Inn i ei ny tid – og med ny kyrkje

I 1837 kom formannskapslovene og med det kommunalt sjølvstyre. Då vart Ulfstens Prestegjeld samla til ein kommunesamskipnad, herad. Ulstein kommune omfatta også Hareid, sørsida av Sula og Vartdalsstranda. Det kommunale sjølvstyret var ein lekk i den norske sjølvstendeprosessen. Overføring av makt til lokalsamfunna var ein måte å bryte dominansen frå elitane i hovudstaden – og frå utanlandsk innverknad. Den første ordføraren i Ulstein herad var sokneprest Winsnes som var ordførar til 1841. Han gjorde mykje for at styringa i heradet alt frå starten kom i godt gjenge. Winsnes var heile tida oppteken av folkeopplysning, og alt i 1830 fekk han i stand ei låneboksamling i Ulstein herad, skriv lokalhistorikar Hans B. Osnes. Eit anna demokratiseringstiltak denne tida var opphevinga av faste plassar i kyrkja i 1837; alle er like for Gud.

På Sunnmøre fekk haugianismen mykje å seie. Ifølgje lokalhistorikar Ingvard Bjåstad skal det ha vore en flokk haugianarar eller såkalla vakte i Ulstein i 1830-åra. Opphavet til denne gruppa var Ingeborg Sætre, ei ung jente frå Vartdal, som hadde tent i Volda. I 1834 gifte ho seg med klokkar Martinus Overå. I klokkargarden på Hovset i Ulsteinvik samla Ingeborg born og unge til andaktsmøte. Seinare heldt ho også møte i skulestova på Halsen. Arbeidet hennar førte til den første religiøse vekkinga vi kjenner i Ulstein, og fleire vart lagde til veneflokken.

Mellom dei som vart vekte i møte med Ingeborg Overå, var den unge Johannes Peterson Skeide (1822-1888). Han var på mange måtar ein typisk haugianar, ein alvorsmann, men initiativrik og dyktig i det praktiske livet. Han gjekk ut frå jordbruksskulen i Grytten i 1846 med dei beste karakterar, vart gift med Helga Flo frå Stryn og kjøpte Vollegarden på Osnes. Kort tid etter måtte han selje garden på grunn av odelsretten. Dette var i dei tider dei første sunnmøringane hadde reist til Amerika og fått seg jord der. I 1853 drog Helga og Johannes til Bergen for å skaffe seg båtplass, men på vegen vart Helga sjuk, og etter kvart såg dei vel dette som eit teikn. Dei snudde heim att, og det enda med at dei fekk kjøpe tilbake Vollegarden då dei nye eigarane ikkje makta å ta dei økonomiske børene. Johannes P. Skeide dreiv garden fram til eit mønsterbruk. Han var den første i bygda som tok i bruk grøfting og moderne jordbruksmetodar.

Etter kvart byrja folk å ta etter. Han vann seg respekt og fekk mange kommunale verv. Johannes tok det åndelege minst like alvorleg som det praktiske. Han vart den naturlege leiaren for kristenflokken i Ulstein heilt til han døydde i 1888, ein lekmannshøvding av rang. Familien var flittige kyrkjegjengarar, og når det ikkje var preike, heldt dei andakt heime. Då las dei teksten for dagen, hadde høgtlesing, fortalde og song, skriv Kristen Ulstein (100 år Ulstein indremisjon 1883-1983). Vi kjem tilbake til Johannes P. Skeide også seinare.

