Utvikling og folketal

I februar 2000 kom meldinga om at Grasøyane fyr skulle fredast; den markante silhuettverknaden i landskapet, peikte Riksantikvaren på i si grunngiving. Frå før var ni fyr i Møre og Romsdal freda, mellom desse Alnes og Runde. Arne Flø var fyrvaktar-assistent på Grasøyane i vel 40 år frå 1946 til 1988. No syntest han fyrstasjonen var i dårleg stand i høve til då han var bemanna. På Grasøyane var alle fuglar og pattedyr freda, og det var forbod mot å gå i land på øya mellom 15. april og 15. august av omsyn til hekkande fugl.

Vinteren 2000 var Arbeidskontoret døypt om til Aetat. Denne namneendringa skjedde samtidig over heile landet. Distriktsarbeidssjef Elisabet Sundgot i Ulsteinvik forklarte endringa med at etaten hadde behov for å vere klarare. I mars 2000 var det registrert heile 864 personar på Aetat i Ulsteinvik. Dei var heilt elles delvis utan arbeid. I tillegg kom nærare 200 på attføring; store tal altså.

Også hausten 2000 var det mangel på barnehageplassar i Ulstein. Det låg an til at 100 born ville stå utan plass. Mangel på barnehageplassar var ingen ny situasjon, men no såg det ut til å bli ekstra vanskeleg. Det skulle likevel ikkje gå mange åra før kommunen hadde meir enn nok plassar. Ut på våren 2000 gav Perny Stokseth beskjed om at ho ville starte ein barnehage nummer to med plass til 40 born i tillegg til Råsa som ho dreiv no. Dessutan var det planar om ein familiebarnehage i Ulstein.

Den 10. oktober 2000 var det offisiell opning av lavvogruppa i Sundgot barnehage. Ved Johanfjøra på Hasund hadde barnehagen slått opp eit stort telt. Der skulle det haldast barnehage heile vinteren, den første utandørs barnehagen på Sunnmøre. Det var barnehagekonsulent i Ulstein kommune, Gry Nordal, som klipte snora og overrekte ei gåve til den nye barnehagen, eit stormkjøkken. Det kunne kome godt med utover vinteren. Den nye avdelinga gav plass til 17 born.

Det var mykje snakk om tilbod til ungdom i Ulstein rundt tusenårsskiftet. Eit av tiltaka var Møtestad 2000. Men det slo ikkje til. Ungdommane var kresne: – Vi har behov for laurdagstilbod, men dei vaksne må ikkje arrangere aktivitetar vi ikkje treng, insisterte elevar ved ungdomsskulen til lokalavisa. Nye tilbod og meir pengar til ungdomstiltak mangla ikkje. Saniteten i Ulstein gav til dømes inntektene frå salet av fastelavnsris til Møtestad 2000, og på Fredheim vart det ope hus på ettermiddagstid, og dessutan var det tilbod om alkoholfritt diskotek på samfunnshuset.

Men i november 2001 stod endeleg ungdomslokalet klart, ein uformell møtestad, staden for ungdomsaktivitetar, i Ulstein samfunnshus. Kommunestyret hadde vedteke å prioritere tiltaket økonomisk. No var det opp til ungdommen å slutte opp om tiltaket. Men heller ikkje dette tiltaket slo heilt til.

Eit halvt år etter kommunevalet i 1999 kom fylkesmannen med eit krav til Ulstein kommune. Det måtte fleire kvinner inn i formannskapet. I mars 2000 vart det derfor avgjort at Bjørn Røren (Ap) måtte vike plass for Karen Randi Festøy (SV). Fylkesmannen kritiserte kommunen for ikkje å ha teke omsyn til lova om kjønnsbalanse. I Ulstein var likevel berre seks kvinner valde inn i kommunestyret i 1999, mot 19 menn. Det var det umogleg å endre på no.

Det var ein del snakk om kommunesamanslåing rundt tusenårsskiftet. Ordførar Jan Berset såg på det som mest realistisk at heile Ytre Søre vart ein kommune, men då måtte fylkeskommunen legge inn årane, meinte han. Det var lite handling med tanke på samanslåing. I Ulstein og Hareid dukka diskusjonen opp med mellomrom, heilt til dei kommunale folkerøystingane la det heile bort under regjeringa til Erna Solberg.

