I januar 1948 er det stort samferdselsmøte i Ulsteinvik. Her kjem dei sentrale spørsmåla for regionen generelt opp. Hareid-ordførar Måseide tek opp ferjespørsmålet som no verkeleg må setjast på dagsorden om regionen skal få den framgangen som krevst: – Når det gjeld ferjeleia Festøy-Solevåg, trengst nok ho for dei indre distrikt. Men for oss er det aktuelt å finne ei løysing som stettar krava våre betre. Det næraste for oss er å halde på ferjeleie i Sulesund. Dette er elles eit krav som vil trenge seg fram.

I løpet av 2007 kom det til nesten to fleire ulsteiningar kvar veke. Auken på 1,4 prosent er den største dette tiåret. Ved inngangen til 2008 budde det 6935 personar i kommunen, ein auke på 94, mot 66 året før. Vi må tilbake til år 2000 for å finne ein tilsvarande vekst. Frå 2000 hadde folketalet i Ulstein vakse med 411 personar eller 6,3 prosent. I juli 2008 passerte Ulstein 7000 innbyggjarar, og vesle Håkon Husøy Vik, som kom til verda 3. juli, vart utpeika til innbyggjar nummer 7000.

Kjell Magne Bondevik (KrF) sat som statsminister i Noreg i det landet gjekk inn i det nye tusenåret. Han leia ei mindretalsregjering av KrF, Senterpartiet og Venstre. I mars 2001 stilte regjeringa kabinettspørsmål og fekk fleirtalet mot seg i Stortinget. Bondevik ville ikkje følgje kravet frå Arbeidarpartiet og Høgre om å endre forureiningslova dersom dette viste seg nødvendig for å kunne byggje ut gasskraftverk basert på eksisterande teknologi. Ei mindretalsregjering av Arbeidarpartiet med Jens Stoltenberg som statsminister og med støtte frå Senterpartiet og SV tok over.

Dette er situasjonen i Ulstein ved starten av 1900-talet og utover. Dei fleste som budde her, var bønder og fiskarar. Men kulturlivet blømde. Sentralt stod kyrkja og dei kristne organisasjonane. Det var skipa ungdomslag på slutten av 1800-talet, og fråhaldslosjane hadde fått fotfeste og leverte viktige bidrag til kulturen. Men meir enn det: Det var mindre av den tradisjonelle ølbrygginga på gardane mot slutten av 1800-talet og framover mot kommunedelinga i 1917, sjølv om alkohol og rus levde som ein understraum.

Med utgangspunkt i Hans Thoresen Ulstein (fødd 1. juli 1884) sine nedteikna minne frå ungdom og vakse liv som bonde og fiskar frå Ivagarden på Ulstein, vil eg freiste å få fram eit bilete av aktiviteten på strendene våre frå hundreårsskiftet og inn i det 20. hundreåret. Ei viktig kjelde er også semesteroppgåva til Tove Th Ulstein på DH i Volda i 1991 og bladet Adventa i 1970, der han fortel om sin barndom og ungdom, 86 år gamal. For å forstå korleis ein klarde seg med dei mangslungne oppgåvene som måtte til for å ha mat på bordet, til ofte store familiar, så trur eg og det er viktig å få fram samhandlinga mellom kyst og indre fjordstrøk. Der har vore stor kontakt, og mange har kome utover for å finne ein næringsveg, og dei fleste i heile området har drive fiske om vintrane.