Midt i denne religiøse nyvakninga på 1840-talet vart Hans Nicolay Wraamann prest i Ulstein etter Winsnes. Wraamann kom til kallet i 1844 og hadde vore prest i Lofoten. Han vart verande i Ulstein til 1855, då han vart prest i Volda og døydde der i 1861. Wraamann var ein flink predikant og ein dyktig organisator, og var ordførar i kommunen i tre valbolkar som då var tre år kvar. I starten oppfatta folk den nye presten som ein stri og sjølvrådig embetsmann. Men i 1845 døydde kona hans, Marianne Jensine, fødd Paludan, og dødsfallet skaka den 38 år gamle presten. Han vart ein annan mann frå den tid, skriv Ingvard Bjåstad. Også frå preikestolen forandra han seg til å bli ein forkynnar det gjekk gjetord om over heile Sunnmøre. No strøymde folk til kyrkjene i Ulstein og Hareid, også frå andre prestegjeld; det var ofte vanskeleg for bygdefolket å få plass. Men den personlege forkynninga til Wraamann førte ikkje berre til auka kyrkjesøknad. Ho pusta meir liv til dei haugianske flokkane i Ørsta og Volda, og til det meir spreidde haugianske innslaget i Ulstein prestegjeld.

Omgrepet foreining dukka truleg opp i Noreg for første gong på 1840-talet. Utover i hundreåret skjedde det ei utvikling frå eliteengasjement til masserørsle. I samtida snakka folk om assosiasjonsånda; foreiningane gjorde religiøs og kulturell aktivitet til eit tilbod til dei mange. Sokneprest Wraamann var mellom dei som stilte seg i spissen då den første misjonsforeininga på Sunnmøre vart skipa i 1846. Særleg hadde presten god støtte i folkeskulelærarane som hadde gjort mykje for å få i stand foreininga. Ho fekk raskt eit medlemstal på over 460 menn og kvinner frå heile prestegjeldet. Folk vart rivne med i det nye pustet som gjekk over landet.

Det offisielle opningsmøtet kom saman i Ulstein kyrkje klokka 10 på formiddagen 6. januar 1847. Foreininga vart ikkje organisert slik som dei seinare misjonsforeiningane, som for det meste har vore kvinneforeiningar, og har samla inn pengar ved å lodde ut gevinstar på basarar og møte. I denne første misjonsforeininga skreiv medlemmene seg for visse årlege tilskot til misjonen.

Det første misjonsmøtet i foreininga vart skipa til i Ulstein kyrkje, og deretter heldt dei liknande møte på garden Ulstein. Men møteaktiviteten i Ulfstens Missionsforening var ikkje så stor. Frå starten vedtok dei å samlast til møte tre gonger i året, jul, jonsok og mikkelsmess, men i lange periodar ser det ut til at aktiviteten har lege heilt nede. Det var kvinneforeiningane som bar arbeidet i åra framover. Den første av dei var Missionsquindeforeningen på Osnes, skipa i 1860. Det vart fleire etter kvart; rundt 1888 var det fem, og ved hundreårsskiftet ni kvinneforeiningar i arbeid for misjonsselskapet i Ulstein (Bjåstad/Ulstein).

Omgrepet foreining dukka truleg opp i Noreg for første gong på 1840-talet. Utover i hundreåret skjedde det ei utvikling frå eliteengasjement til masserørsle. I samtida snakka folk om assosiasjonsånda; foreiningane gjorde religiøs og kulturell aktivitet til eit tilbod til dei mange. Sokneprest Wraamann var mellom dei som stilte seg i spissen då den første misjonsforeininga på Sunnmøre vart skipa i 1846. Særleg hadde presten god støtte i folkeskulelærarane som hadde gjort mykje for å få i stand foreininga. Ho fekk raskt eit medlemstal på over 460 menn og kvinner frå heile prestegjeldet. Folk vart rivne med i det nye pustet som gjekk over landet.

Det offisielle opningsmøtet kom saman i Ulstein kyrkje klokka 10 på formiddagen 6. januar 1847. Foreininga vart ikkje organisert slik som dei seinare misjonsforeiningane, som for det meste har vore kvinneforeiningar, og har samla inn pengar ved å lodde ut gevinstar på basarar og møte. I denne første misjonsforeininga skreiv medlemmene seg for visse årlege tilskot til misjonen.

