Fridtjof Birger Hofseth

Fridtjof voks opp på gard og deltok i gardstellet saman med foreldra og søskena. Han skulle seinare sjølv bli gardbrukar på Oshaugen då han gifta seg med Ingeborg Osnes som var odelsjente. På den tida var ein odels-rett mykje verdt.

Hadde du ein gard, hadde du i det minste mat og inntekt til deg sjølv og familien. Ingeborg og Fridtjof vart foreldre til 2 jenter og 2 gutar. Det er eldste sonen Øystein som har garden i dag. Alt før dei gifta seg tok Fridtjof del i gardsarbeidet på Oshaugen. Svigerfaren, Benjamin Osnes, var plaga av astma, og han hadde god bruk for karhjelp på garden. Benjamin døydde i 1928, berre 56 år gamal.

Hausten same året gifta Ingeborg og Fridtjof seg, og dei tok over garden som var om lag 20 mål. Garden fødde 3-4 kyr, ein hest og ein saueflokk.

Fridtjof la gjennom åra ned ein stor arbeidsinnsats på garden som hadde mest natureng. Han dyrka opp størstedelen av garden, grov djupe og lange veiter for å føre bort vatn. Han grov grøfter og snudde jorda, sådde til slik at han fekk kunsteng med meir gras og større avling.

Den første tida vart det meste av graset hesja, men dei siste åra vart mykje lagt i silo. Det som var natureng vart slått med lang-orv og tørka på marka. Han bygde ny fjøs og løe tidleg på 30-talet. Seinare fekk han bygt nytt stovehus, det var i 1940.

I tillegg til grasproduksjon, dyrka han også poteter, rabbe (kålrabi), kål og gulerøtter, mykje av dette til eige bruk. Sidan Fridtjof hadde jobb som postmann deler av dagen, var han avhengig av stor innsats av kona Ingeborg og dei 4 borna for å få gardsarbeidet gjort. Svigerinna Hella bodde også på garden i mange år og tok del i arbeidet både på markene og i fjøsen.

Dei fleste som hugsar Fridtjof kjende han som postmann. I over 40 år køyrde han post til Skeide, Ulstein og Flø. Dei siste åra delte han også ut post på ein del av Osnes. Dei første åra brukte han hest og kjerre på turen til Flø. Der var ikkje stall ved posthuset, så kona Ingeborg måtte kome inn til Vik med hesten når Fridtjof hadde sortert posten, deretter bars det i veg til Flø.

Den første tida var ombering av post 2 dagar i veka. Seinare kjøpte han seg sykkel. I 15 år brukte han sykkel, og distansen han sykla er som ein tur rundt jorda ved Ekvator pluss litt til. Etter krigen fekk han kjøpe ein tysk motorsykkel med sidevogn.

Fridtjof var glad for motorsykkelen, den var eit utruleg godt framkomstmiddel, og den hadde sidevogn til post og ofte også folk. Me gutungane fekk oss mange turar til Flø i sidevogna. Det var ikkje mange som hadde bil i åra etter krigen, kjøp av bil var regulert. Berre dei som hadde mest behov fekk kjøpe bil, det meste var rasjonert etter krigen.

Folk gjekk, brukte sykkel, buss eller drosje. I 1956 fekk han løyve til å kjøpe bil, ein Opel Rekord. Han kunne alt å køyre motorsykkel, og turane til Flø vart lærekøyring for å ta førarkort.

I tida fram til pensjonsalderen, sleit han ut fleire bilar. No hadde det i mange år vore ombering av post 6 dagar i veka. Arbeidet som landpostbod føregjekk på ettermiddags- og kveldstid. Posten kom frå Ålesund til kl 13. Så var det sortering og deretter tur utover til Flø.

Arbeidsdagen var av varierande lengde, vanlegvis var han ferdig i 5-6 tida på ettermiddagen. Men dersom det var utbetaling av alders- eller barnetrygd, vart det lange dagar. Folk venta langs vegen, signerte på utbetalingskortet og fekk pengane sine. Vel tilbake i posten skulle pengar teljast, og kvitteringane kontrollerast.

Mange betalte rekningar same dagen, så ein del pengar vart med tilbake. Det hende at han ikkje var ferdig før kl 22 om kvelden. For ikkje å snakke om tida før jul. Bilen, ei stasjonsvogn, var ofte full av pakkar. Travle dagar, men det var kjekt å få reise ut med pakkar, mange fornøgde folk, både store og små utetter stranda.

I ungdomen var Fridtjof med på å starte Hødd. Det starta med nokre ungdomar frå Ålesund som var på ferie i bygda. Først var Fridtjof med i fotballaget Ulf på Hofset, dei spelte mot andre lag i bygda. I 1919 gjekk dei saman og skipa Hødd. Fritjof var keeper og hadde utnamnet “Håkon”, fordi han hermde ei historie om ein som heitte Håkon.

