Folketal, endringar og utvikling

Utover på 1990-talet byrja Sunnmøre Folkehøgskule «å røre på seg». Det var klart at skulen etter kvart vurderte eit heilt nytt skulebygg, men det var ikkje enkelt å få dette til på Reiten i Ulsteinvik. I april 1995 skreiv lokalavisa at SUFH hadde lagt planane om utbygging i Ulsteinvik på is. I staden vurderte skulen om det var mogleg å byggje ein heilt ny skule på ein meir høveleg stad. Dette kunne ifølgje rektor Olav Sæter bety at den tradisjonsrike skulen kunne bli flytta frå Ulsteinvik. Skulen hadde i fleire år arbeidd med planar om eit nytt internatbygg og ombygging av skuleanlegget.

Sunnmøre Folkehøgskule leita framleis etter ei løysing på utbyggingsplanane sine då lokalavisa i januar 1996 melde at skulen var nærare ei flytting enn nokon gong: – Høgst truleg kjem skulen til å byggje ein annan stad i regionen; fleire av nabokommunane var aktuelle, ifølgje rektor Olav Sæter. Men det var ingen som var særleg villig til å selje tomtegrunn til folkehøgskulen. I Hovden på Hareid sa grunneigarane tvert nei i november 1996. Noko seinare melde lokalavisa at ingen av dei aktuelle grunneigarane verken på Hareid eller på Ulstein såg seg tente med å selje tomt til folkehøgskulen. Heller ikkje i Kjeldsund var dei positive. I desember 1996 stod skulen att med berre eitt alternativ, Flusund.

Vinteren 1997 kunngjorde den nye rektoren, Einar Grimstad, at skulen kom til å bli liggande i Ulsteinvik, men ville det bli Dimna, Hasund eller Ulstein? Å plassere skulen på Ulstein ville vere det mest ideelle, gjekk det fram av eit brev som Grimstad sende kommunen våren 1997. Men grunneigar Edith Ulstein var sterkt imot, og ville ikkje selje. Som vi veit, vart det ikkje Ulstein heller, men i staden ei genial løysing som endra heile Ulsteinvik, og no berre nokre år fram i tid.

Folket på Flø måtte igjen koke drikkevatnet sommaren 1995. Det hadde skjedd mange gonger dei siste åra. Men no var det like før reinseanlegget under Midtfløhornet kom i drift. Ulstein kommune tok over Flø Vassverk sommaren 1994, og kommunestyret gjorde vedtak om å bygge reinseanlegg. I oktober 1995 opna så det nye vassverket på Flø. No var reinseanlegget på plass, og fløfolket kunne tappe reint vatn frå springen.

Det var for lengst vedteke å byggje ny, stor barneskule i Ulsteinvik då den gamle skulebygningen gjekk over i historia midt i juli 1995. Lokalavisa var på plass og fotograferte heile riveprosessen. I Ulstein kommune var det no hektiske tider i byggjesektoren. I løpet av året skulle kommunen reise prosjekt for over 50 millionar kroner, den største summen i historia til kommunen. Det var sjølvsagt bygginga av barneskulen i sentrum som drog av garde med dei største kostnadene. Ifølgje budsjettet ville skulen kome på 32 millionar kroner. I tillegg reiste kommunen 10 nye omsorgsbustader på Alvehaugen og ti nye eldrebustader på Ulshaug. Det skulle også byggjast ei ny storstove ved Ulstein sjukeheim.

Sist i november 1995 var det kranselag på aldersbustadene på Ulshaug. Når Ulstein fekk ferdig dei to aldersbustadprosjekta på Ulshaug og Alvehaugen, ville kommunen ha 61 omsorgsbustader i april 1996: – Då er vi på eit svært høgt nivå, slo ordførar Jan Berset (H) fast.

