Eit anna område som får mykje spalteplass i lokalavisa, er turist- og reiselivsnæringa. Ved inngangen til 1990-talet var det starta reiselivslag for kommunane på Ytre Søre Sunnmøre, som etter kvart fekk namnet Runde Reiselivslag.

Odim AS hadde sigld i medvind som resten av den lokale industrien. Med ei omsetning på 205 millionar kroner i 1995 – og eit driftsresultat på 20 millionar, hadde Odim hatt sitt beste år til no. I tillegg var ordrebøkene fulle. Bedrifta ville ha arbeid til midten av 1997. Den nytilsette direktøren, Eldar Eilertsen, kunne ikkje ha fått eit betre utgangspunkt. Men spørsmålet om utviding av anlegget på Saunes vart stadig meir akutt; det skulle ende med at bedrifta forlét kommunen.

Etter ein artikkel i lokalavisa sommaren 1995 tok mange kvinner kontakt med skipsindustrien med spørsmål om arbeid. Det førte til at Arbeidskontoret starta eit 19 vekers kurs ved Ulstein Verft spesielt for kvinner. Verftet hadde hatt kvinner som sveisarar heilt sidan 1970-talet, om dei ikkje var så mange. Men i 1995 var dette ikkje lenger uvanleg. Den eldste kvinnelege sveisaren ved bedrifta var no 64 år.

Det var gode tider i norsk næringsliv fram til 1998. Sysselsettinga i landet auka med 230.000 frå 1993 til 1998. Frå 1998 minka veksten i økonomien noko. Det skuldast mellom anna uro i internasjonale kapitalmarknader i samband med den såkalla Asia-krisa, kraftig fall i oljeprisen og dobling av rentenivået i eit forsøk på å forsvare kronekursen.

Vi som lever her ute langs kysten, er vande med at det går opp og ned i det lokale næringslivet. Vi har sett meir enn ein gong at skipsnæringane tek seg igjen etter bølgjedalar, skaffar nye oppdrag og går vidare. Frå skrivepunktet i 2020 ser vi at dette ikkje er like sjølvsagt lenger. Men framleis er det håp i hengande snøre; omstilling, nyorientering, nyskaping, andre beitemarker. Forfattaren av denne boka finn det nødvendig å skrive dette på dette punktet i teksten; minne om at det har vore dystre spådommar, men alltid funnest utvegar. Dette var nettopp i ei tid der det vart meir og meir tale om utflagging av industri og produksjon.

Golf var ein nokså fersk sport i Ulstein og Hareid tidleg på 1990-talet, men den lokale klubben Ulstein Pitch & Put Club var i vekst og talde sommaren 1996 101 medlemer. Klubben vart starta i 1989 med berre fire medlemer, og i 1991 tok dei i bruk bana si på Overå i Hareid. Klubbpresident og føregangsmann Bjarne Wærdahl fortalde i lokalavisa at kring 15-20 av medlemene møttest til dyst på Overå kvar veke. Bana kunne godt tole fem til ti til, men vart dei fleire, måtte klubben nytte venteliste. Samtidig hadde golfklubben fått medlemsskap i Norges Idrettsforbund, og fekk med det rettleiing om gartnararbeid og vedlikehald av den ni hol store Overå-bana.

Utover i 1997 opplevde regionen det vi kunne kalle ein industri-boom. Dette gjorde fagarbeidarar til ei attraktiv yrkesgruppe, og det var kamp om arbeidskrafta. Ulsteinkonsernet gjekk mot eit rekordresultat. At det var pengar mellom folk, vart meir og meir synleg, og dette var før Ulsteingruppa vart seld til Vickers, eit sal som risla kring 3,8 milliardar kroner over lokalsamfunnet. Men dette berre forsterka ein tendens som alt var der i Ulstein frå før.

Kommunevalet i Ulstein i 1999 vart ein siger for Høgre med heile 837 røyster og 8 mandat (+2), KrF 586 (5), Ap 563 (5), Frp 314 (2), Venstre 260 (2), Sp 229 (2) og SV 132 (1). Men valet demonstrerte også at det var eit stykke igjen til likestilling i Ulstein; kvinnene hadde ein tendens til å bli strokne av listene.

Utover på 1990-talet var Posten inne i ein sentraliseringsfase med nedlegging av kontor, overgang til post i butikk med meir. I løpet av 1998 viste det seg Ulstein og Hareid berre ville få ein postmeister, og at han ville bli plassert i Ulsteinvik. I tillegg skulle det opprettast ein felles bodsentral for Ulstein og Hareid i Saunesmarka.

Ein av dei verkelege veteranane i skipsindustrien, Ole Lars Ulstein, tok i juni 1997 imot Kongens Fortenestemedalje for 53 års samanhengande innsats i Ulsteinkonsernet. Ole Lars (f. 1930) byrja som læregut ved verftet 14 år gammal. Ingeniørutdanninga si tok han på kveldstid ved sida av jobben. Den lengste tida hadde han på Ulstein Propeller, der han både var dagleg leiar og assisterande direktør. No var han innkjøpssjef ved verftet. Idar Ulstein helste Ole Lars Ulstein med mellom anna desse orda: – Eg vil takke deg for at du tok initiativet til å danne Ulstein Propeller. Eg er ikkje sikker på om det hadde blitt noko av dette selskapet utan innsatsen din, roste Idar Ulstein ifølgje Vikebladet Vestposten. Ulstein Propeller hadde i 1997 over 300 tilsette og var også etablert i Canada og Skottland.

