Meir om den maritime næringa i første halvdel av tiåret

Midt i desember 2011 kom endå ei optimistisk melding frå offshorebransjen: Eit nytt reiarlag var starta i Ulsteinvik. World Wide Supply kunne fortelje til lokalavisa at dei alt hadde kontrahert fire plattform-forsyningsskip frå Holland. Knut H. Gjøvaag var styreleiar for det nye reiarlaget. Han var dagleg leiar for Frydenbø Group i Bergen, men overfor pressa ville han ikkje ut med kven som var hovudaksjonær i reiarlaget. Det var mange som ville smi medan jernet var varmt og få ein flik av det som låg i kjølvatnet av den høge oljeprisen, ein pris som berre ville auke dei to komande åra. Men det kunne ikkje investorane vite; dei tok ein risiko, og dei kunne slett ikkje vite at oljeboomen slutta med 2014. Vikebladet Vestposten spekulerte i eigarskapen til det nye reiarlaget, og meinte å vite at Nordvestor AS, eit dotterselskapt av Sydvestor i Ulsteinvik med Frede Uldbæk i spissen, var mellom hovudaksjonærane. Selskapet som skulle drive skipa for eigarane, var Rem Management i Herøy, som også var ein av investorane i det nye selskapet. Med det gjekk reiar Ståle Remøy i Herøy-selskapet på ein ny runde med offshoreskip. Reiarlaget hadde dei siste åra konsentrert seg om kystvaktskip.

Industribyggjaren og næringslivsmannen Idar Ulstein døydde søndag 29. april 2012 78 år gammal etter ei tids sjukdom. Som ein siste heider stod dei tilsette oppstilte langs vegen til kyrkjegarden på Osnes under gravferda 3. mai. I kyrkja mintest borna faren mellom anna som ein som hadde vore nysgjerrig, engasjert og kreativ. Ikkje minst hadde han interesse for ny teknologi. Han var open for å bli utfordra, og let det vere høgt under taket i diskusjonane. Ikkje minst var Idar Ulstein oppteken av kunnskap, kompetanse og livslang læring. Borna peikte også på viljen til å skape noko, til glede for Ulsteinkonsernet og til glede for norsk maritim industri. Idar Ulstein kom inn i Ulstein-bedrifta alt som 14-åring i 1948 då faren døydde. Etter kvart var han sentral i å byggje opp Ulstein til ei av dei største bedriftene i Møre og Romsdal. Han tok sivilingeniøreksamen i 1962 og byrja som teiknesjef i selskapet. I 1964 kjøpte Ulstein Molde Verft, og Idar Ulstein vart disponent for dei nye selskapa. Sidan hadde han vore i leiinga heilt fram til dei siste åra.
Ulstein Group fekk eit godt resultat i 2011. Ei omsetning på 2,1 milliardar kroner gav eit driftsresultat på 254 millionar kroner. Men Gunvor Ulstein peikte på at resultatet i 2010 hadde vore heile 354 millionar kroner. Mykje av overskota skulle gå til forsking og utvikling.

Ikkje overraskande vart 2011 eit godt år også for Kleven Maritime med eit driftsresultat på 205 millionar kroner. Konsernet hadde no ni skip i ordreboka til ein samla verdi på kring 4 milliardar kroner. Også 2012 teikna til å bli eit godt år, og konsernet hadde arbeid til langt ut i 2014.

Med ein oljepris på over 111 dollar fatet, den høgste i noregshistoria, var det ikkje overraskande at det var stor aktivitet i den maritime industrien i 2012. I starten av juni kunne Kleven Maritime annonsere ein kontrakt med reiarlaget Eidesvik på heile 1,1 milliard kroner. Dagen etter signerte verftet endå ein gong med Ugland, ein kontrakt til om lag 500 millionar. Kleven hadde 12 skip i ordreboka til ein verdi på om lag seks milliardar kroner. No måtte konsernet skaffe meir folk, ikkje minst innan tekniske fag og ingeniørar. Ikkje mange vekene seinare hadde Kleven to nye fartøy i ordreheftet; fasiten var ein ordrereserve på 14 skip til ein samla verdi av 6,8 milliardar kroner. I slutten av august 2012 skifta Kleven Maritime namn og vart heitande berre Kleven.

