FN-soldat i Suez og Gaza

Fredag 16. november 1956 kom ordren til oss. På tre døgn skulle vi vere klare til å reise. No vart det ei særs hektisk tid. Vi skulle ha pass og fleire vaksinar; ja, til og med det som vart kalla tanngardskontroll. Det vart dramatikk då ein lastebil full av soldatar glei utfor vegen på det glatte føret. Fleire vart skadde, nokre så alvorleg at dei ikkje vart med til Midt-Austen. Alle vart etter ei tid friske.

I løpet av natt til laurdag skulle vi ha nytt utstyr, klede og sko m.m. Vi som stod for utdelinga, hadde det hektisk. Det var fleire legar, diakonar som kom. Dei skulle utrustast som offiserar. På oppstillinga fredag fekk eg spørsmål frå brigadesjefen om eg hadde lyst å reise. Eg sa ja, men var bekymra for mor mi. Eg hadde ymta at eg hadde lyst å vere med FN-styrkane. Svaret frå henne var at eg ikkje måtte tenke på det ein gong. – Du må vere flink å skrive heim, sa han.

For ikkje å skape uro i den hektiske tida, men også halde familiane utanfor, vart telefonen sperra. Heller ikkje telegram kom ut. Vi fekk ikkje ha kontakt heim eller til nokon andre. Men eg fekk eit telegram laurdag: – Reiser du til Suez? Svar far. Svaret vart då slik: – Reiser til Suez. Alt vel. Aksel.

Grytidleg søndag morgon var det avreise til Gardermoen militærflyplass. Spenninga var stor. På oppstillinga søndag morgon før vi reiste, var det ein som skapte seg heilt rebelsk – truleg av nervepåkjenninga. Befalet tok ikkje sjanse på å ta han med. Så han vart verande på Sessvollmoen. Då vi kom heim etter seks månader FN-teneste, gjekk han og kosta asfalt. Det hadde han gjort heile tida.

For mange var dette den første flyturen. Vi reiste med eit stort amerikansk troppetransportfly med plass til 200 mann. Det vart ingen behageleg tur, ikkje sete, men berre benker langs sidene og i midten, og ikkje trykkabin. Men likevel var det plass til ein liten lastebil i flyet. Denne kom svært godt med seinare.

Då flyet letta, vart alle telegram sende til dei respektive familiane. For mange vart det ein tung beskjed å få.

Første stopp var Napoli. Dit kom vi tidleg om morgonen måndag. No byrja alvoret. Eg, som hadde ansvaret for ammunisjonen, delte ut sju skarpe skot til kvar mann. Alle skulle vere i våpenet. Det skulle vi alle ha med oss når vi var ute mellom folk i Napoli og seinare i Egypt. Feltsjukehuset og storparten av kompaniet reiste først. Eg vart med i siste pulje. Vi reiste med flyet som var rekvirert for sjefen for FN styrkane i Midt Austen, general Burns frå Canada.

Ein av oss vart sjuk på avreisedagen. Det vart konstatert blindtarmbetennelse. Telegram vart sendt. «Stå klar på flyplassen og ta imot pasienten». Operasjon vart utført på feltsjukehuset som var oppsett i ørkenen i telt på rekordtid. Alt gjekk bra. Soldaten vart frisk. Saka fekk stor merksemd i FN og i norske aviser og radio.

Det første som stod på programmet var å etablere kompaniet nær feltsjukehuset. Ørken og sand så langt auge kunne sjå. Norske 16-mannstelt som kom opp, var ikkje akkurat det som passa best under dei rådande forhold. Varmt om dagen og kaldt om natta. Soveposen med trøytte soldatar rett på sanden, kaldt og hardt. Etter ei tid kom tropetelt og feltsenger.

Forsyningane var vanskeleg i byrjinga, lite mat og utstyr, men etter kvart kom dette på plass. Breva heim vart mange, og svara like eins, men postgangen var svært sein. Han måtte gå gjennom FN.

Det nærma seg jul, og for mange var det første jula heimanfrå. Feiringa gjekk føre seg i oppsett telt for høvet.

Vi fekk ei slags steik, men ikkje slik som dei fleste var vande med. Her fekk vi for første og einaste gong ete på tallerkenar. Det var i seg sjølv eit høgdepunkt. Til vanleg fekk vi all mat i militære spisekar i to delar. Så fekk vi høyre Juleevangeliet og mottok gåver frå dei norske lottene. Men vi gjekk tidleg til sengs, og for alle var vel heimlengten sterk. Midt på natta vart vi vekte av eit stort beduinfylgje som for forbi. Då vart mange av oss sette 1956 år tilbake i tid, og vi mintest det som skjedde i Betlehem då.

Første juledag vitja befalet oss med trekkspel og julesongar og te. Vi var fem soldatar som vart invitert om bord i Eli Knudsen til norsk julemat, herleg.

Same dag var det tur på Suezkanalen i strålande solskin, ikkje akkurat ei norsk jul.

Det var portforbod kvar dag etter klokka 18, og då måtte vi vere i leiren. Men der var tilbod om kino kvar kveld. Filmane var ikkje teksta, så vi skjerpa engelskkunnskapane på denne måten. Vi såg film på kino mest kvar kveld ute i det fri.

