Idar Ulstein – industribyggjaren og nytenkjaren

At han skulle skaffe seg ei utdanning, var ikkje sjølvsagt. Det var storebroren, Magnulf, som skulle ta over etter faren, det var han som trong kunnskap. Mellomste broren, Kolbein, starta på golvet og arbeidde seg opp utan å ha noke teoretisk ballast. Men Idar vart rådd til å gå skulevegen, og etter realskule og gymnas tok han fatt på ingeniørstudiet på skipsbyggjarlina ved NTH i Trondheim. Så lenge han kom frå ein skipsbyggjarfamilie, var den lina den mest nærliggjande.

Så fort han var ferdig med utdanninga, vart han tilsett som teiknesjef i familiebedrifta, 27 år gammal. Då hadde Magnulf site ved roret i 12 år, og mora hadde vore styreleiar like lenge. Fort viste Idar at han hadde leiareigenskapar, og dette, saman med at Magnulf sleit med helsemessige plager, gjorde at Idar fekk meir og meir å seie for utviklinga av bedrifta. Før han kom, var alt arbeid retta mot sjølve produksjonen, mot reparasjonar og vedlikehald, forlenging av båtar og etter kvart bygging av båtar. Sal og marknadsføring hadde vore lite påakta, og strategi var eit ukjent omgrep. Verkstaden utførte dei oppdraga som reiarane kom med, og lite vart gjort for å sikre seg anna arbeid. Slik var det ved Ulstein, og slik var det ved dei andre verkstadene. Men studia hadde lært Idar at ein måtte ha ei meir offensiv haldning. Han hadde jamvel utarbeidd ein plan for korleis ei bedrift som Ulstein burde organiserast og drivast, og her vart det lagt vekt på både sal, marknadsføring og produktivitet. Denne planen kom han i store trekk til å følgje.

Frå å vere teiknesjef gjekk han over til å bli teknisk leiar, ei stilling som like godt kunne kallast produksjonssjef. Og samstundes opererte han i realiteten som både salssjef og marknadssjef. Berre i løpet av 1965 sende prosjektavdelinga ut 114 anbod til reiarlag rundt om i Norden. To år seinare hadde han etablert ei eiga sals- og designavdeling, Ulstein Trading. Ei av oppgåvene var å få innpass på den internasjonale marknaden, ei anna var at konstruktørane ikkje berre skulle teikne eigne skip, men også selje design til andre verft. Situasjonen for Ulstein hadde endra seg fundamentalt etter at Idar gjekk til verket.

Men skulle verftet vere i stand til å ta på seg fleire og større oppgåver, måtte kapasiteten aukast. Det vart i hovudsak gjort ved at Idar kjøpte konkurrerande bedrifter som hadde fått økonomiske vanskar. Nokre hadde jamvel gått konkurs. Gjennom si regjeringstid stod Idar for oppkjøp av eit tjuetal maritime bedrifter, dei fleste på Vestlandet. Somme meinte han gjorde det for å kvitte seg med konkurrentane, og han laut jamvel tole å bli omtala som «Havets gribb». Men Idar avviste kritikken og hevda at dei bedriftene han kjøpte, hadde vist seg ikkje å vere liv laga. Størst rabalder valda det då han tok over næraste og hardaste konkurrenten frå gammalt, Hatlø Verksted AS. I raseri helsa Hatlø-arbeidarane han med ei oppmoding som ikkje var til å misforstå: «Idar go home!». Idar var sterk nok til å stå støtt i blesten. Etter samanslåinga med Hatlø skifte Ulstein Mekaniske Verksted AS namn til Ulstein Hatlø AS, og sjefen gjekk over til å titulere seg som administrerande direktør.

Idar i Edinburgh i 1978.