Det første misjonsmøtet i foreininga vart skipa til i Ulstein kyrkje, og deretter heldt dei liknande møte på garden Ulstein. Men møteaktiviteten i Ulfstens Missionsforening var ikkje så stor. Frå starten vedtok dei å samlast til møte tre gonger i året, jul, jonsok og mikkelsmess, men i lange periodar ser det ut til at aktiviteten har lege heilt nede. Det var kvinneforeiningane som bar arbeidet i åra framover. Den første av dei var Missionsquindeforeningen på Osnes, skipa i 1860. Det vart fleire etter kvart; rundt 1888 var det fem, og ved hundreårsskiftet ni kvinneforeiningar i arbeid for misjonsselskapet i Ulstein (Bjåstad/Ulstein).

Sokneprest Wraamann var kritisk til både plasseringa og storleiken på Ulstein kyrkje. Det var tungvint å kome seg til kyrkje for folk frå Haddal, Ringstaddalen og Fjelle, og tilstrøyminga skulle ikkje vere stor før kyrkja vart for lita. Den 30. oktober 1847 var ein dag med sørvest og regn slik det ofte er når hauststormane set inn på våre kantar. Denne dagen gjekk det også eit kraftig torever over bygdene. Brått slo lynet ned i kyrkjespiret, spjerra tårnet og slo sprekker i murveggene. Det tok også til å brenne i tårnet og i vestgavlen som var av tre. Folk strøymde til med bytter og kar, medan andre sprang inn i kyrkja og redda ut det som var laust av inventar.

Dei sløkte elden, men kyrkja hadde fått store skadar. Ein Ole Hjelle fekk oppdraget med å kle over tårnkista og reparere dei verste skadane. Bernt Brandal sette inn 21 glasruter som hadde blitt knuste. Elles gjorde folk
dugnad for å setje kyrkja i brukbar stand. Øydeleggingane var likevel så store at det var meiningslaust å gå i gang med ein storreparasjon. Sidan kyrkja frå før både var for lita og langt på veg til nedfalls, var det berre ein ting å gjere, å byggje nytt (Peder Fritz Waage, 1978).

Sokneprest Wraamann var ordførar då lynet slo ned. Klok og handlekraftig som han var, gjorde han synet sitt gjeldande i formannskap og soknestyre. I samråd med kyrkjeeigarane sette dei i gang med å førebu bygginga av ei ny kyrkje. Arbeidet skulle starte i mai 1848. Sokneprest og formannskap ønskte no å flytte den nye kyrkja til Ulsteinvik, men då bygningsfolket kom til den avtalte tida, hadde ikkje styresmaktene svart på spørsmålet om flytting.

Kyrkjeeigarane såg då inga anna råd enn å starte arbeidet på Ulstein. Wraamann hadde sjølv teikna den nye kyrkja, og håpte då arbeidet starta, at det kunne vere mogleg å flytte bygget til Ulsteinvik når styresmaktene hadde svart. Men det drog ut, og då svaret omsider kom, var kyrkja under tak. Styresmaktene meinte at kyrkja skulle flyttast til Ulsteinvik, men teikninga til Wraamann forkasta dei.

Men slik situasjonen no var, fekk kyrkja bli ståande på Ulstein sidan ho no var nesten bygd ferdig – og i den form ho hadde fått, avlang og åttekanta: – Åttekanta kyrkjer var ei populær form på denne tida. Det var åtte av dei på Sunnmøre. Hareid fekk si i 1807. Dette var ein protestantisk kyrkjetype, brei på midten og med kort avstand frå prest til kyrkjelyd. Ho hadde tre inngangar som brannsikring, og dørene skulle slå utover. Dette vart eit påbod etter brannen i Grue Kyrkje i 1823, der dørene slo innover og vart blokkerte av ei folkemengd i panikk. Store delar av kyrkjelyden miste livet, fortel Øystein Ekroll.

