Politikk og utvikling

Hausten 1991 var det kommuneval. Valet førte til at Høgre miste den sterke stillinga si i Ulstein. No vart Arbeidarpartiet med ordførar Ottar Kaldhol i spissen største partiet. Oppteljinga gav Høgre 564 røyster og fem representantar, KrF oppnådde 554 (5), Ap 716 (6), Sp 335 (3), Venstre 247 (2), SV 244 (2) og Frp 278 (2): – Dette var nesten katastrofe, og eg har vanskar med å forklare det dårlege valet Høgre har gjort i Ulstein, men det kan nok ha samanheng med ein ordførareffekt, kommenterte Jan Berset (H) til lokalavisa valnatta, og la til: – Høgre har stått sterkt i Ulstein dei siste åra, og vi måtte nok vente ein nedgang. Men at vi skulle misse heile tre mandat, var eg ikkje førebudd på. Ordførar Ottar Kaldhol viste tommelen opp til Vikebladet Vestposten etter at oppteljinga var over: – Eg føler det som ein stor siger at vi har vorte det største partiet i Ulstein. Eg må også vedgå at valresultatet kjennest som ein personleg siger.

Meir enn nokon var det kvinnene som tapte 1991-valet i Ulstein. Dei tre KrF-kvinnene Bjørg Myklebust, Oddlaug Ulstein og Bjørg Hasund ville utgjere tre av fem kvinner i det komande kommunestyret. Dette betydde at kvinnerepresentasjonen i Ulstein kommunestyre gjekk attende med åtte prosent, og berre ein femtedel av forsamlinga ville dei komande fire åra vere kvinner. Dei to andre kvinnene var Grete Britt Hauge (Ap) og Turid Folkestad (V). Det vart elles raskt klart at KrF kom til å støtte at Ottar Kaldhol fekk halde fram som ordførar. Som kjent gjekk KrF inn eit samarbeid med mellom andre Ap etter valet i 1987; no ville partiet forlenge dette, og dermed ville Kaldhol halde fram som ordførar med ein storkoalisjon på heile fem parti i ryggen, og Arne Walderhaug (KrF) vart varaordførar. Koalisjonen var samansett av Ap, KrF, Sp, Venstre og SV. Formannskapet vart samansett slik: Leif P. Dimmen (Sp), Jan Berset (H), Turid Folkestad (V), Leiv Bjørndal (H), John Osnes (SV), Arne Walderhaug (KrF) og Ottar Kaldhol (Ap).

I september 1992, samtidig som Gro Harlem Brundtland fornya regjeringa si, vart ordførar Ottar Kaldhol utnemnd til statssekretær i Fiskeridepartementet. No rykte varaordførar Arne Walderhaug (KrF) opp og vart ordførar dei neste åra. Turid Folkestad (V) vart vald til varaordførar. Grete Britt Hauge (Ap) vart nytt medlem av formannskapet.

I avisene var det no ein gryande EU-debatt, og lokalt var frontane i ferd med å ta form som i 1971-72. Viktige delar av industrien i regionen kom etter kvart inn i ei god utvikling, både skipsverfta i Ulstein og møbelindustrien i Hareid. Lokalt såg ein også klart vekstpotensial i slikt som havfiske, fiskeforedling og reiseliv.

Hausten 1993 er det stortingsval. Senterpartiet hadde markert seg som nei-parti og gjekk fram frå 10,3 prosent til 16,7 prosent og fekk 32 representantar. Den nye nei-dronninga var partileiar Anne Enger Lahnstein. SV klarte ikkje på same måten å markere seg som nei-parti, og gjekk tilbake. Hareidskvinna Marie Lovise Widnes kom såleis ikkje inn igjen på Stortinget.

Ja-partiet Høgre gjekk også tilbake, medan eit delt Ap fekk ein framgang på fire representantar, mellom desse Ottar Kaldhol frå Ulstein. Partiet fekk 36,9 prosent av røystene, eit tal som seinare gjekk over i historia som Torbjørn Jaglands ultimatum til veljarane i 1997. Venstre, som hadde vore ute av nasjonalforsamlinga i to periodar, kom inn med ein representant, den nye stjerna Lars Sponheim frå Hordaland. Gro Harlem Brundtland danna så si tredje regjering, ei mindretalsregjering med støtte frå SV og Sp.

I tida fram mot folkerøystinga om EU 28. november 1994 var det stor aktivitet lokalt. Særleg signaliserte dei store lokale industribedriftene at dei meinte det var viktig med EU-ja. Eit interimsstyre med Arnljot Worren i spissen stod bak skipinga av Europarørsla Vestre Sunnmøre i februar 1993. På skipingsmøtet vart Worren vald til leiar.

Fleire framståande nei-folk gjesta arrangement i Ulstein og Hareid. Såleis var både Per Borten, Anne Enger Lahnstein, Johan J. Jakobsen, Per Olav Lundteigen og Ola Skjåk Bræk her.Laurdag 26. november 1994 var det sju sider med EU-innlegg i Vikebladet Vestposten. I tillegg rykte Nei til EU inn ei heilsides annonse med 380 namn.

Då det nærma seg EU-avrøysting, hardna frontane til. I august 1994 gjorde leiar og nestleiar i NITO-gruppa i Ulstein kommune, Peder Arne Almedal og Torger Mjønes, kjent gjennom lokalavisa at alle medlemene i gruppa melde seg ut i protest mot at hovudstyret i ingeniørorganisasjonen rådde til norsk EU-medlemskap. Samtidig var det no fleire folkemøte om EU-saka. Kjellbjørg Lunde heldt møte på Hareid i slutten av august, og nei-dronninga Anne Enger Lahnstein kom til Ulsteinvik i september. Stortingsrepresentant og tidlegare Ulstein-ordførar Ottar Kaldhol (Ap) trudde på ja-fleirtal ved folkerøystinga 28.november.

Litt seinare i september 1994 kom ein rapport frå Ulsteinkonsernet med ein klar konklusjon: – Norsk EU-medlemskap vil bety ei positiv utvikling for Ulstein-bedriftene i Noreg.

Den 28. november 1994 – etter mykje debatt og mange harde tak, vart folkeavstemninga om EU gjennomført i Noreg, den andre i sitt slag. I Ulstein var valdeltalinga på heile 91,9 prosent, ikkje stort lågare i Hareid: 90.5. Det enda med eit klart nei-fleirtal. Folkefleirtalet let seg ikkje rokke. I Ulstein stemde 60,2 prosent nei, i Hareid heile 67,9 prosent. Ja-røystene i Ulstein enda på 39,8 prosent. På landsplan var tala høvesvis 52,2 og 47,8 prosent.