Brønnen i Haugehuset

Husa i nabolaget og endå vidare hadde vatn frå det som vart kalla Osnesbrønnen. Denne låg rett vest for der Johannes Lillebø bur i dag. Her låg rørleidningane grynt. Dei var ikkje isolerte, og dei galvaniserte røra hadde lett for å fryse i barfrost. Leidningane fraus til og vart tette.

Då var brønnen i Haugehuset god å ty til. Eg hugsar godt gamle Leg (Knut R. Sundgot). Hjå dei fraus vatnet tidleg, og han kom med to bøtter i hylkje som han hadde over skuldrane, slik at han kunne bere to bøtter i gongen. Dei hang i ein i krok på kvar side. Leg bar mykje vatn. Men det var fleire óg som henta vatn.

Til og med bøndene på nedre Osnes henta vatn. Dei kom med hest og slede og fylte opp i store mjølkespann, mest til dyra. Også dåverande Sunnmøre Ungdomsskule måtte i periodar hente vatn her, sjølv om dei hadde sin eigen brønn, skulebrønnen. Då kom styrar Sæter med skulebilen, og fylte opp store mjølkespann.

Ei hending som har festa seg i minnet, er då ein av sambygdingane kom og skulle hente vatn i bøtte. Han kasta bøtta ned i brønnen med botnen først. Dette gjentok han fleire gangar, utan at han fekk opp noko vatn, sjølvsagt. Noko betutta gjekk han heim med uforretta sak og fortalde at no var også Hauge-brønnen tom.

Gamlefar i huset, som visste betre, tok med seg bøtta og gjekk til Haugehuset og sleppte bøtta ned på rett måte og fyllte ho opp. Haugebrønnen var såvisst ikkje tom!

Døra inn til kjellaren vår stod alltid apen, kvardag som heilagdag, natt som dag. Alle som trang det henta seg vatn i brønnen som den største sjølvfylgje.

Når det var mange som henta vatn, minka det sterkt med vatn i brønnen ut på kvelden, men morgonen etterpå var han heilt full igjen. Og hentinga kunne ta til igjen. På det meste var det 8 til 10 husstandar som henta vatn, og alle var nøgde med ordninga.

Pumping av vatn fra brønn til husholdninga

Det vart laga ein tank på ca 1,2 meter høgde og 0,6 meter breidde. Det var blikkenslagar Sverre Kristensen som laga han. Tanken vart plassert på mørkeloftet. Rør vart lagt opp frå loftet til kjøkkenet.

Første pumpa som skulle få vatnet frå kjellaren og opp i tanken var ei handpumpe, ei såkalla nikkepumpe. Denne var svært tungvint å bruke. Seinare vart det montert ei motordriven stempelpumpe som bråka noko frykteleg.

Dei minste ungane i huset vart sende opp på mørkeloftet for å passe på, og skulle rope til dei i kjellaren når tanken var full. Det hende nok nokre gonger at dei som skulle passe på gløymde seg, og vatnet fløymde over, men det gjekk bra og gjorde ikkje skade.

Det var ikkje isolasjon mellom etasjane, så når vatnet hadde tørka opp, var alt i orden…

Seinare vart ei automatisk trykkpumpe innkjøpt og montert. Det var naturlegvis eit stort framskritt. No vart det montert varmtvannstank, vassklosett og bad. Vassverket kom i 1958, og vatn derifrå vart innlagt. Pumpa vart overflødig.

Far brukte å overhale trykkpumpa ein gong i året, så ho var i god stand, og var difor lett å selje gjennom Sunnmørsposten, der ho også vart kjøpt brukt.

Med innlagt vatn vart brønnen overflødig, men ligg der endå og vitnar om ei tid som var. Han hjelpte mange som var i ein vanskeleg situasjon.

Hausten 2006, ved skulestart, vart det brot på vassforsyninga til Sunnmøre Folkehøgskule. Elevane trudde det var ein spøk.

Noverande eigar, som då var leigetakar, ordna med vatn frå Haugebrønnen. Ca 30 personar sto i rekke og sende bøtter med vatn frå brønnen til skulebygget. Vassbøtter blei plasserte på alle toalett på skulen. Brønnen gjorde teneste igjen.

Noverande eigar prøvde å pumpe ut vatnet, men det kom tilbake neste dag.

Her må nok ei drenering til!