Skummel skuleveg og den sintaste mannen

Min første skuledag var i august 1959, og eg traska åleine på vegen til Hasund skule. Eg hadde fått meg fin, raud ransel og var nok i overkant spent der eg gjekk i lett sommarkjole og den største sløyfa i håret. Det eg ikkje var førebudd på, var at dei fleste hadde med seg mor si til denne første skuledagen. Mi mor var ganske helsesvak denne hausten, og ho hadde også mine to mindre søstre på to og fire år å ta omsyn til, så det vart aldri snakka om at eg burde hatt nokon med meg. Uansett, eg følte meg trygg, kunne vegen – hadde vore på fleire turar saman med mor og far til Sundgot, som var eit lite senter med butikken hans Petter (Straumane), bedehuset og skulen der brørne mine allereie gjekk. Eg visste også at inngangen til skulen var på baksida av bygget. Då eg nærma meg sjølve skulen såg eg fleire vaksne og born som var samla ved inngangen. Men eit stykke unna stod ein gut åleine, med ny og fin ransel på ryggen slik som eg. Eg kjende plutseleg eit snev av fellesskap med denne tilsynelatande einsame guten, og gjekk bort til han og spurde om han også skulle begynne på skule i dag. Og ja, det skulle han, og så gjekk vi saman opp den store trappa og inn i skulebygget for første gong. Og denne guten heitte Sindre, og budde i Dimnasund.

Klassa mi var på ti elevar, sju kjekke gutar og tre like kjekke jenter. Etter kvart som vi vart kjende og trygge på kvarandre kom ulike personlegheiter fram, nokre viste seg å vere meir ivrige til å gjere lekser enn andre og nokre var klart meir kreative og spesielle enn andre. Norleif (Hasund) var umiddelbart den mest spennande. For meg måtte han vere den heldigaste og lykkelegaste guten i verda – ja, for faren hans eigde butikken (Straumane) og då kunne sjølvsagt Norleif meske seg med alt av godteri når han ville. I mi forestilling var alt på butikken gratis for dei som eigde den.

Eg må også nemne Bjarne (Røren), som ganske snart framstod som kreativ poet, og som med stort frimod kunne be om å få lese opp eigne dikt ved starten på skuledagen. Berre det å be om ordet gjorde meg stor i augene. Generelt fekk vi beskjed om å vere stille i klasserommet og høyre godt etter kva læraren sa. Men Bjarne fekk lese eigne dikt!

For ikkje å snakke om Perry (Kleven), den morosame guten i klassa. Perry var lett på foten, han hoppa og klatra overalt og fann på mykje løye.

Og så Sindre (Dimmen), då – som etter kvart også viste seg som ein liten kunstnar. Spesielt likte han musikk og han spelte mellom anna gitar. I si ungdomstid spelte han i band, og i sitt vaksne liv byrja han å skrive dikt.

Skulevegen min var på om lag ein kilometer, til dels kronglete og smal og ikkje minst mørk på haust- og vinterstid. Når snøveret og snøføyka stod på som verst kunne eg kjenne litt på tårene og urettferda. Eljasbakken var krevande når snøskavlane var høge, men eg kan likevel ikkje minnast at eg nokon gong kom for seint til skulen. Og om det ikkje var dårleg ver, så var det ganske skummelt å gå når det var mørkt om morgonane. Eg skulle mellom anna forbi den einslege skjåen hans Jon (Garshol) som stod på toppen av Eljasbakken full av staur og anna utstyr til gardsbruket. Det gjekk an å kike inn mellom fjølene og det gjekk an å forsiktig lirke opp døra for å sjå om der var noko spennande – troll til dømes. Fantasien blomstra.

Ein mørk morgon skulle denne fantasien stillast godt på prøve. For med det same eg skulle gå forbi skjåen, opna døra seg og ut spratt eit vesen med hender og føter og hår i vilden sky, og med eit skremmande hyl. Og så var det berre Perry som var i farta, ein av gutane i klassa mi. Han budde litt lenger inn på Kleiva, og visste etter kvart sånn nokolunde kva tid eg var på skuleveg. No kosa han seg veldig, dette var ustyrteleg morosamt – han hoppa og dansa på vegen og lo høgt. Eg vart både redd og lei meg, og kanskje ørlite flau sidan han fekk sjå kor skremd eg vart.

