Krigsovergjevinga i 1945.

Krigshistorikar

Ragnar Ulstein

1920 - 2019

Forfattar: Asle Geir Widnes Johansen Aksel Hauge Magne Grimstad jr.Levd liv 2020

Oppretta: 15.06.2021 Sist oppdatert: 25.01.2024

Ragnar Ulstein er forfattar og har gjort seg landskjend med bøkene sine frå krigen. Han tok artium i 1940 og drog over til England for å delta i dei norske styrkane.

Han var med i kompani Linge under landgangen i Reine i desember 1941. I 1943 deltok han saman med Harald Svinseth og Nils Fjeld i Operasjon Vestige I, ein sabotasjeaksjon mot eit forsynings- og troppeskip i Nord-Gulen, utanfor Svelgen. Frå hausten 1944 leia Ragnar Ulstein oppbygginga av heimestyrken Siskin i Sogn.

Ragnar heldt fram den militære karrieren sin etter krigen, først i Tysklandsbrigaden. Alt i 1948 var han medforfattar av bokverket om Kompani Linge. Han starta sitt journalistiske liv i Filmavisen, og heldt fram frå 1954 i Bergens Tidende og Sunnmørsposten. Som journalist fekk han Hirschfeldtprisen for innsatsen sin for krigsfangar og krigsinvalide.

Som forfattar debuterte Ragnar med romanen Harpegjengen (1961). Men det er som krigshistorikar han verkeleg vil bli hugsa: Englandsfarten (2 bind 1965-67), Svensketrafikken (3 bind 1974-77) og Etterretningstenesten i Norge 1940–45 (3 bind 1989-92). For Ragnar personleg var det kanskje like viktig å skrive den grundige og omfattande skildringa frå heimkommunen: Lagunen og stormen: Ulstein – bygd i Europa 1940–45 (1999).

Ragnar Ulstein har skrive to romanar, nokre lokalhistoriske bøker og har vore ein aktiv skribent i aviser og på nett. Han har halde tallause talar og føredrag, ikkje minst i samband med 17. mai.

Ragnar vart tildelt St. Olavsmedaljen med to eikegreiner for krigsinnsatsen sin. Han har også teke imot Deltagermedaljen HaakonVIIs 70-årsmedalje og britiske Military Medal. Han har også fått Kongens fortenestemedalje i gull.

Ragnar Ulstein

Ragnar Ulstein heidra med byste i Ulsteinvik

Forfattar: Levd liv 2016

Laurdag 16. april 2016 vart Ragnar Ulstein heidra med byste i heimbygda. Den 96 år gamle krigsveteranen, forfattaren og krigshistorikaren var audmjuk over å verte heidra på denne måten i Ulsteinvik. Men han var også sterk og klar på korleis vi må takle nye utfordringar som set fridomen på prøve.

Det var Ulstein Historielag som tok initiativet til å hylle Ragnar Ulstein for både krigsinnsatsen og opplysningsarbeidet hans etter siste verdskrigen. Leiar i historielaget Aksel Hauge leia arbeidet og i bystenemnda fekk han med seg Heidi Myklebust, Kjell Garnes, Ottar Kaldhol, Svein Eiksund og Leif Ringstad. Dei gjorde avtale med bilethoggaren Ola Stavseng i Stordal som utførte arbeidet.

Målet var at ei bronsebyste av Ragnar Ulstein skulle avdukast anten i slutten av april 2016, då Ulstein har fødselsdag, eller 8. mai 2016. Bysta vart avduka 16. april 2016.

Ragnar Ulstein er fødd og oppvaksen i Ulsteinvik, men har i sitt vaksne liv for det meste budd i Ålesund, der han har arbeidd som journalist og forfattar. Han har i heile etterkrigstida vore oppteken av å opplyse nye generasjonar om siste verdskrigen, og at det ikkje må skje igjen. Ulstein var medlem av Kompani Linge under siste verdskrigen. Forfattarskapen hans etter krigen om lokale, regionale og sentrale hendingar, og om heltemodige einskildmenneske under krigen, er omfattande.

