Kultur, idrett og folkeliv ved starten på 1990-talet

På 1990-talet gjekk det ei eklogitt-bølgje over Ulstein. I Høddvollområdet finst det dei største førekomstane i verda, og entusiasten Jan Magnar Solheim meinte det mellom anna kunne lagast suvenirar av denne steintypen. Men mest interessant meinte han det kunne vere å eksportere steinen som flis og fasadestein. Han såg for seg fleire arbeidsplassar. Men eklogitt-bølgja ebba etter kvart ut.

I mars 1990 markerte Hasund og Dimnøy Ungdomsmusikk (HDU) 70-årsjubileum med konsert og festleg samvær. Dirigenten dei siste 15 åra var Ottar Grasvik. Korpset vart skipa i januar 1920 med lærar Enok Hasund som initiativtakar. Han hadde tidlegare vore med å starte Musikklaget Ulf og spelte der. Han var også formann i den kristelege ungdomsforeininga i bygda. Hasund dirigerte og spelte i tillegg til at han arrangerte musikk for korpset. Han dirigerte også eit blandakor i bygda og tok initiativet til eit mannskor som Johannes Sundgot dirigerte. Enok Hasund dirigerte HDU heilt til 1946; då var han 75 år og fekk Kongens Fortenestemedalje i 1951 for innsatsen sin i kulturlivet.

I januar 1992 vart det kjent at Sigurd Ertesvåg slutta som dirigent og instruktør i Hasund og Dimnøy skulekorps etter 20 år. Han hadde altså halde på i vervet sidan 1972: – Det har blitt nokre timar, men det gjer ingen ting når du likar det du gjer, smilte Ertesvåg i samtale med lokalavisa, og la til: – Filosofien min når det gjeld dirigering, er at du må kunne vere saman med born og ungdom. Gjensidig respekt er viktig; borna må føle at dei har påverknad på det dei gjer.

Ungdommens kulturmønstring hadde festa seg som eit omgrep utover på 1990-talet. Ulstein og Hareid samarbeidde gjerne om arrangementet, og oftast på Ulstein samfunnshus. Etter mønstringa i januar 1993 skreiv redaktøren av lokalavisa på leiarplass: – Sist laurdag var vi vitne til ei storstilt mønstring av ung kultur på Ulstein samfunnshus. Vi har grunn til å gle oss over dette synlege beviset på at det spirer i det lokale kulturlivet. Ikkje minst var dei yngste aktørane eit bevis for den viktige rolla til musikkskulen. Nettopp her er vi ved det som etter vårt syn bør vere viktig for framtidige mønstringar: Arrangement der unge aktørar, store og små talent, får høve til å opptre for ein fullsett sal og lære seg å meistre ei slik utfordring. Difor bør tiltaket halde fram med å vere ei breiddemønstring; ikkje oppdelt slik enkelte har slått til lyd for.

Ulstein og Hareid Dykkarklubb fekk våren 1990 ein verneverdig båt. Den 72 fots store fiskeskøyta Ullaholm kom siglande frå Haramsøya og rundt Flø til Ulsteinvik i slutten av mars. Klubben hadde kjempa for å redde skuta for å bli kondemnert. Dei hadde bruk for ein båt til aktivitetane sine, og fann Ullaholm tenleg. Dykkerklubben tok med det på seg ei stor oppgåve. Det første som stod føre, var å setje båten i stand slik at han kunne nyttast i samband med dykkarpåska til hotellet.

Ulstein kommune satsa ein god del på Borgarøya utover det tidlege 1990-talet. Mellom anna kom der ei stund fast båtrute om sommaren. Det gamle huset på øya, som etter kvart vart restaurert, vart også nytta til utstillingslokale for kunstnarar. Utover sommaren 1990 stilte dei lokale kunstnarane Åshild Havåg Bergseth og Peder Fritz Waage ut på øya. Det var Ulstein kulturstyre som stod bak utstillinga, og kulturstyreleiar Bjørn Dahl håpte at utstillinga skulle bidra til at folk tok båten ut til Borgarøya, og at turistane skulle finne staden meir interessant. I 1991 var det Berit Gjerdsbakk som skulle vere fast vertinne med ansvar for servering og omvising. I eit par veker i juli skulle Gjerdsbakk ha ferie, og då tok kunstnaren Karen Hjertaker over – med kunstutstillingar og verkstad. Vaktmeister for Borgarøya var dette året Georg Saunes.

Hausten 1991 fylte Ulstein Røde Korps Hjelpekorps 20 år. I jubileumsåret var korpset i ferd med å pusse opp og utvide Røde Kors-hytta, Union, på dugnad. Hjelpekorpset var i medvind, melde lokalavisa, talet på aktive medlemer auka stadig. I tillegg til hyttebygginga hadde korpset gjennomført sju øvingar og halde fleire kurs. Nils Jørgen Sundal var ny leiar i jubileumsåret – etter Dag Ulstein Kristensen.