Eg bestemte meg for å ta igjen, og ved eit passande høve skulle eg jammen legge han i bakken. Eg tenkte at eg hadde litt trening i dette med å leikeslåst, for med to eldre brør hadde eg hatt litt å bryne meg på. Eg innrømmer at eg tapte for Perry, – ja, for han hadde også to eldre brødre å bryne seg på. Men Perry klaga til mora si fordi eg hadde prøvd å banke han, og så klaga eg til mora mi fordi Perry hadde klaga til mora si. Og Perry sa at mora hans hadde sagt at eg var bra lik faren min. Og mora mi sa at det er vel ikkje så underleg at born er lik foreldra sine, enten det er far eller mor. Og Perry er vel på same måte lik sine foreldre? Eg sa BØ! til Perry neste gong vi møttest.

Skulen var for meg eit stort og interessant bygg. Denne flotte skulen stod klar i1953 og var mykje større enn den gamle, for med aukande innbyggartal i krinsen var det nødvendig med utviding. I tillegg til fine klasserom var der eit utruleg kjekt bibliotek, og eg gløymer aldri den spesielle lukta i dette romet – det lukta så godt av bøker eg ikkje hadde lest enno. Og så hugsar eg tydeleg ein torso som stod på ei brei hylle og viste innvollene våre, og desse innvollane kunne vi plukke ut og studere skikkeleg frå alle sider. For ikkje å snakke om dei fine utstoppa fuglane som stod på ei anna hylle. Eit spennande rike!

I alle klasserom var der ein høg og fin omn, og på kalde dagar fyrte dei kjekke reinhaldarane Amunda Røren og Elisabeth Sundgot i omnen før vi kom til skulen. Det var alltid så varmt og imøtekomande å kome inn i klasseromet, og på vinterstid kunne vi sette dei våte støvlane og skorne våre til tørk ved omnen.

Lærerromet låg sentralt plassert i bygget, og eg kan minnast at eg hadde slik respekt for øvrigheita at eg nesten neia når eg gjekk forbi døra til dette det aller heilagste. Og dit inn ville eg aldri, for eg såg føre meg at elevar som vart tekne med inn på dette romet hadde gjort noko gale – og kven visste kva konsekvensar det kunne få?

Gymnastikksal og sløydsal låg i underetasjen med store vindauge i front, og så var dusjar og omkledningsrom for gymnastikk samt jentetoalett plassert i same etasje i bakkant av bygget. Gutane sine toalett var på andre sida av bygget og hadde inngang utanfrå.

Gymnastikksalen i dette nye skulebygget vårt var så staseleg og stor at born frå heile kommunen kom for å trene i denne romslege salen. Her var det plass til mange!

I omkledningsrommet og dusjen var der bittesmå vindauge oppe under taket. Vindaugene i dette romet måtte plasserast slik sidan skulebygget låg i ei skråning. Og så var vindaugene kvitmala og skjerma med netting av jarn på utsida for å sikre at det ikkje skulle vere innsyn.

Andre etasje av bygget var for dei eldste elevane, og det var stas å vite at vi etter kvart skulle stige i gradene. Med eit snev av arroganse kunne vi då gå forbi småttingane og opp trappene der vi nesten som vaksne skulle gå siste åra ved skulen.

Bjarne Alme var nyleg (1958) tilsett som styrar ved Hasund skule, og Norvald Ertesvåg var samstundes tilsett som lærar. Desse to var mine lærarar første åra. Skuleåret 1964-1965 fekk vi også Guri Alme som ung lærarstudent nokre timar og i skuleåret 1965-1966 hadde vi ein lærarstudent frå Volda; Eivind Høydal.

Første åra starta vi alltid dagen og første timen med ein song. Songane på morgonen var sesongavhengige, slik som til dømes «No livnar det i lundar» på våren, og litt seinare «Kom mai, du skjønne milde», så julesongar når jula nærma seg, og gjerne «Snø og is i januar» på nyåret. Men uansett så avslutta Bjarne Alme alltid dagen/siste timen med ein bestemt song: «Fager kveldssol smiler». Eg syntes dette var ein trist song/melodi, men samstundes markerte songen at vi var ferdig med skuledagen, så etter kvart vog dette opp for det triste. Då eg vaks til opplevde eg at nettopp denne songen ofte vert nytta i gravferder, og har ført til at eg i slike situasjonar ser føre meg siste timen av skuledagen når eg i staden burde ha fokus på den som vert gravlagd. Uansett, eg kan framleis songteksta utanåt.