– Den nye Ulsteinkyrkja var ei laftekyrkje, og dette er teknisk vanskeleg å utføre. Ingen på Sunnmøre kunne kunsten. Derfor måtte Ulstein hente fagfolk frå Nordfjord. Dei plasserte ein mann i kvart hjørne som ansvarleg for arbeidet, og slik at dei kunne arbeide i takt. Dei pretømra kyrkja nede ved sjøen, og så bygde dei henne opp att der ho skulle stå, forklarer Ekroll.

Dei åtte kantane kan symboliserer dei åtte saligprisingane som evangelisten Matteus fortel om i kapittel 5; frå det som blir kalla Bergpreika: – Sæle er dei som er fattige i ånda, himmelriket er deira. Sæle dei som sørgjer, dei skal bli trøysta. Sæle dei audmjuke, dei skal arve jorda. Sæle dei som hungrar og tørstar etter rettferda, dei skal bli metta. Sæle dei miskunnsame, dei skal få miskunn. Sæle dei reine i hjartet, dei skal sjå Gud. Sæle dei som skaper fred, dei skal kallast Guds born. Sæle dei som blir forfølgde for rettferd skuld, himmelriket er deira.

Kyrkjeeigarane sette ikkje opp den nye kyrkja på den gamle kyrkjetomta, men ved sida av den gamle kyrkja litt lengre mot sjøen. Byggmeister var Ole Liid. I alt var 28 mann med på å tømre opp kyrkja, men ikkje alle heile tida. Kyrkjeverje Peter Scheide stilte opp heile vegen for å sjå til at alt gjekk rett for seg. Han hadde 154 arbeidsdagar i tillegg til dei 12 dagane med pliktarbeid som han måtte utføre saman med dei andre kyrkjeeigarane.

Å sage opp og dele alt dette tømmeret må ha vore eit slit. To lag med handsagarar, to mann på kvart, var i sving og nytta ei stor handsag på om lag to meter. Ein Simen Nordøen skar ut og sette inn 292 glasruter i kyrkja. Taket vart tekt med pannestein frå gamlekyrkja. Slik ho vart liggande der, kvitmåla og fin, skulle også den nye kyrkja tene som siglemerke for sjøfarande i åra framover. Nordlendingane som drog forbi med jektene sine, kalla Ulsteinstranda for kyrkjelandet.

Dei samla utgiftene med bygget kom på 8000 kroner i den tids kroneverdi. Det var eit stort økonomisk lyft. I tillegg til det kyrkjeeigarane skaut inn, kom det gåver frå kyrkjer i Bergen, Trondheim og Tromsø stift, og frå Stavanger amt. Dette saman med kommunegaranterte panteobligasjonar løyste økonomien. Vi kan vel seie at folket fekk valuta for pengane. Fagleg sett er tømmerarbeidet på kyrkja meisterleg utført. Det har vi no fått bevis for når papirstria er fjerna og dei vakre veggene har kome til syne, konkluderte Waage (1978).

Den 13. november 1848 var arbeidet ferdig. Denne dagen fekk arbeidsfolket betalt ut lønna si. Etter eit slikt arbeidsstykke skulle det etter skikk og bruk skjenkast brennevin til arbeidarane, men denne skikken likte ikkje kyrkjeverje Scheide. I staden for brennevin betalte dei ut ein liten sum til fordeling på karane.

Kyrkjelyden i Ulstein hadde no fått eit gudshus som stetta krava til eit veksande folketal, og det var ei vakker kyrkje. Ho stod i aust-vest-retninga som gamlekyrkja hadde gjort. Våpenhuset var på nedsida mot sjøen, sakristiet var mot aust. Sjølve koret var inne i kyrkjeskipet. Wraamann likte ikkje den gamle altertavla. Han meinte ho var for katolsk og upassande i den nye kyrkja. I staden for altertavle fekk han laga eit stort kors av tre, som dei forgylte og hengde opp framme i koret. Dette korset heng den dag i dag over inngangsdøra i kyrkjeskipet, men er no kvitmåla med gylne kantar. – Altertavla var eigentleg så luthersk som berre det, kommenterer Ekroll.