Alle spelarane hadde utnamn på den tida. Lagkameratane fortel at han hadde god plasseringsevne og var oftast der ballen kom. Det var nok gunstig for ein keeper. I ei revyvise frå 1923 står det slik: “I målet der stend han “Håkon” og hengjer, og ser korleis dei andre seg sprengjer. Men stundom lyt han hengja i, om ikkje ballen skal koma forbi. Og best som du opp under stongi han ser, ligg han på bana so lang som han er.”

Fridtjof fortalde om turar med båt til kampar rundt på Sunnmøre, spesielt gale kunne det vere med turar over Breisundet for å spele mot bylaga. Mange spydde på turen og var rimeleg omtåka og til dels forfrosne når dei kom fram til kamp.

Ålesundarane heldt seg for nasa for å markere at det lukta fjøs av “bona” som Ålesundarane kalla bøndene. Derfor var siger over bylaga, ikkje minst over Aafk, noko av det som varma Fridtjof mest både når han spelte sjølv og seinare når han såg på. I ein kamp mot Rollon i Ålesund i 1923, spelte han ein praktkamp og var i det umulige hjørnet. Ålesundarane vart so forbina, eit uttrykk etter Fridtjof, at dei lurte på om han hadde Svarteboka sidan dei ikkje klarte å få mål mot han.

Han innprenta oss at me aldri måtte halde med Aafk. Og det har eg for min del halde til i dag. Han var aktiv frå 1919 til 1931 og står oppførd med 80 kampar for Hødd.

Etter at Fridtjof slutta som aktiv, møtte han opp for å støtte Hødd når dei hadde kamp. Heilt til han var over nitti år møtte han på kamp for å støtte laget han hadde vore med å starte og som han hadde spelt for i mange år.

Fridtjof var med på å bygge grusbana på Høddvoll. Faren, Sigvald, syntest dette var borkasta arbeid. Han sa at dersom det var slik at karane mangla arbeid, så kunne dei kome til han. Han skulle gi dei skikkeleg arbeid, så dei slapp å kaste bort tida si på denne fotballbana.

Men på sine gamle dagar vart faren også interessert i fotball. Etter kamp måtte Fridtjof dra ned på Kvileheimen (no Ulshaug) og fortelje faren om kampen.

Fridtjof var elles flink til å besøke foreldra som bodde på Kvileheimen dei siste leveåra. Kvar dag etter arbeid med posten var han innom for å snakke med dei, om so berre ei kort tid når han dreiv med slått. Han hadde også med aviser til dei to gamle som var svært interesserte i det som gjekk føre seg rundt dei.

Fridtjof var også særs interessert i song og musikk. I ungdomen var han med i både musikklaget Ulf og Mannskoret, i tillegg til at han spelte fotball på Hødd. Og han var ikkje åleine om det, fleire av dei andre ungdomane deltok som han både i fotball, Ulf og kor.

Seinare vart han med i Ulstein Kristelege Blandakor. Han var med der frå koret vart starta i 1932 og til det måtte legge inn årane i 1986. 54 år i same koret, frå start til slutt. Fridtjof var trufast og uthaldande der han var med. Fridtjof var då 82 år, og han vurderte sterkt om han no skulle begynne i Kyrkjekoret. Fridtjof var også med i Ulstein Brødrekor i mange år. Kvar påske gjennom ei årerekke var han med i Sunnmøre Kristelege Mannskor. Koret reiste på turné på Sunnmøre kvar påske, og vart popu-lært kalla “Påskekoret”.

Han spelte bass i Ulf i mange år, og eg hugsar at det var stas då eg skulle spele bass i Skulekorpset. Dirigent for oss var Bård Larsen, ein av bestefar Fridtjof sine musikkvener. Etter at han slutta i Ulf, vart han nokre år seinare med i gruppe som kalla seg Salongorkesteret saman med bl.a. Bård Larsen. Seinare vart dei fleire, og namnet vart då Fellesorkesteret. Der var det med folk frå Hareid, Ulstein, Herøy, Sande og Vanylven.

Fridtjof spelte kontrabass, det største av stryke-instrumenta, han måtte stå for å spele. Dei første åra leigde han kontrabass av Ulstein Kr. Ungdomslag. Seinare kjøpte han seg eige instrument. Fridtjof øvde på vedhusloftet slik at me andre slapp å høyre på når han øvde, for det var ikkje akkurat ei stor oppleving. Det er sjeldan kontrabassen har den førande stemma, mest er han komp, og då er det likast å høyre den i orkester saman med dei andre instrumenta.