Norvald Ertesvåg hadde etter mitt syn eit litt sprekere val av songar, og det å synge mellom anna «Hode, skulder, kne og tå» samstundes med at vi gjorde bevegelser i samsvar med teksta, det likte vi veldig godt.

Bjarne Alme og Norvald Ertesvåg hadde alltid på seg frakkar med belte når dei kom ut frå lærarromet og inn i klassa; Bjarne hadde beige frakk og Norvald hadde blå. Slik skulle det sjølvsagt vere, kanskje ei form for uniformering/markering av rollene deira? Men så skjedde det underlege, at då unge Guri Alme kom til skulen i 1964 – eg gjekk då i 6. klasse, så kom ho sveisen og fin inn i klasseromet og underviste i heilt alminnelege klede! For ikkje å snakke om då like unge Eivind Høydal kom i 1965, også han gjekk i vanlege klede, ja han hadde endå til same strikka genser som mange av oss elevane. Vi var djupt sjarmerte, og forstod at ei ny tid klart var i emning!

Når eg tenkjer tilbake så lærte eg mykje av alle desse kjekke lærarane, og gjerne på godt og vondt. Både elevane og lærarane hadde sjølvsagt sine personlegheiter, nokre meir aktive, kreative og oppfinnsame, og andre meir oppfarande og hissige enn andre.

Bjarne Alme lærte oss mellom anna å pugge, og når vi kunne reise oss opp ved pulten og ramse opp eit vers eller to til han heilt utanåt, ja så var det ein siger for oss. Ikkje det at eg alltid forstod innhaldet i det eg pugga, men det er underleg korleis orda har festa seg. Til dømes kan eg framleis denne: «FarFar Mener Kanskje Lille Gretne Arne Trenger Ris». Og dette betyr sjølvsagt rekka med småbyar på Sørlandskysten: Flekkefjord – Farsund – Mandal – Kristiansand – Lillesand – Grimstad – Arendal – Tvedestrand – Risør.

Norvald Ertesvåg var ekstra kjekk syntes eg, for han ga uttrykk for at han sette stor pris på stilane eg skreiv. Han las dei gjerne opp for klassa som døme på korleis ei historie eller stil kunne skrivast. Og sidan det å skrive stil var den kjekkeste leksa eg visste om, så var det godt å få slike stimuli frå læraren. Vidare var han svært konstruktiv og hjelpsam i teiknetimane, og eg ser føre meg korleis han gjekk mellom pultane og rettleia oss. Ein gong eg hadde teikna nokre snødekte fjell, så stoppa han ved pulten min og viste meg korleis eg med litt blå vassfarge kunne få fram god skuggeverknad i høve til korleis sola stod på himmelen. Blått er framleis ein av mine favorittfargar.

Eg likte veldig godt timane med gymnastikk, helst ribbeveggen og det å hoppe bukk – gjerne høgre og høgre. Det kjendest nesten ut som å flyge! Vi hadde Norvald i gymnastikk, noko som til å begynne med var både underleg og annleis. Denne vaksne mannen og læraren vi hadde slik respekt for gjorde gymnastikkøvingar saman med oss, han hoppa og spratt og fortalde med stor iver kvifor det var viktig for oss å bøye og tøye kroppen. Vi lytta med entusiasme og forstod at det faktisk var heilt i orden å like gymnastikk – aldeles herlege timar utan lekser og berre fart og glede.

Guri Alme var også ein lærar som eg hugsar spesielt. Då vi begynte på skulen var det sjølvsagt viktig å lære seg å lese, skrive og rekne, men også å lage bestemte border eller mønster. Eg likte ikkje alltid dette, det var så gjentakande, og det vart liksom berre ei jamn rekke med bestemte krusedullar etter kvarandre. Då vi fekk Guri til lærar, så hadde kanskje tida endra seg ørlite, eller kanskje det var vi elevane som også begynte å verte meir sjølvstendige? I alle tilfelle så slutta eg å lage desse faste mønstra som illustrasjon i tilknyting til det eg hadde i lekser, enten det var svar på oppgåver eller det kunne vere ei kort forteljing. Eg laga i staden mine eigne dekorasjoner, gjerne enkle strekar. Og Guri, ho kom bort til meg ein dag, smilte og sa at dette var artig å sjå – både illustrasjonen og fargen eg hadde nytta, og ho lurte på om eg hadde funne på det sjølv? Eg har aldri gløymt det. Eg har brukt mange liknande illustrasjonar seinare.

