Krinsgrenser og grendeskular

Så tidleg som hausten 1868 kom det på tale å bygge skule i Hasund som no hadde blitt eit slags sentrum i den store 6.skulekrinsen. Frå nyordninga i 1860 var det gardane Sundgot, Dimnasund, Kleiva, Gjerde, Breivik, Garshol og Botnen som utgjorde denne krinsen. Hasund kom til i 1863 og Strandabøen i 1865.

Skuleplanane var nok ikkje særleg konkrete. Det skulle gå 10 år før ein tok opp spørsmålet på nytt og vart samde om tomt. I protokollen frå krinsmøtet 6.januar 1878 heiter det at skulen skal byggast «paa Sundgotten, strax ved Broen, paa Betingelse af at Tomt frit afgives.» Og slik vart – dei fekk gratis tomt. Bygninga var oppført i 1879 og huset kunne takast i bruk 13.oktober. Det vart også laga til for leikeplass i nærleiken av skulen – på austsida – men plassen blei ikkje opparbeidd og inngjerda før 20 år seinare.

Skulen hadde eit klasserom og romet var, ifylgje Martinus Bjørndal, «3240 kubikfod» stort.

I april 1908 hadde barnetalet auka så sterk at skulehuset var i ferd med å bli for lite. Dei 32 frammøtte «husfædre» på krinsmøtet vart samde om «at bygge til nordre ende af det gamle skolehus et tidsmæssigt skolelokale.» I juni låg det føre teikningar til godkjenning. Det nye klasseromet var 12 alen langt og 10 alen breidt. Grunneigaren, Knut Sundgot, for­langte 40 kroner for tomt til bygget og utvida leike­plass. I november var det nytt møte. Folk tykte tomteprisen var for høg, men etter at han hadde slått av heile 35 kroner, vart ein samde om å gå igang straks. Det nye tilbygget sto ferdig til utvendig måling utpå hausten 1909.

Det gjekk ikkje så mange åra før det vart aktuelt å bygge heilt ny skule ein annan stad. Etter at økonomi­en tok seg opp utetter i 30-åra, kom spørsmålet opp på krinsmøta i 1937. Ein vart til og med samde om at skulen skulle ligge i Grynnvika, på eigedomen til Knut Sundgot. Mindretalet ville ha skule på Storehaugen hjå Knut J. Hasund, men tapte to avrøystingar. Skulestyret gjorde også vedtak om ny skule i Hasund. Så kom krigen og sette ein stoppar for alle planar.

Den nye skulelova av 1889 gjorde at det raskt kom fart i bygginga av skulehus. Det lokale skulestyret blei no styrka, ved at skattebetalarar og foreldre i kvar krins fekk større innverknad og større ansvar. Det viste seg at både krinsmøta og dei nyvalde tilsynsutvala alt frå første møte arbeidde ivrig for ein betre skule.

Allereie året etter denne demokratiske nyordninga var det reist skulebygg i fire krinsar: Flø, Dimna, Haddal og Eiksund.

Eit viktig tildriv var det også at staten tok på seg eit større økonomisk ansvar for skulen. Krinsar som ville bygge skule kunne no søkje om statsstønad gjennom amtet. Og alle dei som bygde i 1890-91 fekk dekt over halvparten av kostnadane på denne måten. Resten vart betalt gjennom dugnadsinnsats og utlikna ekstraskatt. På krinsmøta var det berre skattebetalarar som hadde røysterett i økonomiske saker.

Gamleskulen på Flø sto der som butikken står i dag – på nedsida av bygdevegen. Skulen vart teken i bruk i 1891. I eit middagsfriminutt våren 1901 tok det til å brenne på skulen. Henrikka Klungsøyr har fortalt at ho var nede på stranda og la ut fisk til tørk saman med faren sin. Dei oppdaga då at det rauk på skulen. Det går fleire historie om kva som hende – både ei lupe og gutfantar med fyrstikker har fått skulda.

Det finns lite nedskrive om gamleskulen. Etter alt å døme var skulen utan kjellar. Vi kan gå utfrå at romplanen var den vanlege med eit klasserom, gang og kammers. Det vi veit er at bygda hadde vore framsynte og hadde brannforsikra skulen. Dermed dekte forsikringssummen brorparten av kostnadane med å sette opp nyeskulen.