Eit særtrekk ved Idar var evna han hadde til å analysere situasjonen, sjå kva muligheiter framtida kunne gje. Dessutan gjaldt det å vere først ute med dei nye tankane. På den tida han tok til, var samferdsla under omlegging. Vegar og bruer vart bygde, transporten skulle flyttast frå sjø til land. Utsiktene for dei som skulle leve av å byggje båtar, verka dystre. Men om mange miste motet, såg Idar i staden nye moglegheiter. Fjordane låg der, og bilane trong ferjer for å kome over. Så satsa han på ferjebygging. Nokre år seinare opplevde fiskeria store strukturendringar. Kraftblokka revolusjonerte notfisket, og havfisket kravde at fisken vart foredla om bord. Dette medførte at fiskeflåten måtte fornyast. Idar vende seg til fiskebåtreiarane, ikkje berre her til lands, men like mykje til Færøyane og Island. Med det tok verftet steget ut i verda. Tidleg på 70-talet starta det norske oljeeventyret, med alt som det innebar. Igjen var Idar tidleg ute med å sjå moglegheitene. Plattformene trong forsyningsskip og ankerhandteringsfarty, og oljeselskapa trong skip som var bygde for dei klimatiske forholda i Nordsjøen. Kva det innebar, visste fiskebåtbyggjaren betre enn dei fleste. Seinare retta Ulstein seg også mot oljefelt i andre havområde av verda. I løpet av hans tid som øvste sjefen på Ulstein bygde verftet om lag 250 båtar og designa rundt 400 farty for oljeindustrien.

Tidleg vart Idar klår over at verftet ikkje måtte nøye seg med berre å byggje båtar, men også å produsere det utstyret skipa trong, som propellar og motorar, vinsjar og kraner, styremaskinar og styremekanismar. Målet var å tilby reiarane ein fullt ferdig utstyrt båt, bygd slik dei ønskte, og med det beste utstyret som fanst om bord. Dette ville vere den fordelen eit norsk verft kunne ha i konkurransen med utanlandske, som naut godt av eit langt lågare kostnadsnivå. Rundt 15 av dei bedriftene Idar kjøpte, var utstyrsprodusentar. For å auke spekteret av skipsutstyr gjekk han også til fleire nyetableringar. Viktigast i så måte var opprettinga av Ulstein Propeller. Avdelinga tok over den utstyrsproduksjonen som til då hadde gått føre seg på Ulstein Mekaniske Verksted, deriblant propellar, og gradvis vart produktspekteret utvida. Det utstyret som dei sjølve ikkje produserte, samarbeidde dei med lokale underleverandørar om. Dermed sat Idar med det han kalla ei pakkeløysing, og som han sjølv meinte var ein av dei viktigaste faktorane for den suksessen han opplevde.

Sjølv om Ulstein bygde fiskebåtar for reiarar på Island og Færøyane alt på 60-talet, var det først med oljeeventyret at verftet og utstyrsprodusenten verkeleg tok skrittet ut på den internasjonale marknaden. Ulstein-båtane opererte på den britiske sida i Nordsjøen så vel som på den norske, dei deltok i oljeutvinninga i Mexicogolfen, og det seglde Ulstein-skip på hava i det fjerne Austen. Med denne utviklinga oppstod behovet for å ha utstyr og servicefolk der konsentrasjonen av Ulstein-båtar var størst, slik at reiarane kunne få den hjelpa dei trong når behovet for service og vedlikehald var til stades. Midt på 70-talet vart det første sals- og service-kontoret oppretta i Edinburgh, som var eit senter for den maritime aktiviteten på dei britiske øyane. Etableringa i Edinburgh vart vidareutvikla, og i 1977 kunne Ulstein opne sin første fabrikk i utlandet.

Fabrikken i Edinburgh var bygd for propellproduksjon. To år seinare var Ulstein etablert i Singapore, eit knutepunkt for skipstrafikken på den austlege halvkula. Same året vart eit salskontor oppretta i Hamburg, og på slutten av 70-talet stod Nord-Amerika for tur, først med kontor i Vancouver, dernest i New Orleans. Med åra vart sals- og/eller servicekontor oppretta over store delar av verda, og det vart endåtil produsert Ulstein-utstyr som var tilpassa Ulstein-båtane i andre verdsdelar (Vancouver i Amerika og Singapore i Asia). Ulstein var i ferd med å bli eit verdsomspennande skipsindustrikonsern, og i 1988 vart all sals- og service-aktivitet samla i ein eigen divisjon med namnet Ulstein International.