Og så kom heilt uventa nok ein ny lærar til skulen, dette var skuleåret 1965/66 og vi gjekk i 7. klasse, det vil seie siste året i barneskulen. Dette var Eivind Høydal, og han var ualminneleg kjekk, syntes vi. Eg klarer ikkje heilt å hugse kva vi lærte av han dette året, men veit vi gledde oss til timane hans. Eg trur kanskje vi jentene var ørlite forelska i denne flotte, unge og blide karen. Ulovlege følelsar, sjølvsagt, så her måtte vi kompensere på anna vis. Eg trur at dette må ha vore første gongen eg organiserte ein innsamlingsaksjon. For når skuleåret var omme og vi skulle avslutte både barneskulen og året med Eivind, så fann eg/vi ut at han måtte få ei gåve frå oss som takk for eit fantastisk skuleår. Eg fekk elevane i klassa til å spørje heime om vi kunne spleise på ei lita gåve, og om fem kroner på kvar var greitt? Eg hadde allereie vore ein tur innom butikken hans Petter (Straumane) og kika i hyllene med fine ting, og sjekka prisane. For 40-50 kroner skulle det vere råd å få ordne noko fint.

Alle fekk med seg pengar, og eg kjøpte det finaste eg fann; ei øskje med seks nydelege små teskeier. Øskja hadde gjennomsiktig plastlok, og det var lett å sjå dei fine skeiene med plastskaft i rosa, lyseblått og gult.

Vi gledde oss til å overraske Eivind på slutten av skuledagen, og eg hadde fått rolla med å gå fram og overrekke gåva og takke for laget. Ei slik oppgåve krevde mot, og eg hadde samstundes ei forestilling om at det også krevde litt pent antrekk. Eg masa difor på mor om å få ha på meg dei fine høghæla skorne eg hadde fått til jul. Mor forstod at dette var viktig for meg, men eg fekk uansett ikkje gå til skulen i desse besteskorne. Skorne låg difor trygt i ranselen min til oppdraget skulle gjennomførast.

Eg hugsar ikkje noko av undervisninga denne timen, eg var nok mest konsentrert om det eg skulle utføre og at eg ikkje måtte snuble framfor Eivind og klassa når eg skulle gå i høghæla skor.

Det eg uansett tydeleg kan sjå føre meg med glede er Eivind si takksemd då han fekk gåva, og då han sa at dette var så overraskande og kjekt at han nesten var på gråten.

I ettertid har eg nok innsett at desse søte, små teskeiene ikkje kunne vere ei spesielt interessant gåve for ein vaksen mann.

Når du vert gammal og ingen vil ha deg…

Det var vanleg på denne tida å ha minnebøker der medelevar og andre vi var i god kontakt med kunne skrive helsingar til kvarandre. Eg har teke vare på mi minnebok og ser at at dei fleste av oss klart var eit produkt av tida vi levde i, – etter måten lite kreativitet, dei fleste helsingene var ganske standardiserte, og kanskje ikkje så minneverdige:

«Når du vert gammal og ingen vil ha deg, så set deg på taket så kråka får ta deg» eller «Eg tok ein pinne og skreiv eit minne», «Min adresse er som før, opp ei trapp og inn ei dør.»

Men så ser eg at kjekke klassekameraten Bjarne, på sin særeigne, poetiske måte, har skrive ei minnehelsing til meg som han laga sjølv som 12-åring. Utan tvil hadde han eit spesielt fokus på enderim:

«Når natten den kommer
Med herliga sommer
og Asbjørg hun drømmer
om alt det hun glømmer.

Når du tenker på din kjære, la det heller være
– for viss slutten blir for kvass får du ikke spille jass».

Friminutta var for oss jentene nytta til leikar som «bro-bro-brille», å hoppe tau eller hoppe strekk, vi klinka kuler, og sidan vi samla på både serviettar (ofte brukte og skitne) og små kort med bilde av kjendisar, så bytta vi gjerne til oss serviettar vi ikkje hadde frå før, eller kjendisbilde vi ikkje hadde frå før.