Arbeidet med å få bygd ny skule tok til med det same. Det blir fortalt ei historie om han Gullik-Ola frå denne tida. Han Gullik-Ola var litt av ein bygdeoriginal og han engasjerte seg ivrig i diskusjonane om ny skule. Då teikningane låg føre, kom karane opp i ein krangel om skulen kom til å verte større eller mindre enn den på Runde. Han Gullik-Ola heldt på at skulen burde bli like store. Neste morgon sette han seg i færingen og rodde til Runde. Han kom fram etter skuletid, men eit par kjerringar dreiv og vaska på skulen. Fyrst femnde han opp skulen utvendig, så for han inn og femnde opp roma innvendig – både breidda og lengda. Kjerringane sto berre og gapte. Så snudde han Gullik-Ola seg rundt og mumla: «Ja, det mangla no ei spann.» (Ei spann er største avstanden mellom langfingeren og tommelen; 20-22 cm).

Skulen sto ferdig i 1902 og i åra fram til 1964 vart det ikkje gjort nokon større endringar på bygget. I 1964 vart det oppført eit eige sanitetsbygg bak skulen. Leikeplassen vart innkjøpt vest for skulen i 1939. Før den tid leika borna nede ved nausta.

I Dimna hadde det vore fast skule i leigde lokale frå 1880. Skulen heldt først til i Ellinggarden hjå Elling S. Dimmen, seinare hjå Hans K. Dimmestølen på Støyla­ne. Ti år seinare var det kome ny skulelov og krinsen fekk spørsmål frå skulestyret om dei kunne bygge og vedlikehalde sitt eige skulehus. I så fall lova skulesty­ret at krinsen skulle få 10 veker undervisning i året – både i storskulen og i småskulen.

Krinsen omfatta Dimna, Vågane, Røyra og Ertesvå­gane på denne tida. Røyra og Ertesvågane valde å gå over til Hasund. Kanskje såg dei mørkt på å sende ungane over Gotane i allslags ver. Elles slapp dei også å vere med å betale, for i Hasund hadde dei skulehus.

Skulen vart bygd ved vegskifte i Ytre-Dimna. Det vart festa tomt hjå Olavius Annaniassen og heile prosjektet kosta 2000 kroner. Bygget sto ferdig 1891 og var på ca. 30 kvadratmeter i grunnflate. Huset var kvadratisk, det var ein gang langsetter eine ytterveggen og eit klasserom. I kjellaren vart det innreidd rom til sløyd og handarbeid. Det vart også opparbeidd skuleplass.

12.desember 1914 var det krisemøte i krinsen. Den nye brukaren på jorda kravde festet omgjort. På møtet «besluttedes i følge udtalelser fra Paul H. Dimmen som bestemt satte seg imot at skolen blir staaende paa det gamle sted, paa grund av mangelfuld heftelse paa grunden, at forsøge og blive enige om en ny tomt.» Det vart mange møte om saka utetter vinteren.

Paul H. Dimmen sa opp festet for skuletomta frå mai 1915. Medan skulen vart nedteken og flytta, leigde ein rom i eit år hjå Johan Dimmen i Ellinggarden. Denne gongen fekk ein tinglyst «ærvefeste» hjå Andreas Dim­men. Tomta låg nedfor Storhaugen mellom der sku­len ligg i dag og bygdevegen. Skulen vart oppsett på ny kjellar og fekk tilbygg med husvære for læraren. Huset sto ferdig i 1916. Kva flyttinga kosta er uklart, men bygda tok opp lån og søkte om støtte frå amtet. Seinare prøvde ein få heradet til å ta over både lånet og lærarbustaden.

I januar 1890 valde ein tilsynsutval for skulen i Haddal, som i dei andre krinsane. Krinsmøtet valde Johannes L. Ringstad, Karl A. Myrene og Paul E. Haddal til det første utvalet. Formann og skulestyremedlem var Andreas O. Ringstad.

Den første oppgåva til tilsynet vart å skaffe fast rom til skulen. Allereie i slutten av mai det året, gjorde eit krinsmøte vedtak om å bygge skule. I mellomtida leigde tilsynet rom i det nye huset til Gjertrud Haddal for 24 kroner i året. Då hadde omgangsskulen i mange år hatt fast rom på tre stader i bygda: På Seljehaugen, på Ringstad og hjå Paul Haddal («innjonde Hammara»).