Som ein siste lekk i den organiseringsplanen Idar arbeidde etter, kom det som kan kallast divisjonaliseringa. Bedrifta vart inndelt i ulike divisjonar, kvar med sine arbeidsoppgåver. På eit vis begynte prosessen med opprettinga av utstyrsprodusenten Ulstein Propeller, som reint fysisk fekk eigne produksjons- og kontorlokale, skilt frå skipsbyggeriet. Mot slutten av 80-talet og på byrjinga av 90-talet vart oppdelinga vidareført gjennom opprettinga av fleire ulike divisjonar eller sjølvstendige selskap. Alle skipsbyggeria fekk samlenamnet Divisjon Verft, dei som produserte skipsutstyr, vart kalla Divisjon Utstyr, Divisjon forretningsutvikling og investering omfatta Ulstein Shipping og Ulstein Finans og til slutt Markedsføring og sal som omfatta designverksemdene og dei internasjonale salskontora. Alle desse divisjonane låg under Ulstein Industrier som var eigd av eigarselskapet Ulstein Holding. Det som begynte som ein liten verkstad nede i fjøresteinane på Naustneset, var knapt 70 år seinare omskapt til eit internasjonalt industrikonsern, og mannen på toppen kunne kalle seg konsernsjef.

Viktig for utviklinga til Ulstein var også fleire, gode relasjonar både til enkeltpersonar og selskap. Første salgsrepresentanten til Ulstein var Johan Weiberg Gulliksen frå slutten av 50-talet, seinare Idar sin svoger. Weiberg Gulliksen var representert i fleire av styra og var styreleiar i hovudselskapet over ein 8-års periode frå 1985-1993.

Både Wilh. Wilhelmsen, Farstad Shipping og Solstad Offshore var viktige rederikundar for Ulstein frå byrjinga av 1970-talet og utover. Ein av dei aller viktigaste samtalepartnarane til Idar var kona Marit. Idar lufta mange av sine tankar heime og gjennom Marit sin eigenskap som god lyttar blei ho også ein svært god rådgjevar. Marit var ein menneskekjennar, betre enn dei fleste, og hadde klare meiningar som ho meddelte Idar.

Marit og Idar i 2010.

Året 1985 skipa Idar og kona, Marit, eit familieselskap. Det fekk namnet Ulsmo etter dei første bokstavane i etternamnet til Idar og Marit (Mogstad). Utanom dei sjølve var dei fem borna deira med i selskapet, ved at alle fem fekk like mange aksjar. Så lenge dei alle enno gjekk på skule, var selskapet i fleire år framover passivt, men dei eldste nærma seg tidspunktet då dei skulle velje vegen vidare, og kanskje hadde foreldra ein tanke om å gjere borna medvitne om den arven og det ansvaret dei hadde fått. Med tida skulle Ulsmo komme til å spele ei langt viktigare rolle.

Ein lang og krevjande arbeidsdag sette sine spor. På same måte som faren, fekk Idar problem med helsa. I første omgang gjekk det hardast utover hjartet, og han måtte gjennom ein omfattande operasjon. Alt tilsa at han burde trappe ned, og i 1994 var han klar til å trekkje seg som konsernsjef. Den som skulle ta over, var utpeika, men i siste liten trekte Bernt Reitan, toppsjefen i Elkem, seg frå stillinga som han først hadde takka ja til.

Dette fall saman med ei økonomisk nedgangstid for Ulstein-konsernet. Skipsbygging er ei næring som alltid vil svinge, i takt med konjunkturane, men no var situasjonen verre enn i nokre av dei meir enn 30 åra Idar hadde site ved roret. Og det var skipsbyggingsdivisjonen som tapte pengar, store pengar. I tillegg til at skipsindustrien generelt var nede i ein bølgjedal, hadde Ulstein hatt fleire uheldige satsingar. Bygging av katamaranbåtar slo feil og bygging av tre bulkskip med sjølvbygde Munck kraner etter eksterne tegningar, der anbodet var altfor lågt, skapte like store problem. I realiteten var Ulstein Verft i 1994 teknisk konkurs. Men fordi resten av konsernet gjekk godt, og ny eigenkapital kunne sprøytast inn i skipsbyggingsdivisjonen, vart stormen ridd av.