Det hadde i det heile vore ein god sommar for norske verft. I starten av august 2012 melde Dagens Næringsliv at det i løpet av sommaren var tinga 24 nybygg til ein verdi av 9,4 milliardar kroner ved norske verft. Ordreinngangen var den beste sidan 2007, toppåret før finanskrisa. Det var nye oljefunn og store investeringsplanar i oljebransjen som var hovudforklaringa på oppgangen. I tillegg var det mange reiarar som tinga skip som opererte fjernstyrte undervassfartøy. Desse skipa var dyre, og drog med det opp dei høge tala i ordrebøkene.

Fleire ingeniørar er eit absolutt must, var signalet frå Rolls-sjef Anders Almestad då han talte til forsamlinga under Fosnavågkonferansen i juni 2012. Almestad skilta då med ei ordrebok på 25 milliardar kroner. No saumfor bedrifta Europa etter ingeniørar.

I september 2012 heva det seg igjen skeptiske røyster om det som var i ferd med å skje i offshore-næringa. Supply-reiarlaga hadde tinga nybygg for om lag 40 milliardar kroner. Med i denne summen var Island Offshores sju kontraheringar: – Vi må vere ærlege og vedgå at vi fryktar det blir for mange nybygg i marknaden, kommenterte Island Offshore-sjef Håvard Ulstein til lokalavisa. Avisa Dagens Næringsliv hadde summert opp at norske forsyningsreiarlag hadde bestilt vel 80 skip for levering til og med 2014. Island Offshore sat no på ein flåte på 20 skip, men hadde i tillegg kontrahert sju fartøy: – Vi treng ikkje lese oppslag i avisene for å forstå at tidene kan bli trongare; ratenivået er dårlegare, og det får konsekvensar for næringa, summerte Håvard Ulstein opp. Også reiar Åge Remøy i Rem Offshore var uroa over dei mange kontraheringane i offshoremarknaden; spesielt dei mange PSV-ane som var under bygging. Rem hadde no 15 skip i flåten sin.

Likevel var ikkje tonane frå dei som analyserte norsk økonomi, særleg dystre. Tvert imot. Berre i Nordsjøen ville talet på riggar auke frå 30 til 50 dei næraste par åra, spådde meklarhuset SEB Enskilda. Lokalt la Oddmund Oterhals og Arild Hervik frå Møreforsking fram den årlege klyngeanalysen sin, meir prega av optimisme enn nokon gong: Trass i at det er kontrahert 600 skip på verdsbasis, vil aktiviteten i verftsbransjen auke med 30-40 prosent fram mot 2016. Det vil seie 12 år etter at Hegnar spådde død og gravferd for skipsindustrien på norsk jord. Men dei vanskelege tidene, det komande oljestupet, var no berre eit par år unna.

Oljeprisen i 2013 var framleis godt over 100 dollar fatet. Reiarlaget Island Offshore nytte godt av dette og gjekk i januar 2013 inn to nye femårskontraktar med aktørarar i oljenæringa. Talet på tilsette låg kring 1050, av desse om lag tredjeparten frå Søre Sunnmøre. Målet var å tilsetje kring 300 nye medarbeidarar i løpet av året. I eit intervju med lokalavisa nytta ordførar Jan Berset høvet til å rose Island Offshore: – Dei er med på å sikre vidare vekst i kommunen. Det beste bidraget ein kommune kan få, er selskap som går godt. Berset hadde også notert seg at Island Offshore var ein god støttespelar til mange kulturtiltak i regionen, og at selskapet var ein av hovudsponsorane til Hødd.

Ein rapport viste elles at offshorereiarlaga no hadde ein kraftig vekst i verdiskapinga, og aller sterkast stod reiarlaga på Sunnmøre. Den store vansken var å skaffe nok mannskap til skipa. Ein rapport frå analyseselskapet Menon Business Economics hadde gjort for Maritimt Forum og Norges Rederiforbund fortalde at Ulstein kommune raga på landstoppen i maritim verdiskaping. Heile 76 prosent av den private verdiskapinga i Ulstein var maritim. Tala var henta frå 2011. Herøy hadde 60 prosent verdiskaping frå det maritime, Sande 56 og Hareid 23,3 prosent. Nummer to på lista var den vesle kommunen Hyllestad i Sogn og Fjordane med 73,7 prosent.

Island Offshore heldt fin stim utover i 2014 også, og i mars hadde selskapet sikra seg kontraktar for ein milliard kroner. Havila hadde samtidig gått inn kontraktar for 3 milliardar kroner, og ville med det dekke alle utgiftene i 2014. Men før jul 2014 sende Island Offshore ut permitteringsvarsel til 75 tilsette. Det var eit nytt signal om kva som skulle kome.