Tomta til skulen fekk bygda i gåve frå Johannes H. Myrene. Huset vart bygd i flattømmer og låg på ein låg steinmur. Romplanen var som den brukte å vere: Eit klasserom på 6X6 meter, gang og kammers. Tomta var på 1/2 dekar og huset sto på nedsida av den noverande skuleplassen. Knut J. Sundgot var bygningsmann. I møteboka for tilsynet går det fram at han søkte om 2 månadars utsetjing avdi han måtte avtene militærteneste. «- dette vagte stor misnøie, fornemmelig hos læreren af den grund at det gamle skolelokal som bekjendt er forlidet», heiter det. Men forseinkinga var ikkje verre enn at skulehuset kunne takast i bruk allereie hausten 1891.

No fekk både lærar og elevar betre arbeidstilhøve, men det gjekk ikkje mange år før skulen vart for liten att. Særlig førde dei nye praktiske faga, ikkje minste sløyden, til at det vart naudsynt med meir rom. Allereie i 1902 søkte ein om støtte til utviding frå amtet. Planen var å heve huset og innreie kjellaren. Amtet løyvde 50 kroner og i tillegg tok bygda opp eit lån på 600 kroner i «Rise-banken» (Ulstein Sparebank). I april 1905 vart det vedteke å rive huset «naar almindelig mand har faat neri sit korn» og så skulle utgraving av tomta og muring gjerast som pliktarbeid.

Då huset var kome opp att på kjellarmuren, vart det ståande slik til det vart rive i 1957. I tillegg til sløydrom, vart skulekjellaren også nytta som forsamlingslokale i tredve år.

Biletet under: Haddal skule i 50-åra.

I omgangsskuletida var Eiksund offer for ei rad grenseendringar mellom skuledistrikt og kyrkjesokn. Då Herøy prestegjeld vart delt i 1872, vart bygda til og med delt i to. Indre delen ville ikkje vere med å betale for ny kyrkje på Leikong og valde å bli verande under Rovde sokn. Ytre delen av bygda kom derimot inn i det nye Leikanger sokn og fekk namnet Selvåg krins.

Då arbeidet med å få til ein fast skule endeleg kom i gang, vart det førebels slutt med rotet. I 1889 vart Eiksundbygda skild frå Rovde, lagt til Leikanger og slått saman med Selvåg krins. Krinsen fekk 12 veker skule i året, medan det vart skult i 4 veker på Eika. I tillegg gjekk borna på Eika minst 4 veker i året i Eiksund.

Skulen sto ferdig i 14. oktober 1891. Bygningsmen­nene som bygde skulen var Severin (Selvåg) og Andreas O. Gjerdsbakk (Myrene). Men mykje av arbeid­et vart også utført gjennom pliktarbeid. Kvar gard måtte stille med eit antal dagsverk. Dersom dei nytta hesten sin, skulle hesten telje som ein mann.

Det var eit tradisjonelt skulehus med eit klasserom, gang og kammers. Klasseromet var 6X6 meter. Frå gangen gjekk ei bratt trapp opp på loftet. Der vart det mellom anna lagra sløydmaterialar. Det var også luke i taket på klasseromet der materialane kunne takast ned. Skorsteinen gjekk berre ned på loftsgolvet. Frå omnen gjekk det malmrør opp til pipa. Kateteret sto framme i hjørnet nærast glasa. Den første tida vart det nytta pultar med plass til fire elevar på kvar. Først i tredveåra fekk ein einmannspultar. Gamlepultane vart utlånte til skulen på Eika.

Denne skulen var i bruk heilt fram til nyeskulen sto ferdig i 1966. Ein gong i 20-åra vart nederste glasa mala kvite så elevane ikkje skulle kunne sjå ut. Malinga vart fjerna att ein gong i 50åra. Elles vart det ikkje gjort dei store endringane på huset i desse 75 åra.

I Eiksund fekk dei ikkje straum før i 1952. Når det vart for skumt i klasseromet, måtte ein tende petro­max-lyktene. Men Havågkarane hadde hatt lys frå eige e-verk i mange år.

I periodar vart også forsamlingshuset nytta til skule. I nokre år var det sløydundervising i kjellaren. Då ein tok til med 8-årig forsøksskule i Eiksund i 1958, vart det først gjort vedtak om å innreie kjellaren til klasse­rom for 8.klasse. Men allereie etter eit år vart klassen flytta til kjellaren hjå Alf Eiken.