I dette avsnittet skal vi liste opp nokre hendingar i næringslivet i Ulstein dei siste åra av 1990-talet:

Våren 1998 hadde diskusjonen om kulturhus i Ulsteinvik kome så langt at kommunen hadde tinga eit arkitektutkast, eit kulturhus spesialdesigna for Sanden og Saunesosen, forma som ein bedding og med utescene med utsikt til kranene på Ulstein Verft. Bygget som var teikna av arkitektfirmaet Ola Steen i Trondheim, hadde fått eit maritimt preg og skulle no presenterast for innbyggjarane på eit folkemøte i mai. Reaksjonane var blanda, men som vi veit, vart det ikkje noko av kulturhusplanane før Trekantsaka løyste flokane, og vi fekk hotellet og Sjøborg.

I slutten av september i 1846 tok sokneprest Hans Nicolai Wraamann initiativet til å stifte ei misjonsforeining. Dette var enno medan Ulstein kyrkje stod på den gamle kyrkjegarden på Ulstein. Wraamann fekk kyrkjelyden med seg, og i 1996 kunne Ulstein Misjonsforeining feire 150-årsjubileum. Foreininga markerte jubileet over seks arrangement i tre dagar og avslutta med fest på Sunnmøre Folkehøgskule. Leiar i i jubileumsåret, Steinar Torvik, var godt nøgd med oppslutninga om arrangementa.

I mars 1995 flytta Entreprenøren AS med Kjartan Haddal og Lars Nordhaug inn i Røyneland-huset i Ulsteinvik. Frå før heldt Byggforum ved Alv Rise til der, slik at huset no vart eit kompetansesenter som spente over eit breitt felt i byggjebransjen.

Diskusjonen om eit framtidig kulturhus i Ulsteinvik heldt fram utover i dei siste åra på 1990-talet. I ein avtale med Ulstein kommune i 1997 forplikta styret for Ulstein samfunnshus AL seg for å arbeide for at verdiane knytte til selskapet skulle investerast i nytt kulturhus i Ulstein når den tida kom. Utgangspunktet for avtalen var mellom anna den vanskelege økonomien til Ulstein kino – som var avhengig av kommunale tilskot. I avtalen mellom kommunen og samfunnshuset var det viktig å halde fast på at det skulle vere kinodrift i Ulsteinvik også i framtida.

I oktober 1998 markerte Eiksund søndagsskule 100-årsjubileum med stor fest på forsamlingshuset i bygda. Søndagsskulen hadde halde det gåande heile tida utan avbrot. Det var gardbrukaren Rasmus Eiksund, mellom bygdefolket Bø-Rasmus, som tok initiativet i 1898. Han var også den første formannen for Eiksund søndagsskule, ein posisjon han hadde heilt fram til 1944. Johan Havåg tok over leiarvervet etter å ha vore søndagsskulelærar sidan 1930. Seinare hadde mellom andre Arthur Eiksund og Elsa Havåg lange leiarperiodar. I intervju med lokalavisa i høve jubileet poengterte Elsa Havåg at foreldra i bygda heile vegen hadde vore flinke til å stille opp.

To dagar seinare er rektoren og ordføraren avbilda i smilande samtale ved grinda til Sunnmøre Folkehøgskule på framsida av Vikebladet Vestposten: «Vi bør strekkje oss langt», er tittelen.

Rakettane gjekk til vêrs med lys og drønn. Folk omfamna kvarandre, tok farvel med 1900-talet og helsa det nye tusenåret velkome med von og uvisse. I nyttårsleiaren sin skriv redaktøren for lokalavisa i det han ønskjer velkomen til år 2000: – Kvardagen er her igjen, tida går som vi veit, nokså fort, og straks har det blitt vane for oss å skrive 2000.

Ut på vinteren 2000 dukka diskusjonen om bystatus for Ulsteinvik opp. Varaordførar Hannelore Måseide (Ap) var ei av dei som ivra for å gjere Ulsteinvik til by. Ho ville ha fram ei sak for kommunestyret i mars. Ein av pådrivarane i Ulsteinvik, Bjarne Wærdahl, var også intervjua i saka. Han meinte alle verkemidlar måtte nyttast for å sikre Ulsteinvik som regionsenter, særleg no når Eiksundsambandet var under oppsigling nokre år fram i tid. I starten av mars vedtok eit fleiretal på 18 mot sju røyster i kommunestyret at Ulstein skulle få bystatus frå 1. juli 2000. Sidan 1996 hadde det blitt fritt fram for alle kommunar med meir enn 5000 innbyggjarar å kalle seg by, og landet hadde sidan fått 35 nye byar. Ingen ting tydde på at det ville slutte der. I starten av juli markerte Ulstein bystatusen med show på rådhusplenen og med mykje folk samla. Hildegunn Moltubakk (Fredrik Knudsen) heldt show, Con Moto song, og Ulstein Storband spelte. Nærare 1000 menneske var samla for å sjå. Ordførar Jan Berset var glad for oppslutninga, men poengterte at byvedaket ikkje ville føre til kortsiktige endringar i kommunen, men var ein visjon som låg der.

Kjell Magne Bondevik (KrF) sat som statsminister i Noreg i det landet gjekk inn i det nye tusenåret. Han leia ei mindretalsregjering av KrF, Senterpartiet og Venstre. I mars 2001 stilte regjeringa kabinettspørsmål og fekk fleirtalet mot seg i Stortinget. Bondevik ville ikkje følgje kravet frå Arbeidarpartiet og Høgre om å endre forureiningslova dersom dette viste seg nødvendig for å kunne byggje ut gasskraftverk basert på eksisterande teknologi. Ei mindretalsregjering av Arbeidarpartiet med Jens Stoltenberg som statsminister og med støtte frå Senterpartiet og SV tok over.