Men budsjettrammene for drifta i omsorgsetaten hadde ikkje halde tritt med utviklinga: – Eg håper at dei som skal styre i Ulstein dei komande åra, er vakne for det som held på å skje i omsorgsetaten, og at rammene blir auka reelt, argumenterte Oddlaug Ulstein (KrF) i eit innlegg i kommunestyret hausten 1995. Ho hadde vore eit engasjert medlem av helse- og sosialstyret i ei årrekke. Alvoret i saka vart understreka av leiaren i helse- og sosialstyret, Magne Gurskevik (SV). Eit samla kommunestyre gjekk derfor inn for å yte ei ekstraløyving på 600.000 kroner. Pengane skulle fordelast med 300.000 kroner til Ulstein kvileheim, 200.000 kroner til Ulstein sjukeheim og 100.000 kroner til heimesjukepleia.

Samtidig skjedde det mykje i privat regi. Nedst i Vikemarka trona no det første terrassehuset: – Vi har den finaste utsikta i Ulsteinvik, og husværa ligg nær sentrum, insisterte Geir Sundal og Tore Roppen, to av dei åtte som skulle flytte inn. Dei to hadde fått idéen om terrassehus tre år tidlegare.

Som den første skulen i Ulstein kommune starta Hasund skule 6-årstilbod og fritidsordning frå skulestart i 1995. 25 born var melde på til seksårstilbodet, mellom desse nokre også frå sentrumskrinsen. I tillegg nytta 17 elevar seg av skulefritidsordninga. Dei kunne då vere på skule frå halv åtte om morgonen til fire om ettermiddagen. Rektor Magne Gurskevik hadde sett behovet, særleg hos familiar der begge foreldra var i arbeid. No kunne dei ete frukost på skule, og fekk i tillegg eit måltid etter at sjølve skulen var slutt.

Hausten 1995 kom det eit nytt positivt tilskot til dei som ville bu i Ulstein: Den nye barnehagen til Perny Stokseth, Råsa barnehage. Barnehagen heldt til i eit vanleg bustadhus som var innreidd for barnehagedrift. Ho hadde alt drive familiebarnehage nokre år. Det var sjølvaste KrF-leiar Valgerd Svarstad Haugland som stod for opninga. Stokseth kjende henne frå før; dei hadde vore skulevenninner, og no tok ho turen til Ulsteinvik for å opne barnehagen: – Det er første gongen eg opnar ein barnehage, fortalde Haugland – som elles var på privat vitjing hos venninna. Men KrF-laget i Ulstein hekta seg på og arrangerte medlemsmøte med gjesten.

– Barnehage i rekordfart. Det var hovudoppslaget i lokalavisa 17. oktober 1995. Dagen før opna nemleg Solsida barnehage i Haddal dørene. Den første barnehagen i bygda hadde vorte klar på kort tid; planlegginga tok til i juni dette året. No hadde foreldre og idrettslag ordna til både ute og inne. Den nye barnehagen heldt til i påbygde kjellarlokale i klubbhuset til Haddal IL. Det som no stod att, var å få ei god vegløysing opp til Solsida stadion. Barnehagen hadde 14 plassar, og 19 born hadde fått plass, nokre av plassane var såleis delte.

Hausten 1995 opna Geileneset psykiatriske dagsenter i det gamle lokalet til elektrisitetsverket. Berit Velsvik var tilsett som dagleg leiar i halv stilling: – Det er tydeleg at det er behov for eit slikt senter. Kvar dag stikk her folk innom. Det er godt for menneske med psykiske problem å oppdage at dei ikkje er åleine om å ha vanskar. Her skal dei få prate, drikke kaffi og vere med på aktivitetar, dersom dei ønskjer det, fortalde Velsvik til lokalavisa.

I 1996 var det framleis nokre år til røykjelova vart innført i Noreg. Men stadig fleire stader kom det restriksjonar mot røyking. Då Vikebladet Vestposten flytte inn i nye lokale i september 1995, vart det innført totalforbod mot røyking i lokala. Restauranten Loftet Spiseri i Ulsteinvik tok også følgjene av dei stadig strengare reglane og gjekk lengre enn lova kravde; i januar 1996 fekk kaféen ei eiga røykjeavdeling. Fleire andre følgde etter.