Den gamle kyrkja reiv dei heilt ned til grunnen, og tomta la dei ut til gravplass. Under arbeidet dukka det opp fleire kister i det gamle koret. Det var dei jordiske leivningane av framståande folk som i si tid vart gravlagde der, men no var det ingen som kjende til nokon av desse. Kistene vart sette ned under golvet i den nye kyrkja.

No skulle kyrkja ryddast, vaskast og pyntast til den store vigslehøgtida. Arne Colbensen fekk i oppgåve å strø eine på kyrkjegolvet og pusse lysestakane og dåpsfatet. Søndag 13. mai 1849 vart kyrkja vigsla. Bladet Postbudet fortel om vigselsakta. Det var inngangsbøn ved pastor Monrad, medan prestane Wraamann, Rosenquist, Monrad, Winsnæs og Van Kerwel las opp bibelorda for dagen. Så steig prost Schavland opp på preikestolen. I ein livleg og gripande tale skildra han verdien av Herrens tempel. Pastor Frich messa ved inngang og utgang, og pastor Van Kerwel bad sluttbøn. Innimellom veksla kyrkjelyden med eit vakkert utval salmar frå Guidbergs Psalmebog, refererte Postbudet, som melde at mange menneske hadde kom til vigslinga i det flotte vêret. Sjølv om kyrkja romma det dobbelte av kyrkjelyden sin, fekk knapt ein tredjedel av dei som hadde møtt fram, plass i kyrkja.

Men kyrkjestaden var framleis upraktisk. Vegen var lang for dei som budde i indre del av soknet. Prestegarden i Dimnasund låg òg ulagleg til. Folk frå Ringstaddalen og Haddal måtte tidleg opp om dei skulle nå fram til gudsteneste, og for dei var hest og kjerre det einaste framkomstmiddelet. Folk frå øyane måtte i båt og anten gå frå Ottavika eller frå Skeidsnausta. Vinters dag kunne det vere hardt. Preikesøndag den 18. januar 1874 skaka ei ulykke opp bygda. To båtar frå Dimna var på veg heim frå kyrkje, den eine med folk frå Indre Dimna, den andre frå Ytre Dimna. Det var sterk vind, og båten frå Ytre Dimna hadde segla oppe og siglde på utsida av Boholmen. Brått kom det eit vindkast som kvelvde båten. Det var flo sjø, og den andre båten siglde over Sandbadet. Då dei oppdaga kva som hadde hendt, var det lite dei kunne gjere. Ein liten gut som var boren til dåpen den dagen, fann dei flytande på ei dyne. Dei klarte også å berge far til barnet, men mora og ni andre vaksne drukna. Berre tre av dei vart funne etter sokning. Dei omkomne vart gravlagde i ei felles grav i skråninga rett nord for koret på den gamle kyrkja. I lang tid etter hendinga var det vanleg at folk frå Dimna, som hadde nokon av sine i denne grava, samlast der etter gudsteneste og stod der ei stund i stilla før dei gav seg på heimveg.

Carl Anton Madsen, fødd i Drammen, vart sokneprest i Ulstein prestegjeld etter Wraamann i 1855 og var her til 1873. Hans B. Osnes fortel at Madsen var ein still og roleg mann som heldt seg mykje heime i prestegarden i Dimnasund og dreiv den som eit mønsterbruk. Han kjende seg tiltrekt av den danske teologen Grundtvig og kristensynet hans. Kanskje var det dette som gjorde at han kjende seg litt utanfor i Ulstein og heldt seg mykje for seg sjølv. Han søkte etter kvart Herøy soknekall, men fekk det ikkje fordi han vart rekna som grundtvigianar.