Det var forsvarsminister Ine Eriksen Søreide som avduka bysta framfor Ulstein rådhus den 16. april i år. Etter talar frå mellom anna Aksel Hauge, forsvarssjef Haakon Bruun-Hansen og forsvarsminister Ine Eriksen Søreide talte Ragnar Ulstein sjølv til folkemengda samla på tusenårsplassen i Ulsteinvik:

– I hjarte og sinn har eg alltid vore ein ulsteining. Sjølv om eg no også er ein ålesundar. Eg vil nytte høvet til å uttrykkje mi store glede over å vere her. Men eg hadde aldri tenkt at eg skulle stå her i denne samanhengen, og få så mange vakre og sterke ord sagt om meg, som eg slett ikkje føler meg verd å høyre. Men eg må berre ta imot og prøve å leve opp til litt av det i den tid eg har igjen.

– Eg er så glad i og stolt av denne bygda. Den livslange kjærleiken som eg har hatt til Ulstein, har kome tilbake til meg i denne bysta her. Det var ikkje slik eg hadde tenkt det, eller slik eg drøymde det, men eg er glad for at det er kome, sa Ulstein ifølgje referatet i Vikebladet Vestposten.

Ragnar Ulstein talte engasjert og klart om fridomen og kor viktig det er å halde på den:

– Som vår statsråd seier, så er vi i ein vanskeleg situasjon. Igjen reiser det seg totalitære system rundt oss. Dei gamle er borte, men der er komne nye til. Det er utfordrande for oss når vi tek inn så mange utanfrå, og vi må få dei inn i det demokratiske fellesskapet. Vi kan ikkje la oss drive inn i mellomløysingar, som fører oss vekk frå fridomen. For fridomen er den søyle som ingen kan røre. For fridomen er slik at han ikkje skal tilpasse seg andre. Andre må tilpasse seg fridomen. Denne utfordringa kjem vi til å møte i generasjonar framover. Då må vi stå fast, sa Ulstein.

Under avdukinga var fleire hundre menneske til stades. Også forsvarssjef Håkon Bruun Hansen talte ved avdukinga. Høgtida starta med at leiaren i Ulstein Historielag, Aksel Hauge, ønskte velkomen og orienterte om bakgrunnen til at historielaget reiste bysta. Han kom inn på alt det Ragnar Ulstein hadde gjort i krig som i fred, der han spesielt har vore ein sterk talsmann for dei som var ute under krigen, og ikkje minst dei som vart sitjande åleine att.

Ulf, Con Moto, Ulstein Mannskor og Ann Cesilie Skundberg deltok i programmet og synte litt av breidda i kulturlivet i Ulstein. Heimevernet og Norske Reserveoffiserers Forbund si deltaking sette ei fin ramme rundt arrangementet

Alt i alt ei særs vellukka høgtid som ikkje minst dei tilreisande gjestene og deltakarane var svært begeistra over.

Frå avdukingsfesten 16. april 2016. Ragnar Ulstein (t.h.) saman med leiar i bystenemnda, Aksel Hauge.

Bystenemnda, f.v.: Ottar Kaldhol, Aksel Hauge, Kjell Garnes, Heidi Myklebust, Leif Ringstad og Svein Eiksund.

Minneord til Ragnar Ulstein

Forfattar: Aksel Hauge Magne Grimstad jr.Levd liv 2020

Ragnar Leif Ulstein var fødd 19. april 1920 i Ulstein og døydde 3. desember 2019. Regjeringa æra Ulstein med gravferd på kostnad til staten. Ragnar var bondesonen frå Ulstein, og rekna seg sjølv som ulsteining heile livet sjølv om han budde mesteparten av livet sitt andre stadar

Ulstein forlet Noreg og Sunnmøre ombord på MB «Ulstein» 16. juni 1941 saman med seksten andre sambygdingar, og kom til Shetland 24. juni. Han og dei andre ville kjempe mot nazismen og for fridomen, og denne ferda vart opptakta til det livslange og brennande engasjementet Ragnar hadde for demokrati, fred og fridom.

Ragnar kom med som ein av dei yngste i kompani Linge og deltok blant anna under landgangen i Reine i desember 1941, og avslutta sin krigsinnsats med å bygge opp heimestyrkane i Sogn frå hausten 1944 og fram til freden i mai 1945.

Ei festkledd forsamling i Volleskogen 17. mai 1945.

Foto: Olaf Storegjerde

Talte i Volleskogen

Det er mange som framleis hugsar den rakrygga offiseren som gjekk fremst i 17.mai-toget her i bygda i 1945. Det er også mange som hugsar 17.mai-talen som Lingekaren Ragnar Ulstein heldt i Volleskogen i eit hav av festkledde og fredsglade menneske. Ragnar sin krigsinnsats var viktig for at Noreg atter ein gong var fritt.