Jo-jo og lappis (leik med 5-øringar på vegen) var kjekke aktivitetar, noko også gutane dreiv med – og der vi faktisk kunne konkurrere og leike saman. Gutane heldt seg elles stort sett oppe i haugane, klatra i tre og fann på spennande ting som vi jentene ikkje fekk innpass i. Mange av gutane heldt i hovudsak til på skuleplassen, det vil seie på fotballbana, og fotball var så absolutt ikkje aktuelt for jentene å få delta på. Dette innebar at skuleplassen var ein stad der jentene nesten ikkje torde å nærme seg, i alle fall ikkje så lenge der var fotball på bana.

Og spennande ting for gutane, ja, det var gjerne skumle ting for oss jentene. Gutane var så fæle til å kike! Berre det å kunne skifte klær til gymnastikktimane eller å kome seg på do i tryggheit kunne vere litt av ei utfordring. Når gutane hadde fritt leide så la dei seg til å sniktitte gjennom dei små vindauga, og gjorde seg også å mykje føre at dei klarte å både skrape av litt kvitmaling og gjerne kutte opp jarngitteret slik at dei fekk sjå «skikkeleg». Samstundes hadde gutane eit lag med å halde seg nær jentene sine toalett, og kunne kome busande og overraskande inn. Og så lo dei seg skakke når dei klarte å overraske oss. Dette gjorde at eg etter kvart bestemte meg for å ikkje gå på do medan eg var på skule, i alle fall ikkje i friminutta. Eg oppdaga sjølvsagt at det var krevande å skulle halde meg ein heil skuledag pluss å gå ein kilometer før eg kom meg heim. I slike situasjonar må ein tilpasse seg, og eg lærte fort at dersom eg ikkje drakk noko medan eg var på skulen, så gjekk det nokolunde greitt. Samstundes vart vi jentene ganske kreative og løysingsorienterte etter kvart, og når vi uansett berre måtte på do, så sikra vi oss med å ha med ein «dassfadder», det vil seie ei venninne som stod vakt ved dodøra.

Vi jentene tenkte aldri, av ein eller annan grunn, at vi skulle buse inn på gutetoaletta og overraske gutane medan dei var i aksjon der. Men for å demonstrere vi kunne i staden finne på å halde oss for nasen når vi gjekk forbi dodøra deira.

Og når vi snakkar om friminutt og fanteri, så oppstod der innimellom nokre situasjonar som gav gjenlyd på mange vis. Fleire av gutane på skulen, ikkje berre i mi klasse, var klart meir dristige enn vi jentene.

Og så ein ettermiddag – utan at eg visste at det hadde skjedd noko spesielt, forstod eg at nokre av gutane i klassa måtte ha gjort noko fanteri som rektor Bjarne ikkje kunne la gå forbi i stillheit. Vi var alle komne inn i klasserommet og sat som vanleg og venta på at Bjarne skulle kome for å starte neste time.

Og så gjekk døra opp med eit brak, Bjarne kom inn og slo døra alvorleg hardt igjen bak seg. Så gjekk han med alvorleg tunge, hurtige og sinte steg fram til tavla, snudde seg og slo ein neve full av småstein og grus så hardt i kateteret at sand og stein fauk utover bordplata.

Eigentleg kunne han tenkje seg å kaste steinane utover klassa, men slik kunne han ikkje oppføre seg, sa han i sinne – «Slikt krapyl, slike uforstandige og frekke elevar har ikkje noko på skulen å gjere. Eg kastar bort tida saman med dokke! Dokke treng ikkje noko utdanning sidan dokke sikkert ikkje skal lenger enn ut på verkstaden i Kjøyla* alle saman!»

Vi var i sjokk – i alle fall eg – eg hadde aldri sett, høyrt eller opplevd ein så sint mann, og hadde ikkje forstand på at nokon kunne verte så sint. Eg tissa meg rett og slett ut, og på golvet under stolen min vart der ei stor søyle. Så redd hadde eg aldri vore før, og heller ikkje så skjemd og lei meg nokon gong.
Etter å ha skjent frå seg gjekk Bjarne litt rolegare fram og tilbake ved tavla, sette seg så ned ved kateteret og bladde i ei bok før han ba oss om å gjere litt skulearbeid. Medan vi framleis var prega av den skremmande opplevinga, var Bjarne igjen den gamle gode læraren og han avslutta skuletimen med å synge «Fager kveldssol smiler» og takka for i dag.