I Madsens tid kom skulelova av 1860. Ho markerte eit tidsskilje i norsk skulepolitikk. No skulle skulen bli allmenndannande, og fastskulen skulle erstatte omgangsskulen. Den gamle kristendomsskulen skulle bli til lokale institusjonar i dei ulike bygdelaga. Skulehusa vart også møtestader og lokale sentra i dei to sokna i Ulstein prestegjeld. Samstundes utvikla det seg til større sosiale tyngdepunkt i nærleiken av kyrkjene, særleg i Ulsteinvik etter at dei flytta kyrkja dit. Men i praksis skulle det gå ei stund før folk tok farvel med kristendomsskulen i Ulstein. Kristentrua stod sterkt mellom folk, og dei store vekkingane på 1870- og 1880-talet påverka òg skulen. Men det verdslege fekk gradvis større vekt. Samtidig førte mange lærarar an i ei kulturell vekking som drog det nasjonale inn i det lokale på ein sterkare måte enn før.

I 1873 kom Christian Hermann Wisløff frå Vestnes til Ulstein som sokneprest. Han hadde vore tilsett fleire stader i landet før dette. I 1884 reiste han til Valdres og vart prest der. Det var såleis Wisløff som var prest då kommunestyret samla seg til møte på Rise den 3. april 1875. Til dette møtet låg det føre eit ønske frå nokre gardbrukarar i Haddal, Fjelle, Garnes og Håheim: kyrkja måtte flyttast inn til Ulsteinvik. Det enda med at forsamlinga sette ned ein komité som skulle arbeide fram ei innstilling om saka og legge henne fram for heradsstyret. Med i komitéen var sokneprest Wisløff, Hans Olsen Dimmen, Johannes J. Osnes, Bernt Myrene, Knud S. Midtflø, Karl N. Strandebø, Johannes L. Sundgot og Johannes P. Skeide.

Dei arbeidde raskt, og alt på kommunestyremøtet 6. juni la dei fram ei innstilling om at kommunen måtte sikre seg så mange kyrkjepartar som mogleg, slik at soknekommunen vart eigar av kyrkja. Deretter tok dei opp spørsmålet om å flytte kyrkja til Ulsteinvik. Kommunestyremøtet 6. september 1875 peika ut Johannes P. Scheide og Karl Strandebø til å forhandle om kjøp og setje i verk kyrkje-kjøpet. Og på formannskapsmøtet 8. mai 1876 vart det endeleg vedteke at kyrkja skulle flyttast til Ulsteinvik sommaren 1878. På same møte sette dei ned ei byggjenemnd: sokneprest Wisløff, ordførar Johannes P. Scheide, gardbrukarane Karl Strandebø, Hans O. Dimmen og Ole Myklebust. Då Strandebø døydde, vart Bernt Osnes vald i hans stad. Nemnda fekk mynde til å finne ein høveleg plass til kyrkjetomt og gravplass. Det var fleire alternativ, men til slutt samla dei seg om å legge kyrkjegarden i skråninga utanfor Einhaugen, og kyrkjetomta ned for bakken ved vegen.

Det kom ei religiøs vekking på Hareidlandet i 1870-åra. I Ulstein samlast ein fast flokk vakte rundt Johannes P. Skeide på Vollane. Vollefolket hadde nær kontakt med Sjur Velsvik og haugianarane i Volda og hadde av og til besøk derifrå. Skeide hadde også knytt vennskap med Berte Kanutte Aarflot. I november 1875 vart det første haustmøtet for indremisjonen halde i Ålesund. Sjur Velsvik talte, og Johannes P. Skeide og nokre andre ulsteiningar var med på møtet. Då dei kom heim, tok møteaktiviteten seg kraftig opp. Seinare heldt også Velsvik fleire møte i Ulstein og samla mykje folk. Desse hendingane utløyste den første store vekkingsbølgja over Ulstein, vinteren 1875-76. Vekkinga var djupare og breiare denne gongen.

