru på å få møte både sin Frelsar, og mannen sin, Martin, igjen.