Hjelpeorganisasjonen Suwalkis Venner gjorde meir og meir av seg utover på 1990-talet. Sidan hausten 1989 hadde det vinteren 1991 gått ni store vogntog frå Ulstein-området til Polen med hjelpesendingar, alt i regi av Barneheimen Suwalkis Venner, og organisasjonen hadde samla inn 521.000 kroner så langt. Ein sentral person i dette hjelpearbeidet var Elias Ekroll frå Larsnes, som sjølv hadde vore fleire turar i Polen. Ekroll hadde tidlegare vore styrar ved Godsterminalen i Ulsteinvik, og hadde frå denne tida gode kontaktar med transportselskap rundt om i landet.

Styret i hjelpeorganisasjonen Barneheimen Suwalkis Venner vart i 1992 utnemnde til æresborgarar av byen Augustow nord-aust i Polen. I denne byen starta organisasjonen no ein barneheim for over 50 born. Dette var ikkje lenge etter fallet av austblokka og kommunismen, og Polen hadde mykje fattigdom og mange born som var råka av dette, og gjerne alkoholiserte foreldre. I slutten av november 1992 sende Suwalkis Venner den tiande traileren med hjelp til Polen. I denne sendinga var det også inventar og utstyr til den nye barneheimen i Augustow. Her skulle borna få ein trygg heim i eit tidlegare herskapshus utanfor byen. Leiar for hjelpeorganisasjonen var no Gerd Vik Flø, som skulle sitje i dette vervet i lang tid framover.

Enkelte menneske er trufaste mot kallet sitt, om vi kan formulere det slik. Ulsteiningen Bjørn Overvåg returnerte i starten av desember 1994 frå den åttande turen sin til Estland og Latvia. Fem av desse turane hadde han køyrt hjelpesendingar til nabofolka våre i dei ferske statane i Baltikum: – Når du har sett forholda, og veit at du kan hjelpe, i alle fall litt, så er det ei drivkraft til å halde fram. Dessutan får du kontakt med folk, du får vener som du kan hjelpe, sa Overvåg til lokalavisa.

I 1992 runda Ulstein og Hareid jeger- og fiskarforeining 25 år. På årsmøtet i mars vart ulsteiningen Tor Flatin attvald som leiar. I mars markerte foreininga jubileet med medlemsfest. Eigentleg vart foreininga starta i 1943 og ville såleis ha runda 50 år i 1993, men aktiviteten låg nede i ein tiårsperiode frå slutten av 1950-talet, og no var det 25 år sidan foreininga var starta igjen i 1967. Årsmeldinga fortalde om stor aktivitet og med eit medlemstal på heile 128 i 1991, ein auke på 17 det siste året. Jakthausten 1991 var ein av dei ringaste på mange år. Men harestamma verka å vere stabil. Foreininga kunne melde om uvanleg mange rovfuglobservasjonar, kanskje ein grunn til at småviltet svikta.

Det hadde ei tid vore uvisse omkring Ulstein motorklubb. Interesserte ungdommar fekk kniven på strupen hausten 1992, og kultursekretær Arnfinn Ingjerd truga med å legge ned heile tilbodet på grunn av den låge interessa. Men i starten av desember 1992 kunne lokalavisa melde om stor og fornya interesse for klubben. Dei to ungdommane Trond Madsen og Ronny Hasund var mellom dei som hadde engasjert seg, og nærare 40 ungdommar møtte fram for å vise interesse for å restarte klubben. No var spørsmålet kva for lokale dei skulle ha. Dei skulle etter kvart få plass i Moldskred-anlegget i Brattøra for ei tid.

Kommuneøkonomien truga motorklubben som i januar 1994 hadde eksistert eit år i Moldskred-anlegget på Brattøra. Klubbleiar Johan Warholm (72) var frustrert då lokalavisa intervjua han. Klubben hadde no 60 uorganiserte ungdommar på klubbkveldane sine: – Å vere mekanikar blir ein lidenskap. For desse ungdommane er det ei glede å sjå at dei kan skape noko med hendene, sa Warholm. Også denne gongen enda det med at klubben vart berga.

Hødd hadde ein middels sesong i 1. divisjon i 1992, men det vart tydeleg for dei som følgde med, at laget hadde noko på gang. I september dette året sette klubben rekord då laget slo Haugar 15-2 på Høddvoll. Geir Hasund, son til Hødd-kjempa Kjetil Hasund, scora åtte av måla og fekk 10 på spelarbørsen til lokalavisa. Resultatet peikte fram mot jubelsesongen i 1994 då Hødd rykte opp til eliteserien.