I slutten av mai 2013 fekk den første boreriggen med tilknyting til Ulsteinvik namnet Island Innovator. Namneseremonien skjedde i Bergen. Eigarane av riggen var selskapet Maracc, der Morten Ulstein var styremedlem, og hovudaksjonærane i Island Offshore i Ulsteinvik. Riggen var bygd i Kina, og prosessen hadde teke lang tid. Planlegginga starta alt i 2007.

I mars 2013 vart det siger til LO i den såkalla verftssaka. Rettane i tariffavtalen i verftsindustrien skulle gjelde også for tilreisande arbeidarar utan avtale. Det slo Høgsterett fast og gav med det LO medhald i den fem år lange striden med NHO og norske verft, mellom desse Kleven, Myklebust og Ulstein. No skulle avtalefesta rettar som fri kost, losji og reise også gjelde for tilreisande arbeidarar utan tariffavtale. Konklusjonen var også at uorganiserte og utanlandske arbeidstakarar skulle ha rett til lønns- og arbeidsvilkår som var likeverdige med dei vilkåra norske arbeidstakarar hadde innanfor tariffavtalen.

Året 2012 vart det beste i historia til Kleven-konsernet med eit driftsresultat på 263 millionar kroner og eit årsresultat før skatt på 258 millionar. Dei to verfta i konsernet, Kleven og Myklebust, hadde i løpet av året levert fartøy til ein samla kontraktsverdi på 2,7 milliardar. Kleven hadde i april 2013 15 skip i ordreboka til ein samla verdi på åtte milliardar kroner. I oktober 2013 teikna Kleven ein kontrakt med reiarlaget Østensjø frå Haugesund til 1,4 milliardar kroner, den største kontrakten til verftet nokon gong, og i 2013 nådde Kleven eit driftsresultat på 172 millionar kroner etter ei omsetning på 4,2 milliardar. I 2014 hadde Kleven framleis hendene fulle med oppdrag, og fekk spesielt mykje merksemd omkring luksusyachten som verftet bygde til Graeme Hart, ifølgje avisene den rikaste personen på New Zealand. I slutten av oktober dette året hadde Kleven 18 fartøy i ordreboka til ein samla verdi på om lag 12 milliardar kroner.

Driftsresultatet for Ulstein Group enda på 228 millionar kroner i 2012. Ikkje minst bidrog design til resultatet. Ved inngangen til 2013 hadde Ulstein Design & Solutions ei ordrebok på levering til 31 skip, der sju av dei skulle byggjast ved Ulstein Verft. Konsernet hadde no kring 800 tilsette i sju land. Hovudkontoret var i Ulsteinvik. I 2013 noterte Ulstein seg for eit driftsresultat å heile 318 millionar kroner, 90 millionar betre enn året før. Omsetninga var på 2,3 milliardar.

Men i juni 2014, medan nordsjøoljen var prisa til 115 dollar fatet, kom det endå eit signal om at ting kunne vere i ferd med å snu: Rolls-Royce Marine fortalde at selskapet skulle kutte 350 leiarar og mellomleiarar. Mange av jobbane var i Ålesund, men også Ulstein ville bli råka. Det var nok fleire grunnar til mannskapsreduksjonen, mellom anna hadde Rolls kjøpt opp andre selskap og kanskje pådrege seg for mange i leiarfunksjonar. Men der kom også andre signal: Oljenæringa varsla investeringskutt, til dømes i Nordsjøen. Den maritime klynga på Sunnmøre måtte starte ei tilpassing til nye tider.

I november 2014 følgde meldinga om nedbemanning i Kongsberg Evotec. Litt over ti arbeidsplassar ville bli borte frå kontoret i Ulsteinvik. Årsaka var at seismikkmarknaden hadde falle mykje. Bedrifta heldt til i Saunesmarka og hadde før oppseiingane 75 tilsette.

Men ABB Marine kunne gle seg over ein storkontrakt i desember 2014. Dei fekk i hamn ein avtale med eit kinesisk verft, som sikra arbeid til bedrifta i Ulsteinvik heilt fram til første kvartal i 2018. Det kinesiske verftet skulle byggje eit avansert rørleggingsfartøy med stor lyftekapasitet. ABB Marine skulle levere kraft-, framdrifts- og automatiseringssystem til skipet: — I desse utfordrande tidene er dette ei viktig kontrakt for oss. Vi sikrar arbeid langt fram i tid for dei tilsette. Samtidig er det ein milepæl i forhold til at det vil bli stadig fleire slike løysingar på båtane i framtida, kommenterte direktør Sindre Sætre i ABB Marine Norge, til Vikebladet Vestposten.