Framleis veit eg ikkje kvifor rektor Bjarne vart så sint denne gongen, og framleis veit eg ikkje kven som tørka opp etter meg, eller korleis eg kom meg heim med våt bukse. Det einaste eg forstår i ettertid er at Bjarne sikkert hadde god grunn til å gi dei skuldige ei reprimande.

Det som uansett sit veldig godt igjen i minnet, er at eg ikkje forstod kva som var feil med Kjøyla? Dette var naboane våre, kjekke Marius Kleven og familien hans. Og Marius hadde etablert verkstad der mange fekk seg arbeid, og vi borna kunne leike og fiske frå kaikanten saman med dei. Når vi stod faste med støvlane i fjøresanden og floda var på veg, så kan eg hugse at dei som arbeidde der såg til oss, og kom og fekk oss opp i fjøresteinane igjen. Kva i all verda var feil med Kjøyla? Dette grubla eg mykje på, men forstod at det måtte vere noko skambelagt, så eg fortalde aldri noko om dette til foreldra mine – og ikkje andre heller.

Eg kava mykje med dette med Kjøyla, og då eg begynte på realskulen hans Bjørndal og stod på vegkanten og venta på skulebussen til Vik, bestemte eg meg. Eg ville ikkje sjå til sides, verken til verkstaden hans Marius eller til Hasund skule. Eg skulle jammen vise rektor Bjarne at eg skulle vidare og kome meg langt herifrå.

Eg har ikkje så mange og konkrete minne om sjølve undervisninga og skuletimane, men dei spesielle historiene og mellommenneskelege opplevingane dukkar stadig opp og fargar tida og livet på skulen. Det er også morosamt og til dels underleg å oppdage at når vi elevane møtast og pratar om dei gamle skuledagane, så hugsar vi gjerne tida og situasjonane ulikt, og slik har sannsynlegvis opplevingane også påverka oss på ulike måtar.

Eg lærte etter kvart at fanteri var ein del av både livet og skuledagen, og når det var gjort noko som lærarane meinte var på kanten av det som kunne tolast/aksepterast, ja så fekk det konsekvensar. Dei skuldige, vanlegvis gutar i mi tid, skulle få si «straff», men for å kunne gi dei skjenn, skammekrok eller be dei gå på gangen, så måtte læraren først få tak i fantane. Dette var ikkje alltid så lett for rektor, sidan han sleit litt med ein fot, medan gutane lett klatra opp i dei høge trea på skulehaugen og kom seg i sikkerheit til dei trudde freden hadde senka seg igjen.

Men hemnen er søt, og når rektor Bjarne vel hadde fått elevane tilbake i klasseromet, så kunne han verte rimeleg høgrøysta. Han kunne finne på å slå peikestokken i kateteret eller på dei skuldige sine pultar, gjerne så hardt at blekkhusa spratt og peikestokken innimellom knakk av. Og tilleggsstraffa for den/dei skuldige var som regel å måtte ta seg ein tur innom sløyden for å lage ny peikestokk til han.

Eit anna sterkt minne er frå framhaldskulen. Vi hadde Norvald Myrene som hovudlærar, og i ein av musikktimane hadde han med seg platespelaren sin. Han var tidleg ute med slikt moderne utstyr, og vi venta med spenning og glede på musikken som skulle presenterast. Dei fleste av oss var sjølvsagt opptekne av både Elvis og the Beatles, og så likte vi veldig godt radio Luxembourg der vi kunne lytte til moderne og til dels «ulovleg» musikk. Men vi var ikkje førebudde på at lærarane våre også hadde slike uanstendige lyster/gleder. Og så sette Norvald Myrene platespelaren i gong, og der tona «O helga natt» (eller var det «Nessun dorma»?) ut med Jussi Bjørling. Vi såg oss halvveis forskrekka og forsiktig rundt, nokre såg ned. Nei, dette var ikkje det vi venta skulle lyde ut av ein platespelar? Men eg har aldri gløymt den flotte songstemma.