På vedhusloftet var der eit innreidd rom, isolert og med innlagt elektrisitet så han hadde både varme og lys. Som nemnt er kontrabassen stor, den var ikkje enkel å transportere, heldigvis hadde Fridtjof stasjonsvogn p.g.a arbeidet som landpostbod. Opp og ned den bratte trappa til vedhusloftet måtte den berast, og det var godt å ha hjelp. Det var heller ikkje enkelt å manøvrere den store fela opp og ned tronge kyrkjetrapper når dei skulle ha konsertar. Som gutunge og ungdom fekk eg vere med på å forflytta fela når han skulle på konsert eller øving. Slik fekk eg kjennskap til den musikken dei spela. Spesielt godt hugsar eg då Fellesorkesteret saman med eit kor sette opp deler av Händels “Messias”. Det var flott å høyre på, og det har følgt meg vidare gjennom livet. Øving og konsert var i Leikongkyrkja, ja eg meiner også dei hadde øving og konsert i kyrkja i Gursken.

Då Fridtjof feira 70-årsdagen sin på Folkehøgskulen på Reiten, var det med både kor og orkester. Ei fin markering av hans interessere for song og musikk, og den innsatsen han hadde lagt ned i kor og orkester.

Fridtjof fekk i 1989 Ulstein kommune sin kulturpris for allsidig kulturarbeid.

I tidlegare tider brukte Osneskarane not for å fangste sild. Etter at Fridtjof kom til Oshaugen, var han som brukar på Oshaugen med på sildefangsten. I tillegg til sine eigne færingar, brukte dei eigne båtar til sildefangsten. Dei hadde naust og nothenge på Boholmen. Før det vart nota turka på “Notavollen”, som er namnet på haugen mellom Storesanden og Lisjesanden. Nokre år i ungdomen og tidleg manndomstid var Fridtjof på fiske nordanfor.

Men mest fiska han ute på fjorden. Mange i slekta har vore med han i færingen, når han sette garn enten på “Søylå” mellom Boholmen, Borgarøya og Søre Kloholmen, eller på Ulsteinfjorden, mest på havstykket mellom “Hatløy-kråka” og Vattøya. Då eg vart gammal nok, fekk eg også kvart år på ettervinteren, vere med på å sette ut torskegarn.

Fram til 5. klasse gjekk me på skule annankvar dag. Dei andre dagane kunne eg vere med bestefar Fridtjof på fiske. Skule på måndag, greie og sette ut garn på tysdag. Skule på onsdag. På torsdag rodde me ut, drog garna og greidde dei om bord i båten for å sleppe å ro heilt opp til nausta. Så vart garna sette ut igjen.

På fredag var det skule, og på laurdag for me ut og drog garna opp. Søndag var det helg og då skulle ikkje garna stå ute. Ny utsetting av garn fekk vente til eg hadde skulefri på tysdag. Mykje å lære for ein gut i oppvekst, både av praktisk arbeidsliv og om åndeleg liv.

For å fortelje litt om bestefar Fridtjof, livet hans og tida han levde i, skal eg ta med nokre fleire minne frå dagane saman med han. Eg fekk tidleg vere med i arbeidet på garden slik dei unge før meg hadde gjort og som vanleg var den tida. Desse historiene gir eit glimt av livet for ein gardbrukar på den tida, kva dei hadde å gjere og korleis dei nytta ressursane som stod til deira disposisjon.

Fram til eg var 10 år, hadde bestefar Fridtjof hest. Den heitte “Rinda Blakka”, ho var veldig snill og roleg, så eg kunne styre med henne. Bestefar Fridtjof var nok skeptisk til å la meg køyre hesten, eg var berre gut-unge, enno ikkje 10 år.

Då bestefar veita og dyrka marka bak løa, grov han ned på berget og så la han sand på før han fylte med jord heilt opp. Etter å ha spadd opp ei lengd, måtte han køyre med hest og kjerre ned på Osnessanden for å hente sand. Eg hadde lyst å køyre hesten, så eg foreslo at eg kunne hente sand med hesten og kjerra, medan han spadde opp ei ny lengd, då ville alt gå fortare. Litt tvilande let han meg prøve, han syntes nok eg var vel ung til dette.

Men han såg også at dette var ei utfordring for meg og til bate for arbeidet hans. Alt gjekk vel med den snille hesten. Eg køyrde hest og kjerre ned på sanden, spadde sand oppi kjerra og køyrde tilbake. Dette fungerte vel, for hesten var som sagt roleg og snill

Eg fekk lære å løyse arbeidsoppgåver der eg måtte tøye meg for å kome i mål, og bestefar Fridtjof fekk arbeidet gjort unna. Dagane hans var korte. Han arbeidde på garden fram til middag, for kl 12.30 skulle han vere i posten. I slåttetida var han tilbake på markene etter at han kom heim frå postkøyringa. Graset skulle i silo.