Alt i 1937 fremja eit krinsmøte krav om ny skule. Skulestyret vart oppmoda til å setje fortgang i planane om ny skule i Eiksund. Og dei hadde eit og anna å klage over. Torvtaket var lekk som ei sil. Taket var seinare bytt, men berre på den eine sida, medan torvtaket vart Iiggande på den andre. Samstundes var barnetalet aukande, og med det nye systemet med einmannspultar var det vanskeleg å få plass til meir enn 14 born, meinte oppsitjarane. Arbeidet kom såvidt i gong før krigen; det var peika ut tomt, skulddeling og skøyte var klart, men ikkje tinglyst, og arkitekt Barstad i Ørsta hadde fått i oppdrag å teikne nybygget. Under krigen stansa arbeidet opp.

Øykrinsane var dei siste som fekk fast skule. Det er kanskje ikkje så rart heller. Folketalet var ikkje så stort og barnetalet kunne variere nokså sterkt. Elles vart det gjerne rekna som enklare å ta seg fram over sjø enn over land. Skiftande elevtal førde også til at øykrinsane vart slått saman med snart den eine og snart den andre krinsen, alt etter kva som høvde best.

I omgangsskuletida gjekk borna på Eika stort sett saman med borna i Eiksund. Berre ei kort periode hadde dei skule i lag med Yksnøya. Då Eiksund fekk fast skule i 1891, vart Eika lagt inn under Eiksund krins.

Skulehuset på Eika vart bygd som forsamlingshus i 1914. Oppsitjarane kjøpte ei stove i Sykkylven, lasta tømmeret ombord i møringen «Merkur» og slepte det heile heim til Eika. Motorbåten «Ingolf» frå Eiksund sto for slepet. Huset vart oppsett og nytta til forsamlings­hus fram til 1930 då det vart teke i bruk som skule.

Etter eit par år med udelt skule og lærar i lag med Eiksund, fekk Eika eigen lærar og todelt skule i 1932. Fram til 1953 var det eigen skule på Eika, men elevtalet fall sterk. I tredveåra var elevtalet oppe i 24 og det var nok folksamt i dei ti stovene på øya. Men etterkvart gjekk det med dette øysamfunnet som dei fleste andre – det vart for tungvint å bu der. Det neste tiåret låg elevtalet rundt 10, men i 1952 var det berre 5 elevar. Frå 1953-55 hadde elvane frå Eika skuleskip­nad i lag med Yksnøy og Lid i Volda Kommune. Skulen heldt då til hjå Jakob Yksnøy – synste garden på øya. I 1955 var det slutt. I dag bur det berre ein person att.

På Vattøya budde det folk til utpå 50-talet. Elevane herifrå vart i mange år frakta til skule på Hatløya. Her måtte ungane betale 25 øre i veka for kost og tilsyn. I 1914 kjøpte krinsen gamle Bigset skule. Skulehuset sto ferdig i 1915 og var i bruk til først på 1930-talet. Då var barnetalet så lågt at krinsen vart slått saman med Hatløy. I 1950 søkte foreldra om å få borna overført til Ulsteinvik, og slik vart det. Desse åra var det også ei ordning med vinterskule for borna på Vattøya.

Hatløyane (Hatløya, Borgarøya og Håkonsholmen) fekk eigen skule i 1908 etter at det hadde vore arbeidd med saka i 20 år. Før den tid heldt skulen lenge til hjå Svendsen på Borgarøya. Utover i 90-åra ser det ut til at skulen har vore på «Storehatløe». Både stovene til Rasmus Larsen og Knud Kleven var i bruk. I 1893 leigde krinsen skulerom hjå Kleven for 16 kroner i året og leikeplass hjå Karl E. Hatløen for 5.

På spurnad frå skulestyret sa krinsen seg viljuge til ta på seg utlegga til skule alt i 1890. Ti år seinare hadde stemninga snudd og det hjalp ikkje at skulesty­ret lokka med eit tilskot på 300 kroner frå skulekassa. Krinsen vart endeleg nedlagd i 1968. Etter den tid har elevane frå Hatløya hatt båtskyss til Ulsteinvik.

