I år er det 10 år sidan dei siste og avgjerande vedtaka i den såkalla «Trekantsaka» i Ulstein, eller «Tre-i-eitt»-prosjektet som saka oftast er kalla i kommunale dokument. Kven fekk ideen? Når kom saka aviser og publikum for øyre? Når gjorde kommunestyret dei viktigaste vedtaka? Kvifor vart Trekantsaka så avgjerande for utviklinga i Ulsteinvik?

Trekantprosjektet har vore ei av dei aller viktigaste sakene i Ulstein kommune dei siste 50 åra. Vi kan slå fast at denne saka har kome til å stå som eit symbol på korleis privat-offentleg samarbeid kan gi ein kommune nye hopp i utviklinga. Om vi går inn i tidsmaskinen og stiller klokka 15-20 år attende, vil vi knapt kjenne bygda igjen i høve til det vi ser i dag. Men prosjektet møtte også motstand. Truleg var motstanden og diskusjonane med på å gjere sluttresultatet betre for innbyggjarane.

Hans Gisle Holstad frå Hareid kom til Hødd hausten 1964 og vår såleis med på oppkøyringa til det som skulle bli den første sesongen i den såkalla gullalderen, 1965, og det direkte opprykket til toppdivisjonen då. Hans Gisle hadde spelt på Hareid. No hadde han lyst til å prøve seg på eit høgare nivå.

Dette stoffet er henta frå heftet «Ymse nedteikningar av Knut J. Hasund», samla av dottera, Asbjørg Hasund Grønmyr. Artikkelen er den andre frå dette heftet.

Her var mykje overtru hjå folk i gamle dagar, både på landjorda og på sjøen. Det meste av det hadde kvorve då eg vaks opp, men somt hekk igjen, og somt heng kanskje att ennå.

Ulstein Historielag har som føremål å skape interesse for og innsikt i vår lokale historie. Laget skal arbeide for å auke kunnskapen om vår lokale kulturarv, og arbeide for å ta vare på kulturminna i bygdene våre.

Dei var tre brør Sundal; tvillingane Nils (1930-1999) og Jon (1930-2007) og yngstemann, Sindre (1935-2013).

Dei vaks opp på Hofset i Ulsteinvik og var aktivt med i både korps og fotball. Alle tre spelte mange A-kampar for Hødd, der Nils i mange år også var lagkaptein og solid forsvarsspelar. Jon Sundal stod for det meste i mål, men kunne også spele ute på bana. Han vart kalla «Tippen» etter den legendariske norske landslagsmålvakta, Henry «Tippen» Johansen. Sindre «Siss» Sundal var også forsvarsspelar først og fremst.

Spanskesykja var ein pandemi som herja bygdene i eit års tid. Men på det jamne tok tuberkulosen fleire liv og førte vanlagnad med seg i mange heimar. I 1900 kom det ei eiga tuberkuloselov som kravde at alle legar rapporterte inn sjukdomstilfella. I 1910 melde distriktslegen at lungetuberkulose syntest å auke i Ytre Herøy og til dels i Sande, men elles såg ut til å vere i tilbakegang.

Kanskje var 1933 det verste året. Då slo både Lofotfisket og torskefisket på Møre feil. Båtane frå Hareidlandet dreiv også fiske i fjernare farvatn, til dømes sildefiske ved Island. Dette kunne til ei viss grad kompensere for svikt i andre fiskeri. Men også prisane på sild og anna fisk var låge desse åra. I april 1935 rykte presten Hjalmar Storeide ut med ein stor artikkel i Sunnmøre Arbeideravis: «Brems fiskinga!» Han meinte at fiskerikrisa var ei overflodskrise. Det var overflod på fiskarar: – Skaff jord til alle som vil dyrke ho. Gjer den udyrka jorda til allemannsland, var rådet frå Storeide (Rabben 1978).

Kva med fastlandssambandet? Først og fremst var det Eiksundsambandet som fekk merksemd på 1990-talet. Folk hadde ikkje høyrt mykje til Hareid Fastlandssamband på lenge. Men planane var ikkje skrinlagde. I mars 1993 kunne lokalavisa fortelje at konsulentane var i ferd med å justere planane etter det nye regelverket for undersjøiske tunnelar. Hareid-tunnelen skulle få ei stigning på åtte prosent og bli 17 kilometer lang. Olav Fure var framleis styreleiar.

I mars 1930 kjem følgjande melding i Vikebladet: – Dei dårlege tidene som no gjer seg gjeldande over heile verda, blir prega av veldig nedgang i kjøpeevna. Det blir klaga i dei fleste bransjar over at publikums kjøpeevne sviktar, lagera blir overfylte og produksjonsstans og arbeidsløyse følgjer.