Kanskje må eg også fortelje om den gongen Perry vart så lei seg fordi Jenny (Sporstøl) hadde prøvd å banke han. Læraren lurte på kvifor han såg så sint eller lei seg ut? Då kunne dei andre gutane fortelje at Perry hadde kasta ein våt svamp på Jenny, noko som gjorde at Jenny vart ubehageleg våt både her og der – og rasande sint. Ja, for når vi fann på å kaste våt svamp innimellom, så var det ikkje snakk om ein fuktig svamp; nei, det var ein aldeles dryppande våt svamp. At Jenny hadde teke igjen og gitt Perry ein kilevink syntes læraren var så morsomt at han lo høgt. – Men no hadde Perry fått nok, han som berre skulle vere morsom, og så vart han hetsa av både Jenny og læraren? Perry tok ranselen sin, gjekk ut av klasserommet og forlet skulen. På veg ut av skuleområdet måtte han gå langs rekka med lærarane sine bilar, og i sinne tok han den skarpaste steinen han fann og drog den så hardt han kunne langs bilsida til vedkomande lærar. Perry såg seg ikkje tilbake.

Eg reknar nok med at dette fekk etterverknader med oppgjer mellom foreldra og læraren, men vi andre syntes uansett at Perry viste seg som ein modig kar.

Konsekvensar fekk det også då Jenny i vanvare knuste eit vindauge på skulen. I eit friminutt såg ho Tor Helge, den yngre broren sin, stå smilande ute på plassen og tygge på den største tyggegummiklysa ho hadde sett, samstundes som dei hadde avtale med foreldra sine om at snop kunne etast berre på laurdagane. Jenny banka difor hardt på vindauget for å gi beskjed om at ho hadde sett den ulovlege oppførselen til broren. Sidan Jenny var ørlite i affekt enda det til hennar store forskrekkelse med at ho knuste vindauget. Og sidan der ikkje var tilsett vaktmeister ved skulen og det gjekk ei grense for kva dei dei to reinhaldarane Amunda og Elisabeth kunne ta på seg seg, ja – så måtte faren til Jenny kome til skulen og sette inn nytt vindauge.

Og så…

Sindre sende meg og dei andre ei helsing 40 år etter at vi starta i første klasse. Han la ved første diktsamlinga si saman med ei teikning han hadde laga av barndomsheimen sin, den gamle prestegarden i Dimnasund. No er prestegarden borte, og det same er Sindre som døydde så altfor tidleg.

Undervegs fekk eg vere vitne til Marius Kleven sin verkstad og Kleven Verft si historie og fantastiske utvikling. Dette skulle verte ei viktig verksemd og ein av dei største arbeidsplassane i Ulstein kommune. Eg kjenner stoltheit.

I platesamlinga mi har eg gjennom åra skaffa meg mykje fin og variert musikk med mellom andre Pavarotti, Jussi Bjørling og andre fantastiske tenorar.

Og eg flytta i glede tilbake til flotte Ulstein etter studietida og busette meg utan blygsel ganske så nær den siste og aller nyaste skulen i Hasund.

Skjåen på Eljasbakken er for lengst borte, Perry og eg er vel forlikte og omsorgsfulle Sindre sine dikt har eg teke vare på. Og no vil eg sikre meg eitt av Guri Alme sine maleri.

Med alle minna som kjem over meg om tida ved Hasund skule, så vurderer eg jammen å starte på ei ny forteljing – kanskje om då sjølvaste presten underviste oss, om handarbeidstimane, om skulekjøkkenopplevingar og dei spennande skuleturane. For ikkje å snakke om då vi hadde blitt så vaksne at klassa i spesielle timar vart delt i guteklasse og jenteklasse – for no skulle det undervisast om «farlege» følelsar, kropp og helse. Og var det av omsyn til elevane eller lærarane at jentene og gutane måtte ha kvar sitt klasserom i dette faget? Vi har så absolutt hatt litt moro omkring dette spørsmålet i ettertid.

Elles gjenopplever eg no (april 2022 og krigen i Ukraina) den fæle tida i oktober 1962, då far sat oppe seint på kvelden og om natta og fylgde med situasjonen knytt til Cubakrisa. Eg hadde akkurat fylt 10 år, og var ganske klar over at det var fare for ny verdskrig med alt det kunne innebere. Følelsane sit spikra, både redselen i forkant, men også den ubeskrivelege gleda då far om morgonen med bevega røyst kunne fortelje at ny krig var avverja.

Å få gå til skulen den morgonen var heilt spesielt, og verken veret, kulden eller den skumle skulevegen betydde noko. Livet var berre godt.

*) Kjøyla: Kleven Verft

Takk til Jenny Sporstøl, Vigdis Garnes og Bjørg Haugland for kjekke samtalar og mimring om tida som var.