I Haddal var det glede hausten 2000. Då ønskte rektor Brita Hofseth Hatløy 60 elevar velkomne til ein splitter ny skule. Då lokalavisa vitja skulen eit par dagar før start, var lærarar og medhjelparar i ferd med å rydde på plass pultar, bøker, datamaskiner med meir. Rektoren roste bygdefolket for innsatsen: – Det er ei fantastisk dugnadsånd i Haddal. Folk har gjort mykje og verkar veldig samla om skulen. Hofseth hadde arbeidd i ti år ved Ulsteinvik barneskule. No fekk ho starte som rektor i nye og lyse lokale og bli kjend med heilt nye elevar og foreldre. I slutten av september 2000 var også grendehusdelen av Haddal skule i ferd med å bli fullført etter massiv dugnadsinnsats frå bygdefolket. Det var utan tvil ein siger. Etter 20 års kamp for ny skule og grendehus i bygda var dei i mål, og gleda var stor. Grendehusdelen hadde kome på 2,7 millionar kroner, og primus motor Ivar Mork fortalde at det var lagt ned 3200 dugnadstimar sidan sommaren 1999. I slutten av november dette året var det offisiell innviing for grendehuset med ein fest som varte i over fire timar; klart folket i Haddal var stolte av det dei hadde fått til.

Men i Eiksund var innbyggjarane engstelege for skulen sin. Hausten 2001 var elevtalet i Eiksund 53. I løpet av nokre år ville det vere halvert. Prognosane fortalde at når born som vart fødde i Eiksund i 2001 starta på skule, ville elevtalet berre vere 24. No ville innbyggjarane ha eit byggjefelt før det var for seint.

I september 2000 lova Odd Kåre Wiik i Ulstein kommune krystallkart og heilt reint vatn til alle vassabonnentane mellom Strandkrysset og Gåsneset. Då stod det nye reinseanlegget på Gamleeidet ferdig. Det var eit anlegg med høgdebasseng. Folk i Ulstein hadde tidvis hatt farge i drikkevatnet som følgje av humus. Dette kom av nedbør og flaum, og at Mosvatnet til tider hadde vore tappa ned. No vart dette problemet løyst, og kvaliteten på vatnet mange gonger betre. I starten av mai 2001 var det offisiell opning av det nye reinseanlegget på Gamleeidet med ordførar Jan Berset i spissen.

Ulstein kommunestyre ville hausten 2000 ha fart i kulturhussatsinga og sikta saman med andre interessentar mot kulturhus i 2003. Eit kort intermesso om kulturhus på Eidet, der investoren Martin Ulstein lanserte planar om eit storbygg med form som Noahs ark, fekk nokre politikarar frå begge kommunane til å bite på, men idéen forvitra nokså raskt når han fekk motbør – mellom anna frå lokalavisa som ønskte kulturhus i sentrum. Heller ikkje Ingerid Ulstein i familieselskapet Ulsmo AS hadde særleg sans for eit kulturhus på Eidet. Det måtte ligge i sentrum, poengterte ho. Ho fekk støtte frå mellom andre høgrepolitikaren Jan Helseth. Han gjekk imot ein påstand frå Ivar Mork (A) om at eit kulturhus på Eidet var akkurat det Ulstein bystyre hadde venta på. – Kulturhuset må ligge på Sanden, og eg trur dei fleste høgrerepresentantane er med meg i det synspunktet, understreka Helseth. Han skulle bli ein av dei som la ned ein betydeleg innsats for å realisere Sjøborg når den tid kom.

Hausten 2001 gjorde Idar Ulstein det klart at dersom kommunen ikkje klarte å reise eit kulturhus med det første, kunne dei berre gløyme å satse i regionen: – Toget går no. For folk flyttar ikkje til kvar som helst, sa Ulstein. Fleire kommenterte denne saka: – Skal Ulsteinvik bli eit kraftsenter på Søre Sunnmøre, må kommunen skaffe seg kulturhus raskt. Viss ikkje blir det stagnasjon her, kommenterte leiar i Ulstein Marknadsforum, Peter Flem, i samtale med lokalavisa.

Handelsstanden i Ulstein hadde ein klar ambisjon om å dominere som handelssenter i regionen. Hausten 2000 uttalte professor Jørgen Amdam i Volda at det ikkje var tvil kvar handelssenteret for Ytre Søre Sunnmøre låg. Handelsstatistikken slo eintydig fast at det var Ulsteinvik. Sentrum her hadde i hans auge styrkt seg fordi det i praksis var ein arbeidsregion uavhengig av kommunegrensene. Forretningane i Ulsteinvik hadde også hausta gode erfaringar med laurdagsope til klokka 15, ei nokså ny ordning.

I februar 2001 kom Ulstein med i eit statleg femårig tettstadprosjekt saman med Haram, Rauma og Tingvoll. Målet var å gjere tettstadene meir miljøvennlege og attraktive: – Dette er midt i blinken for oss no, kommenterte ordførar Berset. Han meinte prosjektet ville inspirere kommunen til å tenkje meir på tettstadutvikling, noko som han såg som nødvendig for å utvikle eit tenleg og moderne Ulsteinvik.