Idar likte nok ikkje tanken på å skulle gå frå borde medan skuta hans var på veg ned i djupet. Når den nye sjefen så trekte seg, valde han å bli sitjande enno ei tid. Og han makta å få skuta på rett kjøl att.

«Den som har begge beina på jorda, står stille», sa Idar i eit intervju i 1994

Heilt sidan Inga i 1950 hadde sett seg i styreleiarstolen og delt ut like mange aksjar til kvart av dei seks borna sine, hadde Ulstein vore eit familieselskap. 30 – 40 år seinare hadde ein ny generasjon vakse til, og kvar søskengrein åtte 1/6 av dei store verdiane Ulstein representerte. Hittil hadde overskottet gått tilbake til konsernet og vidare utvikling av det. Det vil seie at dei mange etterkommarane som ikkje hadde arbeidet sitt ved verksemda, sat på ei rad verdifulle aksjar utan å ha noko glede av dei. Så lenge mange heller ikkje hadde noko nært forhold til konsernet, begynte ei misnøye å breie seg. Som medeigarar ville dei sjå noko att av verdiane dei sat på. For å komme desse etterkommarane i møte var det mest nærliggjande å få konsernet børsnotert. Då ville medeigarane lettare kunne selje aksjar. Faren, sett frå Idar sin ståstad, var at heile konsernet, heile livsverket hans, kunne komme på framande hender. Men kravet frå dei mange aksjonærane om å få pengar i staden for papir berre voks år for år. For å halde storfamilien samla bøygde Idar av, og i 1997 vart Ulstein-konsernet børsnotert. Verdien vart sett til i overkant av ein milliard kroner.

Samstundes med at konsernet gjekk på børs, gjekk Idar sjølv av som konsernsjef. No fekk nokon annan lose skuta trygt vidare. Valet fall på Bård Mikkelsen, ein mann som kom frå sjefsjobben i Widerøe. Sjølv tok Idar over som styreleiar i konsernet, og det vervet hadde han fram til salet i 1999. Deretter fortsette han som styreleiar i Ulstein Mekaniske Verkstad Holding (UMVH), seinare Ulstein Group, fram til 2010.

Idar klar for å starte på nytt i 1999.

Etter at Ulstein kom på børs, tok det ikkje lang tid før kapitalkreftene utanfrå melde si interesse. I 1999 vart konsernet selt til den britiske utstyrsprodusenten Vickers for nærare fire milliardar kroner, nesten fire gonger så mykje som børsverdien. Idar som leidde forhandlingane for Ulstein-eigarane, hadde nok ein gong vist seg som ein dyktig strateg også ved forhandlingsbordet. Talet på mangemillionærar i Ulsteinvik voks drastisk desse dagane. Samstundes vart det klart at Vickers ikkje var interessert i sjølve skipsbyggeriet, og Ulstein kunne få kjøpe det tilbake. Det var eit plaster på såret for han som i si tid hadde starta med nettopp eit enkelt skipsbyggeri. Men ut frå dei erfaringane han hadde som leiar for ei stor familiebedrift, sette han som vilkår at han saman med borna sine skulle ha full kontroll over det nye verftet. Det fekk han, og dermed var det å starte på nytt. Først gjaldt det å finne nye leiarar.

Det mest nærliggjande var å vende seg til sine eigne. Tre av borna var høgt utdanna, eine sonen var sivilingeniør med doktorgrad dertil, medan dei to døtrene var siviløkonomar. Idar ringde Tore og Gunvor og spurde om dei ville vere med i leiarteamet, det vil seie ein leiar og ein nestleiar. Det låg i korta at han sjølv skulle vere styreleiar. Spørsmålet kom overraskande på begge borna, og dei bad om omrømingstid. Dei trong tid til å tenkje og tid til å rådføre seg med sine næraste. Idar kunne ikkje skjøne det skulle vere nødvendig. Han gav dei eit kvarter. Han har alltid vore utolmodig og ønskt raske avgjerder. Han fekk det som han ville, begge svara ja. Samtalane med dei to borna enda med at Gunvor vart tilsett som administrerande direktør. Dessutan såg Idar ein fordel i å satse på ei kvinne når han elles kunne velje mellom to likeverdige kandidatar. Tore fekk titlane teknisk direktør og viseadministrerande direktør. Men det er grunn til å streke under at samarbeidet mellom dei to har vore tettare enn det som er vanleg mellom ein sjef og ein nestsjef. Alle viktige avgjerder krevde at begge skulle vere samde om dei. Og skulle dei vere usikre, hadde dei styreleiaren å rådføre seg med. Han representerte kontinuiteten og hadde røynsle nok.