Barnetalet auka raskt i den store krinsen rundt skulen på Halsen. Skulehuset vart fort for lite, sjølv om Hasund og Strandabøen var overført til 6.krins (Dim­nasund) i 1863 og 1865. Alt sist i 80-åra var skulen sprengd. I 1896 vart det bygd eit nytt og meir tidhøveleg skulebygg på øvresida av bygdevegen. Huset hadde 2 store klasserom og god kjellar med sløydrom. Det vart også laga til skikkeleg leikeplass.

I 1916 måtte ein utvide endå ein gong. Den såkalla «barakka» blei bygd det året. Dette skulehuset hadde to klasserom, og var utan kjellar og loft. På baksida var det bygd til ein svalgang der elevane kunne henge frå seg ytterkleda. Dette huset blei seinare flytta til Ulstein, men det vart då utvida og ombygd.

I perioden frå 1880 til århundreskiftet vart det skipa eit stort antal lag og foreiningar i Ulstein. Det var misjonsforeiningar, fråhaldslag, mållag o.s.v. Ikkje minst ute i krinsane kom skulehusa til å spele ei viktig rolle som møtelokale for alle desse foreiningane.

Skulehusa var brukande til det meste: basarar, festar, politiske møte og vekkjingsmøte. Klasseroma var ikkje så store, så på 17.mai og dei faste julefestane kunne det bli trangt om plassen. Men dei fekk rydda det til og pyntekomiteane la sjela si i girlanderar, flagg og granbar. Kaffikjelen på skulen var like romsleg og like viktig som dei seinare bedehus-kjelane.

Det galdt gjerne eigne skrivne eller uskrivne reglar for bruk av skulen. I Dimna måtte lagsaktiviteten vere avslutta kl.10 om kvelden – dersom det då ikkje var basar…. Alkohol og dans var sjølvsagt forbode.

Det første forsamlingshuset i Ulstein var Osnes Bedehus. Det sto ferdig i 1876 og var forresten også det første bedehuset på Sunnmørsbygdene. Huset sto omlag der Ulsteinvik Bedehus står i dag. På Sundgot bygde dei bedehus i 1905. Ungdomshuset «Fredheim» sto ferdig i 1909 og vart i praksis «samfunnshuset» i Ulsteinvik i ein mannsalder. Husreglane var meir opne enn på bedehuset. På Eika fekk dei forsamlingshus før dei fekk skule – i 1914. Dette var forresten to år før Eiksund fekk sitt hus. Flø kr. Ungdomslag bygde «Vonheim» sist i 20-åra og i Haddal bygde dei ung­domshus i 1935. Samfunnshuset i Ulsteinvik sto ferdig i 1960. Året før hadde dei bygd forsamlingshu­set «Ljosheim» på Skeide og bedehus på Ulstein.

Etterkvart vart skulehusa mest nytta som lokale for aktivitetar som ikkje fall inn under husreglane på bedehusa eller aktivitetar som hadde tilknyting til skulen – mellom anna korpsøvingar. Idrettslaga nytta gjerne gymsalane.

Dei siste tiåra har igjen knytt banda tettare mellom skulen og lokalsamfunnet. I krinsar med dårlege forsamlingslokale er det no på moten å kombinere skule og grendehus. Stønadsordningane gjer dette lønsamt, når det først skal byggast nytt, og både bygdefolket og skulen får på denne måten fleire og betre rom enn dei elles ville fått.

Skeide skulekrins hadde som sagt blitt i største laget i høve til barnetalet. Det kom alt under første verdskrigen på tale å dele krinsen. Det var kalla inn til krinsmøte på Osnes bedehus 8.februar 1919. Møtet gjorde samrøystes vedtak om å søkje skulestyret om ei deling av krinsen.

I 1920 vart det kjøpt tomt i Vik til ein ny skule. Tomta vart fråskild eigedomen til Rasmus Vik og kosta 13.447,50 kroner. Planane om krinsdeling førte også til at «Skjeide nye skulekrins» skaffa seg tomt på Ulstein i 1923. Først i 1931 vart krinsen delt i praksis. Den nye grensa går framleis i bytet mellom Skeide og Osnes.

Det nyaste av skulehusa på Halsen vart flytta til Ulstein og tilpassa dei nye krava frå styresmaktene. Eit av klasseroma vart teke i bruk frå nyttår 1932. Seinare vart kjellaren innreidd til sløyd og gymnastikksal, men det var også meininga at lokala skulle nyttast som møtesal for krinsen. Huset var i bruk som skule fram til 1975 og tener i dag som atelier for kunstnaren Einar Magne Flø.