Folketalet i Ulstein heldt fram med å auke. I 1996 vart det 108 fleire ulsteiningar, og folketalet hadde no kome opp i 6309. Ulstein var den einaste landkommunen i Møre og Romsdal som hadde ein folkevekst på over 100, og berre Ålesund hadde større total folkevekst med 344 nye innbyggjarar. Eit særdrag ved utviklinga i Ulstein det siste året var både høgt fødselsoverskot og tilflyttingsoverskot. Dette var utypisk for kommunane i Møre og Romsdal, der 27 av 38 kommunar hadde netto fråflytting. I Ulstein hadde heile 330 personar flytta til bygda, medan 283 flytta ut. Dette gav eit netto overskot på 47. Berre Ålesund kunne matche dette.

Ulsteinvik hadde gått igjennom ei rivande utvikling sidan midten av 1950-talet, men maken til det som skulle skje dei to første tiåra av 2000-talet, kunne folk knapt tenkje seg i 1996. Ambisjonane om å vere regionsenter vart haldne høgt i kommuneleiinga og i næringslivet: – Vi bør vinne over Volda som bygdeby, insisterte leiar Inge Eidem i Ulstein Marknadsforum. Han la til: – Ulsteinvik må ikkje bli ei bakevje når kommunikasjonane blir lagde om som følgje av Eiksundsambandet.

Utviklinga hadde lagt ting godt til rette. Ei undersøking frå januar 1997 viste at Ulstein hadde ein livskraftig handel. Butikkane i Ulsteinvik trekte til seg både lokale kundar og handlande frå nabokommunane; ikkje minst frå Sande, der folk drog forbi Herøy og heller handla i Ulsteinvik. Hit kom også mange på handel frå Hareid og Vanylven. Undersøkinga viste også at lokalavisa var den suverent beste kjelda der publikum kunne lese om tilboda i Ulsteinvik. Heile 85 prosent av dei spurde fekk vite om tilboda gjennom aviser. For Vikebladet Vestposten vart det viktig å sende ut regionale utgåver med mellomrom, men også inngå avtalar om annonsesamkøyring med lokalaviser i nabokommunane.

I mai 1996 la ei gruppe fram ein plan for tettstads- og næringsutviklinga i Ulsteinvik, og publikum vart kalla inn til møte for å drøfte framtida. Tettstaden Ulsteinvik var definert innanfor trekanten Strandkrysset, Saunesmarka og Halsen. Her skulle det vere eit levande sentrum med blanding av bustader og næringsverksemd. Planen nemnde også kultur som ein faktor det burde satsast meir på, også som eit rekrutteringsmiddel for næringslivet. Vi kan seie at desse diskusjonane og planane for sentrumsutviklinga peikte framover mot «eksplosjonen» etter år 2000. Ikkje minst peikte debattantar på at kommunen måtte ta meir initiativ i utviklinga av sentrum.

Det var vanskeleg for Ulstein kommune å halde tritt med den raske utviklinga i lokalsamfunnet. I periodar der skipsindustrien hadde vind i segla, som rundt 1996, kunne det vere vanskeleg å skaffe seg tak over hovudet for folk som ville slå seg ned i Ulstein. Vinteren 1996 var annonsesidene i lokalavisa til tider fulle av annonsar frå folk som søkte etter ein stad å bu. Diverre var det færre som hadde noko å leige ut. Ikkje minst merka dei store bedriftene bustadmangelen: – Situasjonen er prekær for oss, slo personalsjef Ole-Kristian Vidnes ved Ulstein Verft fast. Bustadmangelen var eit stadig tilbakevendande problem for skipsindustrien. Ulstein Verft hadde på dette tidspunktet 52 hyblar, 94 leilegheiter og 17 einebustader spreidde rundt om i kommunen; no skulle dei finne bustad til fleire nye medarbeidarar. Verftet leigde i februar 1996 ein flytande bustadseksjon. Dermed kunne Ulstein Verft ta inn femti nye leigearbeidarar.

I september 1996 rapporterte lokalavisa om byggjeboom i Ulstein. Då hadde kommunen selt 30 tomter så langt dette året, og marknaden var pressa, særleg i sentrum. Men var du villig til å bu med litt avstand til sentrum, kunne både kommunen og private stille tomt til disposisjon. Teknisk sjef Elling Indresøvde peikte på alternativa litt utanom sentrum: Kolbeinhaugane på Ulstein, leilegheiter på Saunes og i Brunene, Sundgot, Einehaugen i Haddal – og Skjerva og Gjerdet der Kværner Kleven var utbyggjar.