Den andre siviløkonomen i søskenflokken, Ingerid, vart tilsett som administrerande direktør i Ulsmo. Medan borna gjorde seg ferdige med utdanninga, hadde Ulsmo vore eit passivt selskap. Men med salet av det gamle konsernet og ein ny start for familien til Idar, vart det òg eit tidsskifte for Ulsmo. No stod det fram som morselskap i konsernet, og det skulle femne om fleire dotterselskap. Bedrifta skulle halde fram på det maritime området. Dessutan skulle familien rette blikket mot land ved å investere i eigedomsmarknaden, og etter kvart bestemte selskapet seg også for å satse på finans, på kjøp og sal av børsnoterte verdipapir.

Tilsette i Ulstein og Rolls Royce stod æresvakt på den siste ferda til Idar, frå kyrkja til gravstaden.

I alle år hadde Idar hevda at Ulstein skulle halde seg til det dei kunne, skipsbygging og skipsindustri. Men no endra han haldning og ville gjennom morselskapet Ulsmo AS orientere seg mot det som skjedde på land. Han ottast for framtida for norsk skipsindustri. Kanskje ville det gå like eins med den som det hadde gjort med tekoindustrien og langt på veg møbelindustrien. Det gjaldt å sjå seg om og finne fleire bein å stå på.

Ei stadig ringare helse tvang han til å trekkje seg som styreleiar i Ulstein Group – eit verv han overlét til Tore i 2011, og i 2012 overlet han styreleiarvervet i Ulsmo til Gunvor. Begge desse verva og arvtakarane var avgjorde langt tidlegare.

Idar vaks opp i ein familie der mora valde å fordele familieselskapet likt mellom alle dei 6 borna sine. Som mor Inga sa; «alle borna mine har like stor plass i hjartet mitt». Det at mora dreiv skipsbyggarverkstaden vidare som styreleiar etter at mannen døydde og seinare valde å fordele selskapet likt mellom 3 jenter og 3 gutar, var ikkje vanleg på denne tida. Dette har nok vore med på å prege Idar sine haldningar seinare i livet, der han alltid såg på kvinner som ein likeverdig ressurs med menn og at bedriftene trengde både kvinner og menn i organisasjonane og i leiande stillingar. Idar tok initiativet til sveisekurs for kvinner på 70-tallet, han tilsette den første kvinnelege konserndirektøren i Ulsteingruppen i 1986, Gro Brækken. Han støtta kvinner til ulike verv i NHO og han tilsette sine eigne døtrer i leiande stillingar i Ulstein og Ulsmo. I begge desse sistnemnde selskapa har det sidan 2000-talet alltid vore minimum 40% kvinner i hovudstyra. Idar meinte at vettet var likeleg fordelt, at selskapa trengde mangfald og at resultata vart betre med større grad av kjønnsbalanse.

Yrkeslivet hans strekte seg over nærare 50 år, og kvar dag hadde vore lang og krevjande. Det gjekk utover helsa hans, og det gjekk utover familielivet. Stadig var Idar på reise, og var han på kontoret, vart det sein ettermiddag før han kom heim. Og når middagen var over, var det å finne fram dokument han ikkje hadde fått tid til å lese eller faglitteratur han syntest han måtte setje seg inn i. Ein måtte då følgje med i utviklinga. Før han runda 60, hadde han vore gjennom ein omfattande hjarteoperasjon, seinare følgde fleire mindre slagtilfelle, med tida måtte også ei hofte skiftast ut, og til sist vart han råka av ein kreftsjukdom som ikkje kunne lækjast. Sjølv kom han til at dei fleste plagene hadde samanheng med det arbeidspresset han utsette seg for. Men då han innsåg dette, var det for seint å gjere noko med det. Han skulle så gjerne ha vore med lenger.

«Ver tolerante, aksepter ulikskapar!»

