Kommunekampen

I starten av mars 2016 låg eit utkast til intensjonsavtale for Runde kommune på bordet. Hareid, Herøy, Ulstein, Sande og Vanylven stod bak, og målet til kommuneleiingane var å danne ein ny felles kommune frå 1. januar 2020. Det var kommunestyra som skulle avgjere om kommunane skulle slå seg saman – etter dialog med innbyggarane, eventuelt i rådgivande folkeavstemningar. Sett frå skrivepunktet i 2021 veit vi at dette initiativet stranda på viljen til innbyggjarane. Det gjekk ikkje knirkefritt i forhandlingane mellom kommunane heller: – I lengda er det utfordrande å forhandle med ein part som ikkje vil fire ein millimeter, sukka ordførar Knut Erik Engh(Frp) under kommunestyremøtet i Ulstein midt i mars. Det var Herøy han sikta til. No tilbaud Ulstein Hareid eller Herøy rådhuset for å kome i mål med Runde kommune. På dette tidspunktet hadde ordføraren i Hareid også signert ein intensjonsavtale med Region Ålesund. Fleire reagerte på at ei samanslåing av Ulstein og Hareid ikkje skulle vere eit alternativ i folkerøystingane. Det vart avisdebatt om saka. Men politikarane heldt førebels på sitt.

Torsdag 19. mai 2016 var det folkerøysting om den framtidige kommunestrukturen i seks av dei sju kommunane på Søre Sunnmøre. Alle som fylte 16 år i 2016, kunne ta del. I hovudsak hadde røystesetlane i Ulstein og Hareid tre alternativ, men Ulstein hadde også opna for å stemme blankt. I Ulstein var alternativa at «Ulstein skal danne ei ny kommune saman med Hareid, Herøy, Sande og Vanylven», «Ulstein skal halde fram som eigen kommune», og «Veit ikkje». I Hareid var alternativa «Hareid som no», «Regionkommunen Ålesund» og «Runde kommune». Heile 72 prosent røysta for at Hareid skulle halde fram som eigen kommune, 15 prosent røysta på Runde kommune og 11 prosent på Ålesund. Valdeltakinga var på berre 44,2 prosent. I Ulstein røysta 62,8 prosent på å halde fram åleine. Ordførar Riise var raskt ute med å slå fast at han ikkje var tilhengar av tvang, og at folkeviljen burde gjelde.

Rådmannen i Ulstein ville no starte eit frieri til Hareid på nytt, og ordførar Riise signaliserte at han var open for ein dialog med nabokommunen. Då saka kom til Hareid formannskap, vart det ja til dialog med Ulstein med knappast mogleg fleirtal, fire mot tre. Ragnhild Nedrelid (Ap), Kristian Fuglseth (FL) og Ranja Dimmen (FL) røysta nei. I kommunestyret fekk dialogen med Ulstein knappast mogleg fleirtal, 11 mot 10. Skepsisen var stor både i Folkelista, KrF og Ap.

Utover sommaren kom det i gang forhandlingar mellom dei to kommunane, og lesarane av lokalavisa kunne sjå at namnet på den nye kommunen kunne bli Hareidlandet, medan kommunesenteret ville ligge i Ulsteinvik. Torsdag 7. juli 2016 vart intensjonsavtalen underteikna med statsminister Erna Solberg som vitne ettersom ho var på Hareidlandet på vitjing akkurat då. No var det opp til innbyggjarane i ei ny avrøysting. Etter kvart livna debatten til igjen også i lokalavisa,

Då veljarane i Hareid igjen gjekk til urnene måndag 22. august 2016 for å delta i ei rådgivande folkerøysting, møtte 52 prosent opp. Eit fleirtal på 60 prosent sa nei til å la seg slå saman med Ulstein, 39 prosent svarte ja. Tala var ikkje til å ta feil av, og ordførar Anders Riise (H) meinte at folkeviljen var såpass klar at han ville rå til at Hareid heldt fram som eigen kommune.

I Ulstein var det innbyggjarhøyring, der Opinion gjennomførte ein ringerunde. Heile 69 prosent av dei spurde svarte ja til samanslåing med Hareid, 19 prosent var imot.

Saka kom til kommunestyret i månadsskiftet august/september. Hareid ønskte samrøystes å halde fram åleine, men om det vart tvangsekteskap, ville politikarane gjerne ha eit ord med i laget om kven ektefellen i så fall skulle vere. På den andre sida av Eidet ville fleirtalet i Ulstein kommunestyre slå seg saman med nabokommunen. Berre Senterpartiet sine to representantar røysta nei. Fylkesmannen kom med si tilråding i oktober. Han ville satse på Runde-alternativet, men med Hareid og Ulstein som mellomstasjon. Då saka kom til regjering og storting i 2017, var ikkje Hareid og Ulstein mellom kommunane som vart slegne saman med tvang. Etter dette held Ulstein og Hareid fram som eigne kommunar, til ein ny prosess eventuelt dukkar opp ein gong i framtida.