I slåttetida slo Fridtjof graset om morgonen, og medan han var på arbeid i posten, måtte me ungane plukke ut høymôler. Det var ugras som ikkje passa verken til å hesje eller til å legge i silo. Dette var akkordarbeid, 25 øre for 100 høymôler. Eg var “arbeidsformann” og skulle halde rekneskap med kor mange høymôler kvar enkelt hadde samla saman. Men oftast hadde ingen plukka akkurat 100, 200, 300 osv.

Det var ikkje så enkelt å rekne ut kor mykje kvar enkelt skulle ha sjølvom det fanst både 1- og 2-øringar. Fleire syntes også betaling var for lita. Så eg måtte i “lønsforhandlingar” med bestefar Fridtjof. Eg foreslo 1 øre pr. høymôle, då ville reknestykket bli enkelt var mitt argument. At “løna” med eitt hopp vart 4 gonger større, var ikkje så lett å få gehør for. Men bestefar Fridtjof var godhjerta og ville oppmuntre oss til å arbeide, så han godtok “kravet”. Eg fekk enklare reknestykke å gjere, og me ungane var i alle fall fornøgde.

Haust og vinter fekk eg vere med i skogen. Fridtjof hadde ein skogteig i skogen ovenfor Bugardsmyrane. Til skogs for me, tre vart felte, kvista og stokkane vart dregne nedom skogen. For at stokkane frå skogen skulle kome til nytte som gardstaur, hæsved, fjøler og brensel, måtte hesten i aksjon. Det måtte skje etter at marka hadde frose til og det var snø. Hesten vart oppsela og eit drag vart festa til selen. Stokkane vart festa til draget og hesten drog lasset nedover myrane forbi Bugardsmyrtjønna.

Der vart stokkane henta med kjerra etterpå. Men denne farta på frosa mark var ikkje ufarleg. Ein gong hesten drog stokkane nedover, gjekk den igjennom den frosne marka, bakparten sat fast i den frosne myra. Eg har aldri sett bestefar så rask. Han hoppa fram til hesten, reiv ut selepinnane som feste skjekene til seletøyet, for å sette hesten fri. Så drog me av all makt i hesten, mest bestefar då, for å få hesten opp av myrholet. Den spente frå og med hjelpa frå bestefar kom hesten seg fri. Det gjekk bra denne gongen og hesten overlevde.

Faren var, sa bestefar, at hesten kunne bli sittande fast i det kalde og frosne myrholet, til meir han kava, til fastare ville han blitt. Då ville kreftene minke fort. Om me så ved andre si hjelp fekk hesten opp, ville han vere skada og kunne ikkje ha overlevd. Dette er eit minne og ein lærdom som eg alltid har bore med meg. Men ikkje minst fortel det om livet til folk på den tida. For oss som lever i dag, er dette kanskje historier om ei tid som var.

Men det er viktig for vår identitet og for det ansvar me har for å føre arbeid og slekt vidare gjennom det livet me lever. Eg og mange med med meg, lærte mykje av Fridtjof og andre som han, både kvinner og menn. Dei levde liv der dei lærde oss opp i arbeid og å leve livet til nytte for andre og for oss sjølve og våre næraste.

Om Fridtjof Hofseth skriv Asle Geir Widnes Johannesen dette om han i boka “Hundre år – hundre personar i Ulstein”:

I over 40 år køyrde Fridtjof Hofseth post til Skeide, Ulstein og Flø. Dei siste åra delte han også ut post på ein del av Osnes. Fridtjof hadde arva ein sterkt omtanke for lokalmiljøet.

Han engasjerte seg i fotball, var med i losjen og aktiv i song og musikk. Den tida han dreiv revefarm, sov han berre fire timar for natta.

Han vart gardbrukar på Oshaugen då han gifte seg med odelsjenta Ingeborg Osnes. Han dyrka opp størstedelen av garden (frå naturterreng), grov djupe og lange veiter, bygde ny fjøs og ny løe. For postmannen Fridtjof var kona svært viktig i gardsarbeidet.

Dei første åra som postmann brukte han hest og kjerre på turen til Flø. Kona måtte kome til Vik med hesten når Fridtjof hadde sortert posten. Seinare kjøpte han sykkel. I løpet av 15 år på sykkel la han tilbake ein distanse som er lengre enn Ekvator. Etter krigen kjøpte han ein tysk motorsykkel med sidevogn til posten. Han tok ofte med passasjerar. I 1956 fekk han løyve til å kjøpe bil, ein Opel Rekord. I tida fram til pensjonsalderen sleit han ut fleire bilar. I perioden hadde omberinga auka frå to til seks dagar i veka. Ofte var arbeidsdagane lange.

I ungdommen var Fridtjof målmann og fekk kallenmanet «Håkon». Han var med på å skipe Hødd i 1919 og byggje grusbana på Høddvoll.
Fridtjof fekk Ulstein kommune sin kulturpris.