Asbjørn Flø kan fortelje at tyskarane kom til Flø i juni 1940 og reiste derifrå i juni 1941.

-Dei for like stilt som dei kom i grunnen. Med unntak av nokre få einskildepisodar, kom der ikkje til konfrontasjonar mellom dei tyske soldatane og Fløfolket. Vi hadde nok mindre med dei å gjere enn det til dømes Garnesfolket hadde.

Då tyskarane stasjonerte den første avdelinga si i Dragsund, tok dei huset til bruvaktar Nykrem på Dragsundsida. Men etter at dei norske MTB-båtane hadde tenkt seg gjennom her, forsterka tyskarane vakthaldet ein god del. No måtte fleire av dei som budde på Garnes-sida, flytte frå husa sine.

Karsten Saunes (1907-1997) var ikkje berre ein meister å spele på «honn» i Musikklaget ULF og i Ulstein Salongorkester.

Han var også med og sang i bl.a. Ulstein Ungdomskor og Ulstein Mannskor og var ein av dei fremste Hødd-spelarane på 1920- og 1930-talet med over 200 registrerte A-kampar for Hødd.

Karsten var i alle år ULF, Koret og Hødd sin sjølvskrivne hus-diktar og gode deklamatør med prologar og dikt i skjemt og alvor, sist no ved 90-års-jubileet til ULF i 1983.

Midt i mars 2015 hadde prisen på Ulstein Arena kome opp i 268 millionar kroner. Kommunen hadde no fått inn tilbod på prosjektet, og kultursjef Leif Ringstad orienterte kommunestyret. I økonomiplanen var det budsjettert med 228 millionar kroner, og så skulle kommunen få 26 millionar i spelemidlar. Låneramma var 202 millionar. Kommunen måtte dermed løyve 21 millionar kroner meir.

Idéen om eit bygg på og ved tomta til Ulstein samfunnshus såg dagsens lys rundt 2005-2006. I mars 2011 presenterte lokalavisa eit nytt trappetrinn i idéen: Ulstein Arena kunne om nokre år ligge der midt i sentrum med symjebasseng, idrettshall, bibliotek og klatrehall. Men først måtte kommunen på økonomisk friarferd til næringslivet. No hadde Lund + Slaato Arkitekter vunne konkurransen om Ulstein Arena. Dei hadde kalla forslaget sitt Next Level, og midt i mars 2011 var arkitektane i Ulsteinvik for å presentere teikningane for politikarar og næringslivsfolk. På den gamle samfunnshustomta mellom Kyrkjegata og Gjerdegata hadde arkitektane teikna eit bygg som ville få byen Ulsteinvik til å ta nye steg opp i divisjonane, slo lokalavisa fast. Totalt skulle bygget bli på 14.000 kvadratmeter, medrekna parkeringsplassar under jorda.

Oddmund Moldskred skreiv i 2005 ei utfyllande og god historiebok om Moldskred knuseverk, det som seinare skulle bli Ulstein Betongindustri AS. Denne artikkelen er eit lite sammendrag av deler av denne boka – omsett til nynorsk.

-Einar Grimstad

Kimen til eit sentrum

28.desember 1872 var ein flokk menn samla i skulehuset på Halsen for å drøfte korleis ein skulle starte ei forbruks- eller spareforeining i Ulstein sokn. Lite trudde desse på at det som dei sette i gang skulle ha livskraft i seg i meir enn 100 år etter.

2019 gav endå eit år med minus for Ulstein Group. Då tala låg føre, viste dei eit minus-resultat på 204,4 millionar kroner etter ei omsetning på 2,57 milliardar: – 2019 var eit krevjande år der vi har prioritert omstilling for større konkurransekraft. Ulstein har lykkast med å etablere seg i nye marknadssegment med kontraktar innan ekspedisjonscruise, RoPax (passasjer og last) og havvind. Men det har teke tid og vore kostbart, fortalde konsernsjef Gunvor Ulstein i ei pressemelding. Ho la til: – Koronapandemien har ikkje hatt direkte innverknad på rekneskapen for 2019, men vil vere med og gjere det usikkert for Ulstein framover. Kor lang tid det vil ta før cruisenæringa er tilbake i ein normalsituasjon, er uvisst.

Ulstein herad er den sørvestre holva av øya Hareidland på Sunnmøre, dessutan Dimna og nokre mindre øyar som ligg nær inntil Hareidland. Heradet er 88,83 km2 og folketalet er 2945 etter teljinga i 1950.

Midstaden i heradet er Ulsteinvik med 1500 innbuarar. Der er d/s stoppestad, telefonsentral, postopneri, apotek, dokter, tannlækjar og fleire spesialforretningar som urmakar, røyrleggar og elles større og mindre forretningar og verkstader av ymse slag.