Men Hødd var meir enn fotball også utover på 1990-talet. Ei av gruppene som gjorde det godt, var turngruppa. Den 1. september 1978 starta Hødd turngruppe. Ragnhild Kriken Garnes var ein viktig pådrivar saman med fleire. Ei av dei var Randi Dimmen som fungerte som trenar i mange år. Ragnhild Kriken Garnes hadde hatt grupper med dametrim først, og fekk no ein gjeng til å stille opp i styret. Alt i 1981 kom også rytmisk sportsgymnastikk med. I april 1994 vart Hødd beste klubb under kretsmeisterskapen i rytmisk sportsgymnastikk i Møre og Romsdal. I tillegg til at Hødd-jentene vann lagkonkurransen, vart det mellom anna dobbelsiger i juniorklassen med Hilde Marte Garnes og Linn Urke Osnes. Birthe Skotheim og Marie Flatin tok sølv og bronse i seniorklassen. Trenar var Ragnhild Kriken Garnes.

Medan A-laget til Hødd var på full fart mot ein jubelsesong og opprykk til eliteserien i 1994, døydde ein av dei største Hødd-profilane frå gullalderen på 1960-talet. Hallbjørn Hasund døydde av kreft berre 55 år gammal. Han var ein av dei beste høddspelarane gjennom tidene, og ei viktig drivkraft i det som skulle bli kjent som Hødd-tælen i glansåra. Hallbjørn og broren Kjetil personifiserte på mange måtar Hødd. På fotballbanen var Hallbjørn ein hardhaus og ein arbeidsmaur, men også teknisk god og med ein god pasningsfot. Det var ikkje tilfeldig at han braut foten fleire gonger. Utanfor banen var Hallbjørn roleg og beskjeden.

Hødd markerte 75-årsjubileum i 1994 med stor jubileumsfest i august. Ein av dei som vart hylla med blomster, var den 90 år gamle Fridtjof Hofseth. Den gamle keeperen og Hødd-entusiasten var heidersgjest på festen. Hans Otto Skeide vart utnemnd til æresmedlem nummer seks. Ordførar Arne Walderhaug overrekte kulturprisen for 1994 til det jubilerande idrettslaget, og Hødd-leiar Kjell Garnes tok imot: – Hødd er ein viktig kulturfaktor i Ulstein. Laget har marknadsført regionen på ein framifrå måte, og markert Ulsteinvik som regionsenter, slo ordføraren fast.

Midt i september 1994 var lokalavisa klar til å utrope Hødd som eliteserielag i 1995 – utan reservasjonar. Då hadde laget nettopp slått Åndalsnes 4-1. Søndag 18. september var det definitivt klart. Etter 1-1 mot Jevnaker ville Hødd ta plass i eliteserien i 1995.

Hødd vart også kåra til den beste klubben i landet når det gjaldt å utvikle eigne fotballtalent i 1994. Det var Idretts- og Fotball-Noreg sentralt og Statoil som stod for kåringa – som resulterte i ein premie på 50.000 kroner.

I starten av desember 1994 kunne forfattar Arne Flatin lansere jubileumsboka om Hødd, eit 256 siders praktverk som samla 75 år Hødd-historie og bygdekultur mellom to permar. Boka hadde over 200 foto.

Eit av dei store kulturarrangementa i Ulstein på 1990-talet var utstillinga og det såkalla draumesymposiet i Ulsteinhallen og på hotellet. Den 1. juli 1994 opna kunstnaren Einar Magne Flø ei stor utstilling i Ulsteinhallen, ho skulle vere hovuddelen av draumedagane i Ulsteinvik . Dette var første gong draumeseriane til Flø, eggeserien, flyserien, Walesa-serien og paveserien, vart utstilte komplett og samla, i alt 200 bilete. Utstillinga stod heilt fram til 15. august. Prosjektleiar for draumedagane var Kari Woldsdal. Alt etter første veka hadde 500 personar vore innom utstillinga.

Så var det spørsmålet om ei nytt kulturhus i Ulsteinvik. Tanken vart for alvor sådd hausten 1994, sjølv om det skulle gå nokre år før den såkalla Trekantsaka forløyste desse tankane: – Ulstein treng ei storstove i sentrum. Etter 30 år har samfunnshuset tapt i konkurranse med andre bygg på Sunnmøre, meinte ordførar Arne Walderhaug då kommunen la fram ei utgreiing om opprusting av samfunnshuset til 11 millionar kroner. No håpte Walderhaug at lokale, private investorar ville vere med å finansiere bygget, slik det hadde blitt gjort nokre andre stader. Det var nok ikkje første gongen private vart inviterte med i eit slikt prosjekt, men omfanget av kultursatsinga var større enn før. Sjølv om det ikkje vart flikking på samfunnshuset, vart det kanskje tend ein gneist, slik at vegen låg opnare då rektor Trond Berg lanserte trekant-ideen tidleg på 2000-talet, ei sak som skulle bli ei av dei viktigaste sakene for utviklinga av Ulsteinvik sentrum og Ulsteinvik som regionsenter.