Biletet under: Elevar i 2. eller 3. klasse ved Skeide skule 1918-19. Gutane er (f.v.): Rasmus Lunde, Odd Spjutøy, Petter L. Ulstein, (Svarte-Petter), Petter J. Ulstein (Raude-Petter), Jon Røren, Peder Botnen, Jon S. Urke, Knut K. Garshol, Arnold Henriksen, Norvald Ottesen og Ludvik O. Ulstein. Jentene er (f.v.): Rakel Skeide, Aslaug A. Ulstein, Gunnhild Hofset, Hildur N. Osnes, Sylvia Eiken Bjørnerem, Karen J. Ulstein (Skeide), Astrid Skeide Nybø, Kjellaug I. Garshol, Selma Osnes Hovset, Borghild E. Osnes, Helene Årset, Ester Ulstein Flø, Magnhild M. Osnes, Anna Skeide Moldskred, Borghild Overvåg og Åsta Hjelle. (Foto: Olav Storegjerde)

Allereie ti dagar etter at Skeide krins var blitt samde om deling av krinsen, var oppsitjarane frå Halsen til Saunes samla til eige krinsmøte 18.februar 1919. Dei drøfta ny skule og pågangsmotet var stort: «Nu maa der bygges, og det maa bygges saa man i fremtiden er tjent med det.» Det året rådde framleis høgkonjunkturen frå verdskrigen. Ein vart samde om kvar ein skulle bygge, og starta arbeidet med finansiering og arkitekt­hjelp.

Finansieringa skulle i første omgang ordnast ved at ein selde skulebygga på Halsen. Så skulle det utliknast ein særskatt på kroner 10.000 i året slik at ein kunne kome i gang med tomt og bygging. Tomta vart kjøpt og opparbeidinga starta – med Johs. A Eiken som arbeidsleiar.

Heldigvis kom det aldri så langt at ein selde skulehusa på Halsen. For tidene blei dårlegare i 20-åra, skulebygget vart utsett og Saunes-elevane måtte traske den lange vegen til Halsen i meir enn ti år til. Det einaste som vart bygd på skuleplassen var ein musikk­paviljong, som musikklaget Ulf fekk løyve til å setje opp der i 1921.

I 1928 kom det litt meir fart i arbeidet. No hadde Ole Leinebø kome inn i byggenemnda og han vart ei drivande kraft. Det vart søkt om fylkestilskot i 1929. Samstundes vart det lånt 30.000 kroner til nytt bygg – etter at nemnda hadde drøfta å flytte dei gamle husa frå Halsen og falle frå den løysinga. Bygget vart sett ut på anbod. I november det året kom Harald og Vilhelm Ringstad med tilbod om å bygge eit bygg i stein for 39.010,- kroner. Dei hadde både teikna og kalkulert. Nemnda slo til. Diverre er det lite nedskrive frå sjølve byggetida.

Mandag 29.august 1932 kunne elevane i Ulsteinvik ta i bruk nyeskulen. Skulen var langt ifrå ferdig, men det var ikkje meir pengar på budsjettet det året. Det skulle gå fleire år før bygget var ferdig pussa og mala utvendig. Innvendig derimot framsto skulen som eit tidsmessig bygg med gode arbeidsvilkår for både lærarar og elevar.

Både den sterke veksten i folketalet i Ulstein i dette hundreåret og stendig større krav til skulen, fleire fag og fleire timar, har ført til at det til ei kvar tid er skulebygg i kommunen som er heilt sprengde. På dette området, som på mange andre, har kommune­politikarane ikkje rådd over så mykje pengar at dei har kunne halde tritt med auka krav.

Alt før krigen var det gjort vedtak om å bygge ny skule i Hasund. Etter krigen hadde kostnadane auka sterkt, det hadde kome ny lov om framhaldsskulen og planane måtte endrast fleire gonger. Våren 1951 vart det gjeve byggeløyve og nyeskulen kunne vigslast 8.mai 1954. Då sto bygget omtrent som det står idag: Eit 2-etasjers murbygg med 5 klasserom og lokale for sløyd og gymnastikk i kjellaren.