Det var det rådet han gav til born og barneborn, då han såg kva veg det bar. Han døydde ein vårdag i 2012, vel 78 år gammal. Då han vart ført frå kyrkja til gravstaden, stod arbeidarane æresvakt langs vegen. Dei hadde sjølve funne på at slik ville dei heidre han. «Dette hadde faderen likt om han hadde sett det» , sa borna seg imellom. Kanskje såg han – kven veit?

I over hundre år har Ulsteinfamilien spelt ei sentral rolle som samfunnsbyggarar i Ulsteinsamfunnet – og vidare om. Verkstaden, bedrifta, konsernet har gjeve inntekt til hundrevis og tusenvis av arbeidarar og familiane deira. Samstundes har skattepengane fylt opp fellesskapskassa. På den andre sida skuldar bedrifta lojale medarbeidarar stor takk. Utan dei hadde Martin og Idar, Gunvor og Tore, og Ingerid vore makteslause. Konsern og medarbeidarar er gjensidig avhengige av kvarandre.

Verkstadforeininga

Idar var ein av stiftarane bak Verkstadforeininga i Ulsteinregionen (no MAFOSS) og var foreininga sin første styreleiar. Han var oppteken av at bedriftene i Ulstein og seinare Søre Sunnmøre skulle «samarbeide når dei kunne og konkurrere når dei måtte». Dette har på mange måtar blitt Søre Sunnmøre sitt kjennteikn.

Hotell og hall

Ulsmo og Ulsteinkonsernet har i Idar si virketid støtta mange gode, lokale føremål, lag og foreiningar, arrangement og bygningar. Hotella er eit døme på dette og Ulsmohallen (2008) eit anna. Då det første vesle hotellet vart reist i sentrum av Ulsteinvik, var det med støtte frå dei to store skipsverfta i kommunen, Ulstein og Kleven. Det var som det skulle vere. Kundane til verfta var dei som oftast hadde bruk for ein overnattingsstad – ved sida av fotballaga, som utslitne etter reisa med fly og buss og fleire ferjer tørna inn på hotellet i sentrum – for å bli haldne vakne laurdagsnatta av skrålande, ihuga Hødd-supporterar. Nattelevenet var visstnok ein del av strategien – for å tale språket til fader Idar. At eit nytt, stort og moderne hotell vart bygd i søreuropeisk stil oppe mellom lyngtuvene ved Høddvoll, var eksotisk og oppsiktsvekkande. Ulsteinkonsernet var i rikt monn med på spleiselaget. I 1994 vart hotellposten overført til Naustneset og deretter likt fordelt på dei seks familiegreinene etter Martin og Inga. Idar arbeidde for å få hotellet meir sentralt plassert og han var aktiv part for å realisere trekantsaka, der kommunen kjøpte gamle folkehøgskulen, det middelhavsinspirerte hotellet vart til ny folkehøgskule og nytt hotell kombinert med kulturhus vart bygd i sentrum av Ulsteinvik (2007).

Kjøpesenter

I 1999 dukka ein samvirkelags-styrar opp på arenaen. Kunne Idar tenkje seg å byggje eit forretningssenter i Ulsteinvik – ein stad der folk ville samlast? Skipsbyggjaren var slett ikkje framand for tanken. Dei fleste tettstadene med respekt for seg sjølv var i ferd med å få seg eit kjøpesenter, som samstundes vart eit samlingssenter, ein stad der folke kunne møtast. Det var på denne tida Idar var i ferd med å vende blikket bort frå havet og sjå innover land. Han diskuterte saka med sine nytilsette born, og dei støtta han. Kanskje var det forretningsbygg, eigedom, dei skulle satse på, i tillegg til den etter kvart så usikre seglasen på bølgja blå? Blåhuset fekk plass midt i sentrum av Ulsteinvik, og utanfor nordinngangen kom med åra eit kunstverk av skulptøren Kirsten Kokkin på plass. Namnet på skulpturen er «Triangle», den viser tre menneske som er bundne saman, der to held den tredje oppe. Kunstverket illustrerer samhald, sa Idar då han på 77-årsdagen sin, 2. april 2011 avduka kunstverket. Samhald og samkjensle var Idar sterkt oppteken av like til det siste – i familien, blant bygdefolket. Blåhuset vart bygd rett etter tusenårsskiftet – og det representerte eit tidarvende for Ulsmokonsernet.

