Kyrkje og kristendom

Soknerådet har hatt eit vake auge for born og unge, og kjent otte for slikt som TV, filmframsyningar, dansetilstellingar og andre sider ved samfunnsutviklinga som kan ha skadelege verknader. I samarbeid med andre instansar i kommunen vart det kalla inn til fleire samkomer for å drøfte ungdomsproblem. På eitt område såg dei fruktene av eit samarbeid på kristeleg grunnlag, arbeidsforma Unge heimar. Dette var eit tiltak som gav høve til dialog mellom ansvarsmedvitne kristne og unge foreldre i ei avslappa og festleg samværsform (P. F. Waage 1978).

Ikkje minst tok ungdomsforeininga og Ulstein KFUK/M tak gjennom arbeidet sitt mellom ungdom. Medan ungdom stimla saman på Haldeplassen, vart Fredheim opna for dei som ville inn. Vaksne frivillige gjorde ein stor innsats både inne i huset og utanfor i samtale med unge menneske, nokre av dei nokså forkomne. Organisasjonen Ungdom i Oppdrag var også fleire gonger i Ulsteinvik på 1970-talet – og kan nok ha påskunda vekkingstendensar mellom ungdommen i bygda.

*

Etter ungdomsopprøret på slutten av 1960-talet – og i samband med EF-debatten i 1971-72 gjekk det ei radikaliseringsbølgje over landet, ikkje minst mellom ungdom. Ho førte med seg engasjement, nye, folkelege klemotar, frisyrar, skjegg, språk og musikk. Ein del av dette var den såkalla Jesusrørsla som også bar med seg nye arbeidsformer retta mot det kristne ungdomsmiljøet. Såleis slo tensing-musikken igjennom både i kyrkjer og bedehus i løpet av 1970-talet. Omgrepet gospelkveld blir vanleg, det blir arrangert slike tilstellingar i kyrkjene både i Ulstein og Hareid. Vi får også det første lokale kristne bandet, Salvation frå Ulsteinvik.

I mai 1972 vart det starta opp eit tensingkor i Ulsteinvik. Dette var forløparen til det som skulle kome seinare. I alt 55 gutar og jenter møtte fram til den første øvinga. Men tensing-rørsla møtte også motstand då ho kom til Hareidlandet. Det blir mellom anna reflektert i eit av innlegga i lokalavisa: – Tensing representerer det lettkjøpte og verdilause på det musikalske plan, ofte også på det tekstlege. Dei har i stor grad skuld i at elendig popmusikk er teken i bruk i arbeidet til kyrkja. Dette at ting som måtte vere oppe i tida, skal kome inn og trenge til side velrøynde og tidlause verdiar innanfor kyrkje- og kulturliv, er på alle måtar alarmerande. Vi kan ikkje vere med i den verdidevalueringa som mellom andre Ungdomsforbundet har trive til for å rive med seg flest mogleg, meinte signaturen Æla.

Her ser vi at den moderne ungdomsmusikken blir dømd som mindreverdig kulturelt og verdimessig. Samtidig var der folk i det kristelege miljøet som meinte rytmar og rockepreg hadde ein ibuande syndig natur. Dette var synspunkt som heldt seg lenge på Hareidlandet – og fekk ny næring frå kristelege guruar på det internasjonale plan.

Den 15. februar 1977 trykkjer lokalavisa til dømes ein lang artikkel av den omstridde, tyske teologen Basilea Schlink, grunnleggaren av dei evangeliske Mariasystrene. Artikkelen var innteken på oppmoding, som det heitte, og var henta frå heftet I dragsuget av vår tids forførelse. I artikkelen blir det meir enn ymta om at pop- og rockemusikken har ei satanisk rot: «Den som lar seg trekke med i denne demoniske musikken, vil bli delaktig i den fryktelige dom som vil ramme skjøgen Babylon», skriv Schlink og konkluderer: «All slags musikk bringer oss under innflytelse av det riket den kommer frå, og dette rikets herre.»

Men det var òg dei som forsvarer dei nye musikkformene og rosar det kristne ungdomsmiljøet. Ungdomskoret Profil i Ulstein vart starta 7. april 1978. Det kjem vi attende til i neste kapittel.

*

På 1970-talet byrja unge par også i Ulstein å eksperimentere med å flytte saman utan å vere gifte. Sambuarskap, tidlegare kalla konkubinat eller papirlaust ekteskap, var ikkje tillate i Noreg fram til 1972. Då vart den såkalla konkubinatparagrafen i straffelova (§ 379) oppheva. Sambuarskap var derfor uvanleg her i landet fram til kring 1970 og vart berre praktisert i svært liberale krinsar, gjerne kunstnarmiljø. Men under og etter ungdomsopprøra i 1968 – og i kjølvatnet av den såkalla hippiekulturen, vart det ein auke i sambuarskap mellom unge. I byrjinga vart nok dette oppfatta som eit opprør mot konservative verdiar. Etter 1980 vart det likevel vanleg å velje sambuarskap som samlivsform også i vårt område.