I 1984 gjekk det i orden med ei utviding av skuleområdet etter nesten 15 års arbeid. Både sterk auke i elevtalet og nye undervisningsformer gjer at skulen ikkje lenger oppfyller krava som blir gjort gjeldande. Det vart lenge arbeidd med planar om eit tilbygg. No har anbod og teikningar til ein heilt ny skule fått godkjenning frå politikarane. Skulen vil etter planen bli bygd i ein hestesko nord for det noverande skulebygget og skal stå ferdig i 1991.

I slutten av 30-åra hadde barnetalet auka så mykje at ein hadde 3-delt skule i Haddal. Til ekstra klasse­rom leigde ein veslesalen på det nye ungdomshuset i nokre år. Det sto etterkvart klårt for alle at det måtte byggast ny skule. Den første arbeidsnemnda vart vald i 1938, men både under krigen og i den første etter­krigstida var det utenkjeleg å ta dei store løfta. Det gjekk nesten 20 år før skuleplanane vart sett ut i livet. I 1953/54 fekk ein pussa opp skulekjellaren, det vart kjøpt tomt og laga til ein stor leikeplass. Først i 1957 kunne elevar og lærarar flytte over i nyeskulen.

På 70-talet vart timetalet auka og det vart innført 5-dagars veke. Dette gjorde naudsynt med ei utviding av bygget. I dag har barnetalet i krinsen auka i ein del år og det er ikkje lenge til det må byggast ny skule i Haddal og.

Først i 50-året kom kravet om utviding av Ulsteinvik skule – det nyaste av skulebygga i kommunen. I 1953 gjorde krinsmøtet vedtak om å bygge ei ny undervis­ings og administrasjonsfløy på austsida. Byggenemn­da, som tok til med arbeidet sitt i 1956, fekk også utført ein god del utbetringar både på gamleskulen og skuleplassen. Det nye tilbygget vart delvis teke i bruk 1963. Etter den til er berre gjort mindre bygningsmes­sige endringar – utover vedlikehaldet.

Særleg sist på 70-talet førde den sterke tilflyttinga til Ulsteinvik til eit sterkt press på skulen. Det var jamt 3 paralelle klasser på kvart steg og eit år var det heile 17 klasser ved skulen. Desse åra var tanken om å bygge eigen skule på Høddvoll sterkt framme. Det vart med tanken. Eit over ti år gammalt framlegg om å bygge eit mellombygg mellom gamleskulen og tilbygget ligg framleis på bordet.

I 1945 var det klart at barnetalet i Eiksund i løpet av få år ville bli minst det doble av det skulen hadde kapasitet til å ta. Samstundes såg ein alt då at Eika krins ville kome til å bli nedlagt i løpet av nokre få år. Denne gongen kom det så langt at teikningane var godkjende og ein hadde byrja å opparbeide leikeplas­sen.

Så vart Leikanger kommune slått saman med Herøy att og arbeidet stansa opp på nytt. Tidleg i 50-åra låg det føre ei førebels innstilling frå kommuneinndelingsnemnda. Nemnda innstilte på at Eiksund skulle leggjast til Ulstein. Dermed var det liten vilje i Herøy til å investere i skule i Eiksund og krinsen kom endå ein gong tapande ut av prioriteringane.

I samband med ny kommuneinndeling, innstilte skuledirektørene på nedlegging av krinsen. Det er ikkje å undre seg over at folket i Eiksund reagerte skarpt på denne innstillinga. Berre tre dagar etter at innstillinga sto på trykk i Sunnmørsposten hadde dei tromma saman til krinsmøte – 4.desember 1962. Møtet ga samrøystes tilslutnad til ein resolusjon som Sivert Havåg hadde ført i pennen. «Vi vart både forbina og forstøkte, då vi las dinne innstillinga», skriv oppsitja­rane og så blir heile historia attgjeven for dei høge herrane – over mange sider og i friske ordelag. Og det hjalp.

Då Eiksund vart lagt til Ulstein Kommune i 1964, vart krinsen oppretthalden – etter at eit krinsmøte samrøystes hadde gått inn for denne løysinga. Det kom også fortgang i arbeidet med nyeskulen. Bygge­nemnda starta arbeidet sitt hausten 1964, sommaren 1965 kom byggearbeidet i gang. Bygget kunne ende­leg takast i bruk i 1966.