Alt i januar 1997 fortalde Vikebladet Vestposten at der ikkje var ei einaste bustadtomt å oppdrive i Ulsteinvik sentrum. Etterspurnaden etter tomter hadde vorte mykje større enn kommunen hadde rekna med. No var alle tomtene som kommunen la ut i Vikemarka året før, selde – i tillegg til dei ledige i Varleite. Like før jul var dei siste kommunale tomtene i sentrumskrinsen selde. Dette ville bli situasjonen i alle fall eit halvt år framover. No arbeidde teknisk etat på spreng for å klargjere 20-30 tomter i Vikemarka; kanskje kunne dei første stå klar til sommaren.

I mars 1996 var det kranselag for det nye, prangande barneskulebygget i Ulsteinvik. Med det var framdrifta i rute, for skulen måtte stå klar til skulestart i august. Skulen kosta kring 33 millionar kroner og var eit praktbygg. Men det skulle snart vise seg at folkeauken i Ulsteinvik gjorde at skulen vart liten i forhold til behovet, og måtte ty til provisoriske ordningar som brakker og liknande. Frå skrivepunktet veit vi at idrettsbygget og symjehallen er riven, og det skal byggjast eit tilbygg til barneskulen. Men tilbake i august 1996 skulle elevane i Ulsteinvik få marsjere inn i den nye Ulsteinvik barneskule ved skulestart. Ein viktig funksjon ved skulen var det dei kalla desentraliserte elevinngangar: – I motsetning til den gamle skulen, der vi hadde den eine inngangen, har vi no lagt opp til eigne inngangar for dei ulike klasseromma. Berre i 2. etasje har vi lagt opp til 10 inngangar. Vi har venta i 20 år på denne skulen, og det har blitt ein praktskule, smilte rektor Bjørg Hovlid til Vikebladet Vestposten. I starten av november vart Ulsteinvik barneskule offisielt opna med mellom andre utdanningsdirektør Ellen Lein til stades.

Men no byrja Haddal-folket å vise misnøye, og kravde ny skule innan 1998. I november 1996 var formannskapet på synfaring og fekk mellom anna høyre foreldrerepresentanten Ivar Mork: – Vi har levd på ein myte om at det fanst ein kø, og at det skulle bli vår tur før eller seinare. Men no ser vi at det er dei som stod fremst i køen for ti år sidan, som står fremst igjen; vi ligg framleis nedst. Dei andre krinsane har fått sine skular; no er det vår tur, og vi aksepterer ikkje økonomiske motargument, basunerte Mork, og la til: – Vi kan tilby dugnadsinnsats. Det er store ressursar i bygda, og ingen skal vere i tvil om at vi vil ofre mykje for å få denne skulen.

I november 1996 gjennomførte foreldre og elevar ved Haddal skule ein punktstreik over to timar for å markere alvoret i saka.

Haddal skule vart bygd i 1957. Med nokre endringar stod skulen slik han gjorde. Skulen hadde fire undervisningsrom, og seksåringane var på veg inn i grunnskulen. Det gjorde situasjonen endå verre i Haddal. Det var slett ikkje uvanleg at foreldra i krinsane engasjerte seg for skulane sine. No var det Haddal, men dei andre krinsane hadde vore i elden når dei kjende det nødvendig, sist forteldre i Ulsteinvik og Hasund.

Men midt i desember 1996 gjekk flagga til topps i Haddal. Då hadde kommunestyret vedteke å byggje ny skule i krinsen. Ikkje minst var gleda stor på Haddal skule, der rektor Arne Walderhaug samla elevane til flaggheising. Jan Haraldsvik og Ivar Mork, som hadde stått i spissen for foreldreaksjonen, var både letta og lykkelege.

I juni 1996 stod ti personar klare til å flytte inn i det nye Ulshaug bufellesskap. Men først skulle husværa visast fram for bygdefolket med ein open dag 29. mai: – Vi synest det har blitt ti flotte bustader, smilte omsorgssjef Marit Botnen til lokalavisa. I mars dette året hadde det vore innflytting i dei ti bustadene på Alvehaugen. No var det altså klart for Ulshaugen. Til saman hadde Ulstein no fått 20 nye omsorgsbustader, og planen var å avvikle kvileheimen, som hadde tent lokalsamfunnet i godt over 30 år.