Berre fem sjarkar i Ulstein fekk tildelt kvote til torskefisket i 1990. Med det ville fleire fiskebåtar i kommunen få vanskar med å fiske nok til livsopphald for mannskapet, fortalde Vikebladet Vestposten i januar. Dei som fekk kvote, var Olav Vågen med Skjervøybuen med to mann om bord, Steinar Flø med Vallaflud, ein mann om bord, Andreas Svendsen med Ulstein, fire mann, Andreas Djupvik med Brandungen, ein til to mann, og Gaute Kleiven med Fløtind med tre mann. I tillegg hadde Arne og Knut Arne Høyvik med Karl Vadøy med ni til 11 mann om bord fått kvote. Dette utgjorde seks fartøy av i alt 33 fiskeriregistrerte båtar i Ulstein i 1990. Mellom dei som ikkje hadde fått kvote, var det fleire som hadde fiske som hovudinntektskjelde. Mellom desse Jan-Kristian Skeide med Skeide, Steinar Dimmen med Gutten, Arnt Haddal med Øistein, Haldor Haddal med Viking og Kjell-Arne Sundgot med Straumsund.

Frå gamalt var jordbruk og fiske grunnlaget for busettinga i bygdene våre. Bøndene dreiv ofte sommarfiske på sild og anna mellom onnene, men på midten av 1800-talet og utover vart vintertorskefisket utanfor land det viktigaste fiskeriet. Torskefisket gjekk føre seg i vintermånadene desember, januar, februar og mars. Mot slutten av 1800-talet fekk ein også innsig av storsild, og vi veit at fleire prøvde seg med drivgarn etter silda. Åttringen (og i nokon grad seksroringen) var den vanlegaste båten til dette fisket. Fiskarbøndene hadde frå tidleg på 1800-talet danna åttringslag og fekk bygd seg båtar inne i fjordane der det var godt om tømmer til byggevirke.

Fiskarane på Nordvestlandet var tidleg ute med å starte fiske og fangst på fjerne farvatn. Fisket ved Vest-Grønland blei starta opp tidleg på 1920-talet. Det var organisert som ekspedisjonar med eit større moderskip. Sjølve fisket blei først drive frå små doryar av tre, med fem mann om bord, doryane hadde motorar på 10–16 HK. Ein av dei som var med på det, var Hans Gjendem frå Vigra. Han fortalde at dei dreiv kveitefiske langs kysten av Vest-Grønland like opp til Diskobukta. (Diskobukta er eit havområde som ligg innanfor øya Disko, på vestkysten av Grønland.) Dei lossa så fangsten til moderskipet.

Johannes Amundson Løset, eller gamle-Løset som han heitte på folkemunne, står på nordsida av Løsetvatnet som han eig halvdelen av, og snakkar til to karar som ligg ut på vatnet i ein robåt dei har tjuvlånt. Då gamle-Løset gjekk ned til vatnet og ba dei kome til lands med båten hans, svara dei at ”han berre måtte passe seg for dei var politi i bya!” Då sa gamle-Løset at ” e dokke politi i bya so e eg politi på Løset so det er nok best at dokke kjem til lands”

Denne forteljinga om foreldra mine, Nelly og Bernt Dimmen, kan vere ei påminning om kor tilfeldig våre livsløp kan bli. Den kan også fortelje noko om kor avgjerande vala våre i unge år kan vere for ettertida.

I ei bok om Sunnmøre står det om Flø at der er gravhaugar frå vikingtida og at ein har utsyn mot Atlanterhavet. Der er nokre gode fiskeplassar, dessutan skal ein kunne gå ut på åkrane og plukke fisk som er kasta opp av sjøen.

Anton vart fødd på Flø 14. september 1924 som det yngste barnet til Ellen, f. Midt-Flø, (f. 1882) og Gideon Kleiven. (f. 1884). Syskenflokken bestod av tre jenter og seks gutar. Mor til Anton kom frå Flø, medan faren vart fødd på Hatløya der Anton sin farfar, Knut, eigde ein gard. Gardsbruket gav ikkje så mykje den tida, så om sommarane var Knut Kleiven i statens hamnestell som tømmermann. Dette virket førte han både til Vardø for oppsetting av den første hamnemoloen, og mellom anna til Murmansk to år på rad for å bygge den første kaia der.

Ingeborg Huus, februar 1998. Då besta, Ingeborg Runde, døydde i mai 1996, hadde ho 20 oldeborn. Ikkje alle nådde å bli kjende med henne, men alle vi som var barnebarn, fekk eit nært – og godt – forhold til besta og bestefar på Runde.