Ragnar Ulstein (t.h) blei intervjua av Aksel Hauge 28. februar 2017. Ragnar viste stor interesse og velvilje for arbeidet til Ulstein Historielag og Levd liv.

Foto: Vikebladet

Pennen som viktigaste våpen

Ragnar var historikar, men han ville meir enn å skildre krigshistoria. Han mana oss til å ta vare på freden og folkestyret – til å alltid stå opp mot vondskapen, hemnlysta og forakta for menneskelivet. Den store livsgjerninga var hans omfattande og viktige forfattarskap gjennom mange tiår etter krigen. Det var pennen, ordet og forfattarskapet som var historikaren Ragnar Ulstein sitt viktigaste våpen og verktøy. Ragnar var i fremste rekke i arbeidet for å få på plass krigspensjonen, og han hjelpte dei som sleit med seinskader etter krigen til å nå fram både i det offentlege- og politiske liv. Meir enn nokon har han tala dei som vart helselause i krigen si sak og krigsseglarane si sak. Og han tala om dei som ikkje kom heim etter krigen.

Ordførar Knut Erik Engh i Ulstein talar ved båra i gravferda i Spjelkavik kyrkje 13. desember 2019. I bakgrunnen ser vi ulsteinkoret Con Moto som song under gravferda. Skjermdump NRK.

Fleire bøker

Journalistkarrieren til Ulstein tok til i Filmavisen og heldt fram frå 1954 i Bergens Tidende og Sunnmørsposten. Som journalist fekk han Hirschfeldtprisen for sin innsats for krigsfangar og krigsinvalide. Som krigshistorikar vil han særleg bli hugsa for verka Englandsfarten, Svensketrafikken og Etterretningstjenesten i Noreg 1940–45. For han personleg var det kanskje like viktig å skrive den omfattande skildringa frå heimbygda: Lagunen og stormen: Ulstein – bygd i Europa 1940–45. Han engasjerte seg også politisk og vart medlem av partiet Venstre.

Fortenestemedalje i gull

Ulstein blei for sin krigsinnsats tildelt St. Olavsmedaljen med to eikegreiner, Deltagermedaljen, Haakon VIIs 70-årsmedalje og britiske Military Medal. For sitt arbeid etter krigen er han tildelt Kongens fortenstemedalje i gull og Forsvarets hederskors. Ulstein er for deltaking i Tysklandsbrigaden tildelt Forsvarets medalje for internasjonale operasjoner og Tysklandsbrigadens veteranmedalje. I 2016 blei Ulstein tildelt Regjeringen si minnemedalje for innsats under andre verdskrig.

Sterke band til heimstaden

Banda til heimstaden var sterke livet ut. I april 2016 vart bysta av Ragnar Ulstein avduka i Ulsteinvik. «Det er ikkje ofte ein får avdekke ei byste av ein bauta», sa dåverande forsvarsminister Ine Marie Eriksen Søreide.

Vi lyser fred over minnet til Ragnar Ulstein.

Frihetskjemperen - Ragnar Ulstein i krig og fred

Artikkelforfattar

Asle Geir Widnes Johansen

Asle Geir Widnes Johansen er fødd i 1954 og bur i Ulsteinvik. Utdanna adjunkt og bedriftsøkonom. Jobba i fleire år som lærar på Ulstein ungdomsskule. Arbeidde deretter som journalist og seinare som redaktør i Vikebladet i over 20 år.

Aksel Hauge

Aksel Hauge, f. 1936 i Ulsteinvik, har vore aktiv i kommunepolitikk i over 20 år og i kultur- og losjearbeid i over 60 år. Han var skipsrørleggar ved Ulstein Verft i 47 år. Han har vore medlem av Ulstein mannskor i over 60 år og er æresmedlem. Han har sete som leiar i Ulstein Historielag i mange år og har styrt arbeidet med Levd liv. Han fekk kulturprisen for Ulstein kommune 2008 og Kongens fortenestemedalje i 2012. Har skrive fleire artiklar i Levd liv. Aksel døydde 1. mars 2022.

Magne Grimstad jr.

Magne Grimstad jr. er fødd i 1964. Magne er medeigar i Osberget AS og ansvarleg for utgjeving av Levd liv. Han er utdanna pedagog og har tidlegare vore lærar, kateket og rektor. Magne har vore engasjert både i politikk og i kulturlivet i Ulstein med sterkt engasjement for Ulstein KFUK-KFUM og Fredheim.