Likevel var Ulstein sjukeheim overfylt hausten 1996. Då lokalavisa vitja heimen i oktober, budde ein pasient på eitt av baderomma, og ein annan bak ein skjerm i gangen. No hadde sjukeheimen 38 plassar, men prognosane viste at det ville vere behov for 45 i år 2000. I tillegg var det eit tankekors at det stod heile 21 personar på venteliste til alders- og omsorgsbustader. I tida framover var det venta ein kraftig auke i innbyggjarar over 85 år. Ved utgangen av 1995 var det 198 personar over 80 år i Ulstein. Alt i år 2000 rekna dei med nærare 230 personar over 80 i kommunen, og i 2010 kring 250.

Før nyttår i 1996/97 vedtok kommunestyret å halde oppe drifta i ein etasje ved kvileheimen: – Eit naudtiltak, forklarte omsorgssjef Marit Botnen, som håpte kommunen kunne avvikle den prekære situasjonen i løpet av året, men det såg vanskeleg ut. Vikebladet Vestposten køyrde no reportasjar som viste at ressursane i heimehjelpa også var for små i Ulstein: Eg trur nok enkelte politikarar vil få seg ei sjokkoppleving når dei ser tala for eldrebølgja i Ulstein, kommenterte omsorgssjef Botnen. Planen slo fast at det var stort behov for fleire aldersbustader, stort behov for fleire plassar på sjukeheimen, både kortids- og langtidsplassar, behov for utvida heimesjukepleie og stort behov for utviding av heimehjelpa. – Vi hadde ein god eldrepolitikk i Ulstein framover mot slutten av 1980-talet. Politikarane fekk høyre at Ulstein var «best i alt». Det vart ei sovepute, meinte leiaren i eldrerådet, Per Dimmen, i samtale med lokalavisa i januar 1997.

Men ordførar Jan Berset (H) garanterte at kommunen skulle ha ei eldreomsorg i første divisjon og at 20 nye omsorgsplassar skulle stå klare i løpet av 1998: – Vi har ein skipsindustri i første divisjon; vi har eit idrettslag som ligg høgt oppe. Eg ser ingen grunn til at Ulstein ikkje skal ha ei eldreomsorg som også er på topp. Dette skal vi klare i fellesskap, meinte Berset.

For folket på Flø var det ikkje hyggeleg å misse skulen sin, og så butikken. Torsdag 1. august 1996 var det kroken på døra for butikken til samvirkelaget i bygda. Dermed stod bygda utan nærbutikk. Disponent Per Arne Gjerdsbakk i Vestre Sunnmøre Samvirkelag fortalde gjennom lokalavisa at butikken på Flø hadde vore oppe til diskusjon i styret mange gonger. I 1993 vart opningstida redusert for å tilpasse kostnader og sal, men omsetninga har gått tilbake kvart år seinare. Drifta viste underskot dei siste åra. No var det altså slutt. Men det var eit lyspunkt for Flø-folket då arbeidet med byggjefeltet Rinden endeleg kom i gang i midten av august 1997. Bustadfeltet låg like nord for Flø skule og ville få ti tomter. I starten var det planen at det skulle byggjast ut fem einebustader og ein tomannsbustad, til saman sju bueiningar. Eldar Stein Flø i Flø grendelag lova dugnadshjelp til dei første som starta.

I slutten av oktober 1996 markerte Tryggheim barnehage i Ulsteinvik 20-årsjubileum. Dette var den første barnehagen som vart bygd i Ulstein; han starta med blanke ark og kommunal garanti i 1976. I løpet av dei 20 åra hadde barnehagen forandra seg, men framleis var målet å drive ein barnehage med kristen formålsparagraf. Leiar i styret var Arvid Engås i jubileumsåret.

Høddvollbarnehagen vart starta i 1992 og heldt til i første etasje i Høddvollhuset, og Gro-Lise Myklebust Rise var styrar. Som i andre private barnehagar i Ulstein kjøpte kommunen nokre plassar, i 1996 var det tale om seks plassar. Det var Høddvollhuset AL som stod som utleigar.