No er det mest so det er helg alltid. Før var det kvardag når det var kvardag. So kom helga som eit gildt avbrøyte. Serleg jula då. Alt skulle liksom vera unnagjort til høgtida. Det var ikkje so mykje småkakebaking, men lefse baka dei, og ellest brød og finekake. Kavring og klingre kjøpte dei. Etter kvart vart det noke småkake òg. Serleg fatigmann og jødekake.

Hausten 1956 var ei dramatisk tid politisk sett. Sovjet Unionen gjekk inn i Ungarn og tok over styringa av landet. Dette førte til at mange frå Ungarn flykta. Også her til Ulstein kom flyktningar. Så vidt eg hugsar, gjekk dette svært bra. Dette var unge menn, og mange fekk seg arbeid på dei mekaniske verfta i Ulstein. Etter ei tid reiste dei frå bygda.

I 1980 hadde folketalet i Ulstein vakse til 5323 mot 4537 i 1970. Framleis hadde kommunen eit underskot på kvinner: 2701 menn og 2622 kvinner. Av desse var det heile 1411 ugifte menn mot 1167 ugifte kvinner. Desse tala reflekterte at det framleis var eit mannsdominert arbeidsliv i Ulstein og eit kjønnsdelt samfunn.

Folketeljinga i 1990 viste at Ulstein hadde 5737 innbyggjarar i starten på november 1990. Kommunen kunne i 1989 notere eit fødselsoverskot på 43 og eit tilflyttingsoverskot på 26, i høve til folketalet den største auken i Møre og Romsdal. Nominelt var det berre Ålesund og Molde som kunne vise til større auke.

Folketalet i Ulstein ved teljinga i 1930 var 2477, 1235 menn og 1242 kvinner. 188 av desse er jordbrukarar, medan 277 er sysselsette i fiske og fangst, mange av dei i kombinasjon med småbruk. Her er 410 husmødrer og 144 under rubrikken husarbeid heime. Ved kommunevalet i 1931 er det berre krinslister, ingen politiske parti. Flø får inn to representantar, Ulstein to, Ulsteinvik ni, Hasund fire, Haddal to og Dimna ein, medan Hatløy krins ikkje når opp.

Folketalet i Ulstein hadde igjen vakse kraftig i dei ti åra mellom 2005 og 2015, frå 6795 til 8292, det vil seie 22 prosent. Men det var eit faktum at ein stadig større del av innbyggjarane var innvandrarar. I 2015 var 16,7 prosent av folket i kommunen innvandrarar eller norskfødde med innvandrarforeldre, det vil seie 1385 personar. Slik vart også mange ulike livssyn og religionar representerte i Ulstein. Hausten 2015 var 569 innbyggjarar i kommunen registrerte i andre trus- og livssynssamfunn enn den norske kyrkja. Mellom desse hadde den katolske kyrkja 181 medlemer og pinsekyrkjelyden Filadelfia 71. Ved inngangen til 2016 var folketalet i Ulstein 8430, ein auke på 1,7 prosent siste året. I august dette året kunne kommunen slå fast at det var 1400 innbyggjarar med utanlandsk opphav i Ulstein, og dei representerte 72 nasjonar. Dette var nok ei av dei største forandringane av lokalsamfunnet dei siste femti åra.

Folketeljinga i 1970 viste at Ulstein no hadde 4538 innbyggarar, 2319 menn og 2219 kvinner. Ti år tidlegare var talet 3654. I alt 187 hadde hovudinntekta si frå jordbruk, 112 frå fiske, 635 i indiustrien, berre 32 av desse var kvinner, 114 arbeidde med bygg og anlegg, 155 i varehandelen, 89 av desse kvinner, 142 i sjøtransport, 148 i privat og offentleg tenesteyting, 82 av desse kvinner, medan talet på husmødrer i Ulstein var 778 i 1970.