Gode kommunikasjonar med omverda er ein annan føresetnad for at eit lokalsamfunn skal fungere. Meir enn nokon gong har folk behov for å reise, til byen, til feriestaden, til og frå arbeid. I særleg grad er kommunikasjonane viktige for folk som bur på ei øy, og som er avhengige av å krysse eit havstykke eller ein fjord for å komme til og frå. Frå gammalt har folk i Ulstein vore avhengige av sjøen, same kvar ein skulle – vestover til Herøy og Sande, sørover til Ørsta og Volda, nordover til Ålesund. For ei bedrift som Ulstein var det ekstra problematisk. Etter kvart som verksemda vaks, måtte ho ut av bygda for å finne nok arbeidarar, men fjordkryssingane kunne gjere dagpendling vanskeleg. Skulle Ulstein få tilgang til den arbeidskrafta bedrifta trong, måtte Hareidlandet få fastlandssamband. Naturleg nok stod Idar i fremste rekkje for å realisere Eiksundsambandet.

Saman med Knut Nærø var han to av eldsjelene bak prosjektet. Dei var stirrige og ville aldri gi seg, og som samferdselspolitikarane gjekk lange omvegar for å sleppe å møte, for dei var leie av å seie at dei ikkje fann pengar i år heller. Eiksundsambandet hadde aldri kome om det ikkje var for pådrivaren Knut Nærø. Sjølv den første tida då folk bles av ein slik plan, stod han på sitt. Den undersjøiske tunnelen skulle byggjast.

Kommunane Sande, Herøy, Ulstein og Hareid var det folkerikaste øysamfunnet i landet utan fastlandssamband på den tida. Det som truleg flytta prosjektet ut av skuffene på vegkontoret var likevel engasjementet frå industrien i Ulsteinvik, og først og fremst engasjementet til Idar Ulstein. Nærø og Ulstein saman vart dynamitt! Det at Idar Ulstein vurderte å investere i ny verkstadhall ein annan stad enn i Ulsteinvik for å nå tak i ein større arbeidsmarknad og sleppe ferje, fekk auga opp for den regionale verdien av dette sambandet, og statsminister Kjell Magne Bondevik let seg overtale. I 2008 var kampen fullført, og bru- og tunnelprosjektet som batt Ulsteinvik og resten av ytre, søre saman med Ørsta og Volda stod ferdig, til ein prislapp på knapt ein milliard. Noko av kostnadene skulle dekkjast gjennom bompengeinnkreving. Trafikkgrunnlaget skulle bli så godt at nedbetalingstida vart berre halvparten så lang som stipulert. Attpå alt kunne forkjemparane skryte av å ha den djupaste undersjøiske tunnelen i verda.

Kvivsvegen

Men Eiksundsambandet var berre første steg på vegen mot ei ny tid. Skipsindustrien og fiskeindustrien er eksportretta, og både Ulstein og Herøy – pluss Ørsta og Volda ville ha stor nytte av betre og kortare veg til Austlandet og vidare ut. Idar var blant støttespelarane for å få bygd Kvivsvegen også, og hausten 2012 var milliardprosjektet fullført. Ein 6-7 kilometer lang tunnel gjennom Kviven, grensefjellet mellom Sunnmøre og indre Nordfjord, vart ein del av den nye vegen. Idar fekk ikkje oppleve å køyre Kvivsvegen, men han følgde interessert med i bygginga fram til han døydde. Med dei to samferdsleprosjekta mot søraust har bilfolket i Ulsteinregionen fått redusert reisetida til Austlandet med fleire timar.

For eit konsern som gjennom heile si histore har vore oppteke av å byggje båtar – og å gjere båtane stadig betre og tryggare – var det også naturleg å støtte selskapet som i langt over hundre år har arbeidd for å hjelpe sjøfarande med å berge liv og verdiar. Året etter at Idar døydde, donerte Ulsteinkonsernet 22 millionar kroner til bygging av ei ny redningsskøyte. Som takk for den rause gåva bestemte Redningsselskapet at skøyta skulle bere namnet til Idar Ulstein. Ho stod ferdig i 2015, er stasjonert i Fosnavåg og skal i utgangspunktet operere i det farvatnet som Idar kjende best. «Det finst ikkje ein betre måte å heidre faderen på,» slår Ulstein-borna fast. «Vi er takksame.»

