Denne artikkelen stod på trykk i Vikebladet i september 1980.

Når eg er heime på gamle trakter, går ofte turen til Ulsteindalen, slik også denne gongen. I enden av dalen ligg den gamle sauekvia. Tidens tann har fare hardt fram med den, og uvettige menneske har hjelpt til og laga grue, bord og sitteplassar av steinane ikring. I dag er det 1. september, saueskiljardag etter gammalt.

Heilt sidan slutten av første verdskrigen hadde det vore vanleg med kommunale elektrisitetsverk i kommunane på Søre Sunnmøre. Slik også I Ulstein og Hareid. Men utover på 1990-talet var diskusjonen om straumforsyninga eit tilbakevendande fenomen i politiske organ. I kjølvatnet av dei nyliberalistiske straumdraga i økonomien på 80-talet følgde ei tru på at meir bruk av marknaden med tilbod, etterspurnad og konkurranse – ville føre til effektiv bruk også av offentlege kroner.

Sentralisering av folk og tenester var ikkje noko nytt fenomen i Noreg, heller ikkje i Ulstein. Heilt sidan 1970-talet hadde Ulstein styrkt seg på kostnad av nabokommunane, delvis som ei statleg- og fylkeskommunal linje, delvis som følgje av tyngdekrafta og kapitaltilgangen i næringslivet. Denne tendensen forsterka seg i dei første 2000-åra då Ulsteinvik vart kraftig utbygd som handelssenter først og fremst som følgje av at mykje av pengane frå salet av Ulsteinkonsernet vart brukte lokalt. Til jul 2001 hadde Ulsteinvik også fått vinmonopol. Samtidig auka talet på skjenkeløyve i kommunane.

25. september 2022 gjekk fyrste del av sentrumsvandringa i Ulsteinvik. Det starta ved Sjøborg kulturhus og enda ved Blåhuset. 7. mai heldt vandringa fram frå Petterbakken til Geileneset. Her er videon frå vandringa 25. september 2022.

Videon er filma og redigert av Åge Andre Breivik.

Serine vart fødd 12. september 1819 på Skare i Austefjorden. Ho var barn nummer sju av foreldra Ottar (Otte) Ivarsson (døypt 16.2.1773) frå Erkegarden på Langvatn og Brit Olsdotter Skare (døypt 18.9.1774).

Garden Skare vart bygsla av pastor Finde i 1801, og Ottar fekk kjøpt han av proprietær Nils Leganger i 1826. Garden ligg på sørsida av Austefjorden, ikkje langt frå Fyrde som er inst i fjorden.

Severin kom frå Hop ved Bergen. Severin var den første organisten i Ulstein, men det var først og fremst som skulemann og folkehøgskulelærar han skulle gjere si gjerning.

Det var Olsokstemne på Gamleeidet mellom Ulstein og Hareid. Lyngmark og utspadd torvmyr kransa grasvollen der is-skuringa i si tid hadde lagt att ein kjempestein på høgste punktet i terrenget. Det minte ikkje så lite om steinen i «Snorre», som Heilag-Olav stydde seg imot då han fall på Stiklestad. Stemne­folket hadde samla seg, og sangen ljoma. Skulestyrar S. Hop var talar, og inntok no steinen i eit lett sprang. Han ruva ikkje, verka heller noko småpuslen før han retteleg kom på gli. Men så glimta det til av skapande syner som reiv stemnelyden med. Dette var mitt første inntrykk av denne hordalendingen som gjorde sunnmøring av seg, og som fekk slik innverknad på vår ungdom i ei avgjerande tid.

Mange kallar han «Mister UT himself»; Sigmund Borgundvåg er nestoren mellom skipsdesignarane i den maritime klynga og står bak suksesshistoria til utviklinga av UT-designa.

Sigmund Bugjerde har markert seg som ein av dei fremste av mange leiarar for friidretten i Hødd – og på regionalt plan. I friidrettskretsar vart han ein institusjon. Han er æresmedlem i Hødd for innsatsen sin.

Sigmund Hasund var ein periode personifiseringa av Straumane Handelslag. Ikkje minst var Straumane kjende for å introdusere nye merke og tilby rimeleg sportsutstyr av høg klasse.

