Ulstein veks fram

Fiske og jordbruk

Oppretta: 04.06.2025

Berre fem sjarkar i Ulstein fekk tildelt kvote til torskefisket i 1990. Med det ville fleire fiskebåtar i kommunen få vanskar med å fiske nok til livsopphald for mannskapet, fortalde Vikebladet Vestposten i januar. Dei som fekk kvote, var Olav Vågen med Skjervøybuen med to mann om bord, Steinar Flø med Vallaflud, ein mann om bord, Andreas Svendsen med Ulstein, fire mann, Andreas Djupvik med Brandungen, ein til to mann, og Gaute Kleiven med Fløtind med tre mann. I tillegg hadde Arne og Knut Arne Høyvik med Karl Vadøy med ni til 11 mann om bord fått kvote. Dette utgjorde seks fartøy av i alt 33 fiskeriregistrerte båtar i Ulstein i 1990. Mellom dei som ikkje hadde fått kvote, var det fleire som hadde fiske som hovudinntektskjelde. Mellom desse Jan-Kristian Skeide med Skeide, Steinar Dimmen med Gutten, Arnt Haddal med Øistein, Haldor Haddal med Viking og Kjell-Arne Sundgot med Straumsund.

Rundt 100 personar i Ulstein og Hareid var hausten 1990 sysselsette med fiskeri i fabrikkflåten. Av desse var 40 heimehøyrande i Ulstein. Ved inngangen til året var det 384 registrerte fiskarar i dei to kommunane, 175 av desse høyrde heime i Ulstein, og 129 av dei hadde fiske som hovudyrke.

Men kystfiskarane aksjonerte vinteren 1990 både på Sunnmøre og i Nord-Noreg. Det resulterte i at dei fekk tildelt ei kvote på inntil seks tonn per båt. Arnt Haddal frå Ulstein var nestleiar i kystfiskargruppa. Han og dei andre kystfiskarane på blad B i fiskerimanntalet kom ikkje inn under dei ordinære kvotetildelingane ved torskefisket i 1990, men etter aksjonen fekk dei ei maksimalkvote på 2,5 tonn torsk for båtar under 12 meter, og 3,5 tonn på større båtar. I tillegg kunne fiskarar nord for 62. breiddegrad fiske seks tonn hyse.

I slutten av oktober 1986 vart den til då siste havfiskebåten i Ulstein seld. Den 92 fot lange Karl Vadøy forlét Skjervøybuda for siste gong. Båten vart seld til Gryllefjord på Senja, og skipper Arne Høyvik førte båten dit for å gjere kjøparane kjende med fartøyet. Med det var det berre att banklinebåtar av fiskeflåten i Ulstein. Men alt i 1988 var ein ny Karl Vadøy på plass, og far og son Arne og Knut Arne Høyvik kunne halde fram satsinga si på fiskeri.

Sjølv om færre levde på fulltid av jordbruk, var det framleis bra aktivitet. Berre ni av mjølkebøndene i Ulstein og Hareid hadde ein gjennomsnittleg mjølkeproduksjon som låg under snittet i Sunnmøre Meieri, og desse låg ikkje langt etter heller. Det gav bøndene på øya status som dei dyktigaste på Sunnmøre, ifølgje lokalavisa. Men det var ikkje så mange bønder att, i alt 42 bønder knytte til ku-kontrollen ved meieriet, 20 av desse i Ulstein. Buskapane varierte frå tre til 23 årskyr. Den største buskapen hadde Jostein Ove Flø med 23 årskyr og Asbjørn Flø med 20,4. Eitt årsverk i mjølkeproduksjon låg no på sju kyr i vårt område. For å kome opp i to årsverk måtte kutalet opp i 20. dersom kone og mann begge arbeidde på garden fullt ut. Men det spelte inn kor mange ungdyr garden fôra opp, eller om han også hadde andre inntektskjelder.

Dei nye effektivitetsnormene i landbruket kunne føre til endringar i det tradisjonelle bygdemiljøet. Dei som hadde drive litt husdyrhald, måtte no ha fleire dyr enn før for å få produksjonstilskot. Det førte til at enkelte la ned drifta. Nedlegginga av bruk hadde vore større i Ulstein enn i Hareid. I 1990 var det 97 små og store bruk som søkte produksjonstilskot i Ulstein. I 1982 var det 123 som søkte produksjonstilskot i kommunen; så her var tilbakegangen på 21 prosent fram til 1990. Det var likevel mange småbrukarar, om lag 70 i Ulstein. Av desse hadde 22 under 10 dyr på garden. Småbøndene i Ulstein dreiv mykje med sauer. Men sjølv om produksjonstillegget for dei minste buskapane fall bort, stod eit anna statleg tilskot ved lag; det såkalla areal- og kulturlandskaps-tillegget for grovfór. Det fekk alle husdyrhaldarar med over 20 mål dyrka mark, om lag 300 kroner per mål i året. I Ulstein var det no 7437 mål med dyrka areal, berre ein svak nedgang dei siste ti åra. Kommunen hadde 235 eigedommar over fem mål. Mjølkeproduksjonen var dominerande mellom heiltidsbøndene, dessutan dreiv nokre med storfeproduksjon. Berre eitt bruk hadde geiter, og ein bonde dreiv med gris. Det var dessutan ein eggeprodusent i Ulstein i 1990.