Idar verv

• Styremedlem i Mekaniske Verksteders Landsforening
• Styremedlem og styreformann i Skipsbyggerienes Landsforening
• Styremedlem i Den Norske Creditbank
• Styremedlem i Norges Industriforbund
• Medlem av Norges Eksportråd
• Medlem av Representantskapet i Norges Hypotekforening for Næringslivet
• Medlem av og formann for Rådet i Det norske Veritas
• Medlem av Norges Tekniske Vitenskapsakademi
• 1962 – 1997 Ei rekkje ulike styreverv innanfor Ulsteingruppen
• 1997 – 1999 Styreleiar for Ulsteingruppen
• 1999 – 2010 Styreleiar for Ulstein Group
• 1985 – 2012 Styreleiar for Ulsmo AS

Idar prisar

• 1983 Farmands lederpris
• 1990 Eksportprisen 1989
• 1993 Produktivitetsprisen for 1992
• 1994 Ridder av 1. klasse av St. Olavs Orden
• 2009 Idar vart utnemnd til æresmedlem av Norges Tekniske Vitenskapsakademi NTVA
• 2010 Offshore Support Journals hederspris

Produktivitetsprisen

“I mars 1993 ble Ulstein Holding AS tildelt Produktivitetsprisen for 1992. Prisen ble tildelt av The World Confederationof Productivity Sciences i samarbeid med Den Polytekniske Foreining. Ulstein Holding mottok prisen på bakgrunn av den industrivirksomhet som er skapt med utgangspunkt i Ulsteinvik gjennom 75 år.”

Idar kunne ikkje ta imot utmerkinga sjølv, men sende ei videohilsen med takk for prisen.

Det var no avdøde Aksel Hauge som tok initiativet til at Levd liv måtte skrive om Idar Ulstein. Aksel hadde heile sitt yrkesaktive liv ved Ulstein Mek. Verksted og fekk gleda av å jobbe under Idar Ulstein. Aksel hadde stor respekt for Idar og den innsatsen han gjorde for Ulsteinsamfunnet. Aksel tok kontakt med borna til Idar og dei takka ja til å lage eit portrett om faren.

Om Idar Ulstein skriv Asle Geir Widnes Johannesen dette om han i boka “Hundre år – hundre personar i Ulstein”.

Idar Ulstein var ein av dei store industri- og samfunnbyggjarane i Møre og Romsdal. Han stod i spissen for oppbygginga av Ulsteinkonsernet og leverte mange bidrag til utviklinga i lokalsamfunnet.

Ulstein vart utdanna sivilingeniør. Han kom for fullt inn i Ulstein Group etter fullført utdanning i 1962. I siste delen av 1900-talet var han med på det meste som har skjedd i norsk skipsindustri. Han engasjerte seg også i samferdselspolitikk og var ein viktig pådrivar for Eiksundsambandet.

Idar Ulstein gjekk av som konsernsjef i 1997. Han vart deretter styreleiar i konsernet, fram til 2011.

Med oppkjøp av små og store bedrifter rundt om i Noreg og med sals- og servicekontor over heile verda fekk Ulstein eit verdsry for design, sal og produksjon av skip og utstyr.

I 1997 gjekk firmaet på børsen, og i 1999 vart nærmare 90 prosent av selskapet, med unntak av skipsbyggingsaktiviteten, kjøpt opp av britiske Vickers, som nokre månader etter vart kjøpt av Rolls-Royce. Seinare etablerte Ulstein familieselskapet Ulsmo som har gjennomført betydelege investeringar lokalt og bidrege til å utvikle lokalsamfunnet på fleire måtar.

Idar var son til Martin Ulstein som grunnla Ulstein Mekaniske Verksted i 1917. Idar Ulsteins dotter Gunvor Ulstein er i dag konsernsjef, medan broren, Tore, er visekonsernsjef i Ulstein Group.

Idar Ulstein vart i 1994 utnemnt til riddar av 1. klasse av St. Olavs Orden.