Sigmund Ulstein var fødd 30.07.1917 og døde 23.08.2001. Foreldra var Knut Ulstein og Petra Hasund Ulstein. Sigmund var eldst av sju sysken. Etter konfirmasjonen vart det fiske og gardsarbeid. Han byrja tidleg i Ulstein Mannskor og i Losje Tru. Begge laga var svært aktive både før, under og etter krigen med møtestad Ulsteinvik sentrum. Og sjølv om det var lang veg frå Ulstein der han budde til øvingar og møte, var Sigmund svært aktiv.

Sigrid Irvine Strand dreiv klesforretning i Ulsteinvik i nesten 40 år. Ho bygde eigne forretningsbygg. Ho var i stor grad med på å gjere Ulsteinvik til eit handelssenter som drog kundar frå fjern og nær.

Sigvald Håkonsholm var ein gründer, og var rask med å ta i bruk mykje av det nye som kom. Han starta den første båtslippen i Ulstein. Sigvald var fødd på Borgarøya.

I «Levd Liv» 2018 skriv Lars Inge Breivik ein artikkel om om daglegliv under krigen fortalt av faren Sigmund Breivik. Han jobba då litt hos Pål Våge som dreiv med sildesalting. Han skriv mellom anna om røyking og pakking av sild:

Lat oss gi ordet til ein av dei som kom frå vanlege kår, og som opplevde tida rundt hundreårsskiftet på denne øya: – Sild og fisk var ein vesentleg del av kvardagen i min barndom. Dei flekte og hengde silda og fisken opp på ei troe under takskjegget eller på ein annan luftig plass. Dette hadde dei å ta til heile året. Eg trur at i ættleden før mi tid var det brukt meir av slik opphengd og tørka fisk, sild og kjøt enn av saltmat.

«Sjøborg» er namnet på Ulstein sitt nye og flotte kulturhus, strategisk plassert som ein del av hotellkomplekset i sentrum. Søndag 3. juni 2007 var det stor opningsfest av kulturhuset.

Første indremisjonsforeininga i landet vart skipa i Skien i 1853 «Foreningen for indre mission i Christiania» fylgde etter i 1855 og her var skipinga resultat av dei store vekkjingane under prof. Gisle Johnson.

Som vi har vore inne på, var det tøffe tider i skipsindustrien utover frå 2003 til rundt 2005. Våren 2003 hadde til dømes Kleven Verft om lag 280 tilsette, men denne våren kom 50-60 tilsette til å bli sagde opp. Det var nedskjeringar i bedrifter som Ulstein Verft og Odim. Kleven gjekk med eit underskot på 31 millionar i 2002, og sleit med gjennomføringa av fleire prosjekt. I mars 2003 kom meldinga om at Ulstein Verft ville seie opp 130.

Verfta i regionen merka at tidene var tøffe. Kleven melde likevel i januar 1986 om full sysselsetjing til oktober 1986, men marknaden var framleis stram. Samtidig melde Hasund om at verkstaden trong meir folk. Dei ville ha full sysselsetjing i månadene framover og meir arbeid enn dei 32 tilsette ville klare å ta unna. Hasund bygde på denne tida ikkje ferdige båtar sjølve, men var underleverandør til dei større skipsverfta i distriktet. Årsomsetninga var på vel 8 millionar kroner.

Optimistane tok feil då dei trudde at skipsfartskrisa på 1970-talet var eit mellombels tilbakeslag som hang saman med konjunkturar og olje. Oljekrisa hadde forsterka ei internasjonal strukturkrise som fekk varige følgjer for norsk og internasjonal skipsfart. Verdshandelen auka ikkje som før, men bygging av nye skip heldt fram, særleg i lågkostland. I 1982 hadde handelsvolumet på sjøen same omfang som i 1972, medan tonnasjen hadde auka med 60 prosent. Heile situasjonen fekk gjennomgripande følgje for norsk maritim næring utover på 1980-talet. Som vi har vore inne på, mykje av verftsindustrien måtte avvikle, med tunge følgjer for stader på kysten der verft hadde vore tyngdepunkt i arbeidslivet. Av over 20.000 arbeidsplassar i 1970 var det 7000 igjen i 1983; tyngda av norsk skipsbyggingsindustri hadde fordufta.