Sjur Velsvik vitja Hareidlandet fleire gonger desse åra; vitja sjuke, gjekk frå gard til gard og heldt møte i alle krinsane. Også andre lekpredikantar vitja Ulstein, og rykta om den åndelege vekkinga i bygda spreidde seg raskt. Folk byrja å halde møte i private heimar, særleg hos Johannes P. Skeide, men dei måtte tidleg flytte møta til skulehuset på Halsen. Då også dette lokalet vart for lite, vart dei samde om å byggje eit større forsamlingshus. Bygdefolket gav pengar til føremålet, og huset vart for det meste bygd på dugnad. Det stod ferdig og vart vigsla i oktober 1876. Framleis samla folk seg til møte også i heimane, og i skulehusa for den del, men Osnes bedehus, som var det første i sitt slag i bygdene på Sunnmøre, fekk mykje å seie som sentrum for det kristne lekmannsarbeidet i Ulstein. Ålesund fekk bedehus i 1863 (Ulstein i 1983).

Den 16. desember 1877 skreiv Ulstein kommune ved ordførar Johannes P. Skeide og dei tidlegare kyrkjeeigarane under skøytet til Ulstein kyrkje. Kjøpesummen var 3585 spesidalar og omfatta alt inventar og elles alt kyrkjegods som høyrde til. No var alt klart til riving og flytting neste sommar. Men så dukka det opp eit problem: Kvar skulle dei halde gudsteneste den tida det tok å flytte og byggje opp att kyrkja i Ulsteinvik.

Formannskapet hadde gjort framlegg om å nytte det nye bedehuset på Osnes, men sokneprest Wisløff var ikkje utan vidare samd i ei slik løysing. Han såg heller at dei nytta kyrkjene i nabosokna. Her ser vi at det var tendensar til ei motsetning mellom prest og kyrkje og lekfolk og bedehus i Ulstein, som i mange andre sunnmørsbygder denne tida. Hareid var eit unntak; der var det eit nært samarbeid mellom kyrkje og bedehus heile vegen.

I eit brev til biskopen i februar 1878 fortel Wisløff at det hadde vore strid mellom han og styret for bedehuset: Då huset vart bygt, vart presten bedt om å vere med i styret og elles halde bibellesingane sine der. Til det svarte presten at det skulle vere han kjært dersom han fekk nekte nokon å tale som han fann umoden til det. Presten tok imot tilbodet og hadde eit år regelmessig bibellesing i bedehuset kvar veke til våren 1877. Då kom der ein svensk predikant som Wisløff oppfatta som uforstandig og prega av hat til statskyrkja. Då bedehusfolket bad om at svensken skulle få tale i bedehuset, svarte soknepresten nei. Men predikanten fekk likevel tale, og sidan den gongen trekte Wisløff seg tilbake frå bedehuset. Han meinte det ikkje kunne stemme med embetet hans at han talte i eit hus der dei lét folk tale som rakka ned i den kyrkja soknepresten ved Guds nåde høyrde til (Waage 1978).

Samtidig sa Wisløff seg villig til å lytte til biskopens råd. Som vi ser, var soknepresten ein streng og formell herre, men samstundes audmjuk nok til å bøye av dersom han hadde vore for hard i vurderinga si. Biskopen gav sitt samtykke i å nytte bedehuset, og Wisløff tok straks etter kontakt med bedehusstyret og sa seg villig til å halde gudstenester der, slik formannskapet hadde ønskt. Men konfirmasjonen dette året heldt han i Hareid kyrkje.

I juni 1878 tok dei til med å ta ned kyrkja på Ulstein. Kommunen hadde sikra seg nordfjordingen Gjert Lien til byggmeister saman med folk frå bygdene her. Problemstillinga var den same som i 1848, Sunnmøre hadde ikkje fagfolk som takla denne oppgåva, men Nordfjordeid hadde. Mykje av arbeidet vart utført på dugnad, og både under demonteringa og flyttinga var sokneprest Wisløff den ivrigaste av dei alle. Også Volle-Johannes var på ferde seint og tidleg. Men folket på Flø og Ulstein var misnøgde, likte ikkje at kyrkja vart flytta og ville helst ikkje ha noko med pliktarbeidet å gjere.