Ved sida av finansieringa, var det tomtespørsmålet det oftast sto strid i samband med nye skulebygg. Ulstein krins er eit godt døme på dette. På 20-talet hadde dei tre tilbod å velje mellom. På 60-talet hadde dei heile fem alternativ: Den gamle skulestaden, to alternativ «innonde Rydet» og to på Bøen på Skeide. I det siste høvet var det endeleg avrøysting i 1967 og Bøen drog såvidt det lengste strået med 80 av 161 røyster. Argumentet var at Skeide er den folkerikaste delen av krinsen. Dei andre ville ha skulen midt i bygda.

Skulen sto ferdig i 1975 og var bygd etter moderne prinsipp. I dag er skulen i alle fall stor nok. Sidan den gongen er elevtalet i krinsen halvert.

Då det endeleg kom fortgang i arbeidet med eit tilbygg til Flø skule, var skulen her, i lag med skulen i Dimna, dei minst minst tidhøvelege skulebygga i Ulstein. Tilbygget vart reist bak gamleskulen i 1985 – med låge byggekostnadar og stor dugnadsinnsats frå bygdefolket.

I Dimna var gamleskulen i bruk til 1984. Då sto eit moderne skulebygg og grendahus ferdig til innflytting. Plannemnda tok til med arbeidet sitt i 1975 og det var mange tunge tak for å få skulen opp på prioriterings­lista. Det var kommunen som bygde skulen denne gongen, men både STUI og bygdefolk skaut til ein halv million kvar. Kostnadsramma var på 5,7 millionar kroner.

Innføringa av ni-årig skule tvinga fram ein ny sentral­skule i Ulsteinvik. Første byggesteget var idrettshallen, som sto ferdig hausten 1968. Her var var det også symjehall, som skulle tene alle skulane i kommunen. Dei andre bygningane til Ulstein Ungdomsskule vart reist i 1970-71. Allereie frå starten av skuleåret tok undervisinga til i aktivitetsfløy, administrasjonsfløya sto ferdig til jul og undervisningsfløya utpå våren. Midtfløya vart påbygd hausten 1983.

Etterkvart som dei bygde seg skulehus i krinsane, vart det også fleire oppgåver som bygdefolket måtte løyse i lag. I omgangsskuletida var det enklare. Då tok huseigaren sjølv seg av både vedlikehald, reingjering og fyring.

Dei store utbetringsoppgåvene måtte no løysast på dugnad eller gjennom utskriving av pliktarbeid. Dess­utan vart det utlikna krinsskatt i pengar og naturalia. Skulane var vedfyrte og gardane måtte levere eit visst mål med torv eller ved til fyring. Andre oppgåver vart tidleg løyst med leigd hjelp – til dømes å gjere reint og «legge i omnen». Den som vart tilsett for å gjere dette, vart gjerne kalla «pedell».

Jobben som «pedell» var lenge lita ettertrakta. Ofte var det uråd å få folk og læraren måtte sjølv gjere ein del av jobben, eller oppgåvene gjekk på omgang mellom elevane. Pedellen måtte opp i otta for fyre, slik at det vart varmt til elevane og læraren kom. Etter skuletid skulle det feiast eller vaskast. Og løna var skral. Trass i dette fekk ein etterkvart faste «pedellar» og vaktmeisterar. Mange har vore trufaste i jobben i ein mannsalder. I Haddal var det Henrikke Myrene som hadde jobben i mange år. I 1912 tente ho 20 kroner i året.

«Pedellen», vaktmeisteren eller «vaske-kjerringane» har gjennom alle desse åra hatt viktige, men nesten usynlege jobbar i skulen. For elevane har dei likevel vore kjende figurar og dei har ofte spela ei viktig sosial rolle, i tillegg til den praktiske – anten han eller ho «la i omnen» og tok imot dei første elevane om morgonen, eller dreiv «etterforskning» i samband med knuste glasruter.

Biletet til høgre: Han «Sigvald i Myrå» (Sigvald Hasund) får stå som representant for dei mange pliktoppfyllande pedellane og vaskarane som har gjort teneste i skulen. Sigvald var pedell i Hasund i mange år og var ein miljøfaktor av rang. Det var Sigvald som hadde fyrt opp i omnen og tok imot elevane når dei kom på skulen om morgonen. (Foto: Magnulf Hasund 1940)