Samtidig vedtok politikarane i Ulsteinvik å innføre ei fartsgrense på 40km/t i bustadområda i byen. Det var Ola Henrik Ringstad som først lanserte idéen om eins fartsgrense på 40 km/t på kommunale vegar i Ulsteinvik, og publikum tok godt imot forslaget.

Så kom det endå eit tilskot til regionsenteret. Det nye distriktsskattekontoret skulle leggast til tettstaden. Skattekontora i Hareid, Herøy og Sande vart lagde ned. I staden skulle det kome eit distriktskontor i Ulsteinvik. Meldinga frå sentrale styresmakter var at distriktsskattekontoret skulle lokaliserast til det som er naturleg sentrum og tyngdepunkt i distriktet, gjerne ein stad med gode sentrumsfunksjonar. Slik vart det. Kontoret skulle halde til i det som vart heitande Blåhuset.

I november 2000 godkjende kommunestyret det nye Ulshaug-prosjektet med bygging av 16 nye omsorgsbustader. Prosjektet fekk romslege statlege tilskot. Totalt vart kostnadene kring 133 millionar kroner. Når bygginga var ferdig i 2003, ville kommunen vere i eliteserien innan omsorg, meinte ordførar Jan Berset i intervju med lokalavisa. Ved Ulshaug ville rivinga av den gamle kvileheimen starte om ikkje lenge, og på denne tomta skulle det setjast opp omsorgsbustader. Bustadene skulle nyttast av folk i alle aldersgrupper, som av helsemessige grunnar ikkje kunne bu i eigen bustad. I tillegg skulle Bygdestova utvidast. Den verkeleg store satsinga kom på Alvehaugen, og ordføraren slo fast at kommunen aldri før hadde bygt så dyrt som til vel 103 millionar kroner. Men dei statlege tilskota var også der omfattande, og eigendelen til kommunen kom på berre 18 millionar kroner. For desse pengane skulle kommunen få ein heilt ny sjukeheim som skulle ha status som B-sjukehus.

Den 14. august 2001 opna Ulstein også helsestasjon for ungdom mellom 13 og 21 år. Helsesøster Wenche Gjerde og utekontakt Christine Riise Øvrelid ønskte alle ungdommar velkomne til helsestasjonen som skulle vere open kvar tysdag ettermiddag. Dei heldt til i same bygget som helsestasjonen i Ulsteinvik.

Så var eit kapittel i elkrafthistoria definitivt over: Det stilna i Ulsteindalen kraftstasjon. Den 2. april 2001, etter å ha tent Ulstein-samfunnet i 84 år, fekk Idar Ulstein æra av å slå turbinane av. No gjekk den gamle stasjonen framtida i møte som museum. Om ein månad ville det høyrast ein ny dur frå Ulsteindalen, då den nye kraftstasjonen var klar til bruk. Historia om kraftstasjonen i Ulsteindalen gjekk tilbake til 1915. Då vart det halde folkemøte i bygda. Ordførarar Hans B. Osnes orienterte, og planane vart realiserte. I 1917 stod kraftverket der. Det vart tøffe tider på 1920- og 30-talet, og stadig prat om tvangsauksjon, offentleg administrasjon med kommunen og akkordforhandlingar. Men i 1931 ytte kommunalbanken eit konverteringslån på 750.000 kroner. Først etter 25 år klarte kraftstasjonen å få avsetnad på all krafta stasjonen kunne produsere. Men for utviklinga av Ulstein-samfunnet hadde stasjonen vore viktig, sjølv om det kosta.

I september 2001 fekk leiinga i Ulstein kommune vite at UDI hadde gitt det private selskapet Link AS løyve til å etablere eit statleg asylmottak for 125 personar i kommunen. Mottaket skulle starte opp innan ein månad, og ordførar Jan Berset var både opprørt og sjokkert: – Slik går det ikkje an å behandle lokaldemokratiet, uttalte han til lokalavisa. Han var klar på at ei slik etablering skulle ha vore avklart med kommunen. Bak Link stod mellom andre den utflytta ulsteiningen Morten Jørgensen. Link-mottaket vart etablert, men med litt desentralisert busetnad. Etter kvart vart Ann Ingvil Tødenes leiar for mottaket – som hadde miljøarbeidarar og fleire tilbod. Den 10. desember 2001 tok asylmottaket i Ulstein-regionen imot dei første asylsøkjarane. I dei komande månadene ville nye asylantar bli fordelte mellom kommunane Herøy, Hareid, Ulstein, Sande og Ørsta.