Grunnmuren vart sett opp i 1877 av murmeister Bernt Myrene, og mesteparten av steinen vart henta på Ulstein og frakta på vinterføre med hest og slede. Dei henta også ein del stein med båt frå Botnura. Det som vart til overs, brukte dei til kyrkjemur. Ein heil del av steinen skreiv seg frå gamlekyrkja. Arbeidet gjekk med liv og lyst. Først tok dei av pannesteinen og selde han til nokre gardbrukarar til inntekt for kyrkja. Resten av materialen vart merkt og køyrd på plass der ein annan arbeidsgjeng sorterte og la til rette tømmeret slik at dei lett kunne finne det att og setje det opp under leiing av byggmeisteren. Soknerådet hadde valt Johannes Skeide (Volle-Johannes) til kasserar under kyrkjebygginga. Den gamle kyrkjeverja Elling Ulstein kjende seg støytt over det. Skeide var nokså einerådande også i soknestyret. I 1888 vart han vald til kyrkjeverje i staden for Elling Ulstein, men døydde kort tid etter.

Utover sommaren og hausten arbeidde dei på spreng for å få kyrkja under tak før vinteren sette inn. Dei gjorde kyrkja større og romslegare; dei bygde til eit kor der det før var sakristi. Medan kyrkja stod på Ulstein, var koret inne i sjølve kyrkjeskipet. Galleriet på nordveggen vart ikkje bygt opp att. I oktober stod kyrkja ferdig, og søndag 27. oktober 1878 var det høgtidssam vigsling. Biskopen var invitert til å utføre sjølve vigslinga, men kunne ikkje kome. Sokneprest Wisløff, som no hadde blitt prost for Søre Sunnmøre prosti, stod dermed for høgtidsseremonien. Han hadde assistanse av sokneprestane Jakob Sandberg frå Herøy, Arnt Schønning frå Hjørundfjord, Gerhard Øverland frå Vanylven og Lars August Gleditsch frå Volda. Kyrkja var fullsett, og det vart ei høgtidsstund for den store forsamlinga.

Kyrkja var utstyrt nokså spartansk. I staden for altertavle var trekorset sett opp framme i koret. Det var tidlegare forgylt, no måla kvitt med forgylte kantar. Dei nakne tømmerveggene vart også måla kvite, og kjertelysa tende i dei to lysekronene, den eine ei messingkrone frå 1614, den andre ei tolvarma lysekrone i tre, som var laga og gitt til kyrkja av sokneprest Wraamann. På alteret stod det to store messinglysestakar med kveikte lys. Enkelt, men stilfullt må det ha teke seg ut, dette møtet med kyrkja på den nye kyrkjestaden, konkluderer Waage.

Eit 700 år gammalt kapittel i historia til Ulstein kyrkje var med dette slutt. Den eldgamle kyrkjestaden på Ulstein låg tom og forlaten etter at både den gamle og den nye kyrkja var borte. I den første tida etter flyttinga stod trekorsa med namn rita inn – i silhuett mot storhavet, men etter kvart måtte også desse gi tapt for vêr og vind, som eit vitnemål om det forgjengelege. Berre den solide kyrkjemuren, nokre jernkors, ei steinhelle og to graver av støypejern stod att til minne om det som ein gong var. Her ligg mange, mange av forfedrane våre under torva; folk som har gjort si gjerning i gode og vonde dagar og ført ein livsarv vidare, som også har sett sitt preg på vårt samfunn. I 1969 reiste Ulstein Rotaryklubb ein bautastein på den gamle kyrkjegarden, og Wilhelm Ringstad hogde inn desse orda: «Her ligg dei grav i grav. Kyrkjestad 1150-1878». (Waage 1978/Bjåstad 1977).