I januar 1976 vart det kjent at biskop Juvkam hadde sendt eit brev til presteskapet, der han rådde til at prestane nekta dåp av borna så lenge foreldra heldt fast på ei samlivsform «som krenkte Guds ord». Biskopen såg ein motsetnad i å søkje dåp for barnet sitt og samtidig leve saman på «ukristeleg vis». Prest Arne Ørstavik skriv om saka i Vestposten og rår andre prestar til å følgje oppmodinga. Han poengterer: – Vi lever i ei tid då det er nødvendig å stå vakt om det kristne synet på ekteskap og heim, og ikkje mindre nødvendig å verne dåpen som heilag handling.

I Ulstein prestegjeld vart det nok meir til at enkelte prestar ikkje lét sambuande foreldre vere fadder til barnet, men gjennomførte dåpen. Men denne saka – som så mange andre – var ei sak som kyrkja gav opp og tapte etter kvart som synet på sambuarskap og ekteskap endra seg også lokalt (Widnes Johansen 2017).

Sokneprest Bjørlykke heldt avslutningsgudstenesta si 23. september 1973. Men då det drog ut med søkjarar, kom den tidlegare soknepresten i Stryn, Jostein Hatlebrekke, og vikarierte som sokneprest. Men så melde soknepresten i Ulvik, Rudolf Fiskerstrand, at han kunne ta over embetet. Både han og kona Olaug var kjende i Ulstein frå før; dei hadde budd her i fem år medan dei gjorde teneste i Santalmisjonen, og seinare var Fiskerstrand i fleire år prest i Herøy. Rudolf Fiskerstrand var utnemnd til sokneprest i Ulstein og tok over embetet 7. mai 1974. Søndag 16. juni dette året vart han formelt innsett av prost Sverre Nybø. I mai 1974 vart pastor Arne Sørhagen kalla til residerande kapellan – og såleis den nye presten på Hareid. Han var då 29 år.

*

Spørsmålet om kateket – eller kyrkjelydssekretær – hadde vore oppe tidlegare, men i 1974 kom saka opp på ny med sikte på å få henne inn på budsjettet i 1975. Dei lyste ut stillinga fleire gonger, men først i 1976 søkte Leiv Havåg stillinga. Han hadde lang røynsle som kyrkjelydssekretær i Sande. Havåg vart fast tilsett som kateket i Ulstein frå 1. januar 1977.

I 1978 var det 100 år sidan kyrkja vart flytta frå Ulstein og bygd opp att i Ulsteinvik. Jubileet vart storstilt feira i oktober dette året. Først med familiesamling på Ulstein samfunnshus onsdag 11. oktober med mellom anna korps, barnekor, Gnisten ungdomsklubb og Ungdomskoret Profil på programmet. Om kvelden søndag 15. oktober var det konsert i kyrkja med Musikklaget Ulf, Ulstein mannskor, Hasund mannskor, Eiksund blandakor, Haddal blandakor, Ulstein kristelege blandakor og duettsong ved Kjartan Grimstad og Birger Ulstein. Hallbjørg Hop trakterte orgelet, og kateket Leiv Havåg heldt andakt. Torsdag 19. oktober var det atter konsert i jubileumskyrkja med organist Kjetil Bjerkestrand og songarane Hildegunn Saunes Botnen og Randulf Saunes. Laurdag 21. oktober var det gospelkveld med gospelgruppa Salvation og ungdomskoret Profil. Biskop Thor With helsa til forsamlinga.

Søndag 22. oktober klokka 11 var det jubileumsgudsteneste med stappfull kyrkje. I prosesjonen gjekk prestar frå nabosokna saman med sokneprest Rudolf Fiskerstrand og med biskop Thor With i spissen. Hallbjørg Hop sat som vanleg ved orgelet, og Ulstein kristelege blandakor tok del. Jubileet vart avslutta med fest på Sunnmøre Folkehøgskule etter gudstenesta. På programmet stod prolog ved Leiv Havåg, Ungdomskoret Profil, historisk attersyn ved Peder Fritz Waage, song og musikk ved Margrete, Oddvar og Svein Eiksund, i tillegg til talar og helsingar. Til middag fekk forsamlinga rømmegraut og spekemat – og dessutan kaffi og kaker. Sokneprest Fiskerstrand avslutta samlinga.