Det var mykje flytting for å kome nærmare byane Ismalia og Port Said. Dette for at det skulle vere enklare for FN-styrkane å ha kontakt med det norske feltsjukehuset. Den fremste oppgåva for sjukehuset var som nemnt å ta seg av sjuke og skadde FN-soldatar, men så langt det vart høve til skulle også sivile (arabarar) kunne få hjelp på feltsjukehuset. Då kom ofte heile familien i lag med pasienten.

For oss som var i den såkalla stabstroppa, var fremste oppgåva å halde feltsjukehuset og kompaniet med forsyningar av ymse slag. For kvar gong det var flytting var det mykje arbeid, tryggleiken var det lagt mykje vekt på. Målet for flyttinga var å kome i hus og til Gaza.

Vi hadde tre leirar før vi endeleg kom til Gaza. Flyttinga lukkast, og ein stor skule vart teken i bruk for sjukehuset og kompaniet. Dette var ein stor overgang frå teltlivet både for sjukehuset og kompaniet. Under heile tenesta i Egypt vart dagane avbrotne av siesta midt på dag, to timar, då skulle alt vere stilt. Elles var det mykje trening.

Det hende ein spesiell episode då vi skulle flytte til Gaza. Nokre få av oss var att i leiren etter at dei andre hadde flytta. Vi visste at vi låg nær eit minefelt. Ein kanadisk soldat, som hadde kome til området, sette med eitt kursen mot minefeltet – som han ikkje kjende til. Canada hadde verva soldatar, og mange av dei var dobbelt så gamle som oss. No ropte vi til han at han var i eit minefelt og måtte snu. Då snudde han seg mot oss og datt om. Truleg hadde han ikkje tolt sjokket då han vart fortalt kvar han var på veg. Vi fekk tak i lege, men livet var ikkje til å redde.

Ei anna episode skjedde i Port Said. Ein FN-soldat, ikkje norsk, som var på tur til byen, vart brått ståande mellom to sivile lastebilar. Med eitt byrja begge å rygge mot kvarandre, og soldaten vart klemt imellom bilane. Han fekk store skadar og vart send til feltsjukehuset, men livet stod ikkje til å redde.

Løytnant Evensen var leiar for sjukehustroppa. Han hadde tenestegjort under Koreakrigen (1950 – 53). Ei av oppgåvene hans der var å passe kremasjonsomnen. Dette snakka han mykje om. Vi hadde også med oss kremasjonsomn, men han vart heldigvis lite brukt. Løynant Evensen likte godt å drive eksis (slutta orden) med heile kompaniet i Gazas gater. Det small godt i asfalten, og trafikken vart delvis lamma i gatene der vi heldt på. Dette vekte stor åtgaum og var vel på grensa av det som var vår oppgåve. Men vi likte det godt, og det var ein måte å markere FN-styrkane på.

Feltsjukehuset og sanitetskompaniet var som naturleg i bakre rekker. Det var infanteriet som var fremst og tok imot det som måtte kome av krigshandlingar. Til dømes var det dramatisk då FN overtok etter engelske og franske styrkar som måtte ut av landet.

Vi fekk berre ein permisjon, og då var heile kompaniet med på ein tur til Kairo. Ein fantastisk by og mykje folk; mange sjåverdige bygningar og sterke inntrykk i Egypt sin hovudstad for oss som nærast hadde budd isolert så lenge. Høgdepunktet var likevel turen til pyramidane og kong Faruks tehus.

Eg var også så heldig at eg fekk vere med på ein tur til det kjende St. Catarineklosteret i Sinaiørkenen. Her møtte vi munkane Christoffer og Nikkofores. Vi kom inn i klosteret, men vi fekk ikkje bu der. Så vi slo opp teltet i klosterhagen. Dei to munkane var svært glad i sigarettar som vi hadde med oss som betalingsmiddel; svært vellykka.

Formålet med turen var besøk på Mose berg der Moses skulle ha teke imot dei ti boda, ein bratt tur i steikande sol. Det var eit lite kapell i stein på toppen. På vegen opp passerte vi ”den brennande tornebusken”. Alt i alt ei stor oppleving. Tankane var mange.

Opphaldet i Midt-Austen nærma seg slutten, men mangt skulle ordnast, mellom anna innlevering av ammunisjon og våpen. Det var mitt ansvar, men det gjekk bra. Alt skulle overtakast av dei som skulle avløyse oss.

Men først skulle vi ha stor avslutningsfest, der vi såg fram til at vi skulle vi underhaldast av ei magedansarinne. Vi var ikkje akkurat bortskjemde med å vere i nærleiken av damer etter desse månadene. Vi hadde omtrent ikkje sett kvinner sidan vi reiste frå Noreg. Stort var vonbrotet og overraskinga då vi oppdaga at dette var ein mann utkledd som kvinne. Han vart jaga av rasande soldatar, men kom seg uskadd frå området.

Kaldt var det å kome heim til Noreg, men det var godt. Vi hadde unnagjort seks månader i FN-teneste i Egypt. Alle meinte det var ei stor oppleving. Vi var heldige som fekk vere med på dette oppdraget.

Etter kvart trekte enkelte land seg ut av FN-oppdraget i Midt-Austen, men det norske sanitetskompaniet og feltsjukehuset var der heile tida.

Svært godt å kome heim etter seks månader i Egypt.