Årsmeldinga frå landbrukskontoret viste at Ulstein hadde 250 mjølkekyr i 1991, ein nedgang på 30 det siste tiåret. Samtidig hadde kommunen om lag 500 ungdyr. I det same tidsrommet hadde talet på sauer gått ned frå 1050 til 950. I både Ulstein og Hareid var talet på årsverk i landbruket kring 50. Talet på bruk over 10 dekar minka gradvis, slik at Ulstein no hadde ti færre enn for ti år sidan.

I juni 1990 var det klart at sjukdommen furunkulose hadde øydelagt dei siste restane av Fløfisk AS. Då sjukdomen braut ut på fisken i merdane ved Spjutøya, vart det oppretta ny aksjekapital på fem millionar kroner. Sunnmørsbanken teikna seg for 30 prosent, Hauge & Furnes på Valderøy for like mykje. Seinare hadde Gladlaks på Fjørfoft og Spilkagruppen gått inn som aksjonærar. Landanlegget på Flø var fullt av yngel og i kara ute snart leveringsklar smolt. Men i mai vart det oppdaga furunkulose i smolten også. Frå veterinærhald kom det då påbod om å drepe ikkje berre smolten, men også den fisken som var inne i anlegget. No hadde eigarane vedteke at anlegget skulle leggast brakk. Av dei seks som hadde hatt arbeid ved anlegget, var fire alt permitterte, medan to var i ferd med å rydde opp. Det ville ta fleire månader før det kunne bli tale om ei eventuell ny drift ved anlegget.

Hausten 1992 var Fløfisk i drift igjen etter over to års stillstand. Bedrifta hadde no 207.000 settefisk av regnbogeaure i kara, og to tilsette. Men anlegget trong meir vatn for å kunne drive for fullt og unngå ny sjukdom: – Vasstilgangen vil avgjere om det kan bli full drift av Fløfisk-anlegget på Flø. Vi reknar med å måtte investere 1,5 millionar kroner for å sikre nok reint vatn, fortalde Per D. Hauge i Hauge & Furnes Fiskeoppdrett AS på Vigra, som på denne tida administrerte Fløfisk.

I januar 1992 valde fiskeridirektøren å legge ned fiskerikontoret i Ulstein. Fiskerirettleiar Jan-Petter Mork flytta med det til kontor på Hareid. Fiskarane i Ulstein meinte at endå ein skanse for næringa var tapt i kommunen. Hovudårsaka var eit brev frå Ulstein kommune om romsituasjonen på rådhuset.

Dei fleste lokale yrkesfiskarane klarte å fylle torskekvotane sine dette året. Kjell-Arne Sundgot om bord i Straumsund fortalde lokalavisa at han leverte om lag 20 tonn, for det meste til mottak i Ålesund. Tre båtar frå Ulstein hadde også vore med på torskefisket i Vesterålen. I tillegg til Sundgot var det Steinar Dimmen med Grytten, som fylte kvota si med 23,5 tonn, og Svein Urvik med Skeidefisk som skulle fylle ei kvote på 11,5 tonn.

Rundt årsskiftet 1993/94 kom det ein ny fiskebåt til Ulstein. Det var Andreas Djupvik som hadde sikra seg båten for 1,4 millionar kroner. No låg han ved fiskerikaia i Ulsteinvik klar til å gå på snurrevadfiske på bankane utanfor Grasøyane og Runde. Båten var bygd i glasfiberarmert plast. Sidan båten kom frå Harstad i november, hadde han lege til utrustning ved båtverkstaden til Olav Sundgot i Dragsund. Her vart det montert hydraulisk vinsj og kraftblokk for snurrevad, bingar og tråldavit.

Spjutøya.

Artikkelforfattar

Asle Geir Widnes Johansen

Asle Geir Widnes Johansen er fødd i 1954 og bur i Ulsteinvik. Utdanna adjunkt og bedriftsøkonom. Jobba i fleire år som lærar på Ulstein ungdomsskule. Arbeidde deretter som journalist og seinare som redaktør i Vikebladet i over 20 år.

Om noko i artikkelen er feil eller du har tilleggsopplysningar eller aktuelle bilde, så er det fint om du melder til post@ulsteinhistorielag.no

Pluss-medlem

Medlemskap i Ulstein Historielag
Årleg utgåve av tidsskriftet Levd liv
Digital tilgong til alle artiklar