Martin Laurits Peter Olson Ulstein

Erfaringa hans frå hans første jobb var i ein tidsperiode då det var eit betydeleg paradigmeskifte. Nemleg omlegginga av fiskeflåten frå segl og robåt (ottringen) til dei fyrste motorbåtane. Også vinsjespel for å hale line og garn blei mekanisert og montert. Det var ei rivande utvikling langs kysten, og det voks fram ei rad verkstadar for å ta seg av installasjon og vedlikehald av dei nye innretningane.

Dette kveikte nok hugen til den unge Martin, og han reiste til Ålesund for å skaffe seg mekanikar-erfaring. Han gjekk på teknisk kveldsskule og tok mellom anna sveisekurs hjå A.M Liaaen saman med mange andre.
Martin var ein frilynde og utadvent type og han deltok som songar i mannskoret Dovre.

I 1917, berre 23 år gamal, møtte han Inga frå Knivsflå i Geiranger som hadde fått jobb som serveringsdame på Avholdshjemmet kafé i Ålesund.

I 1917 då det baud seg å kjøpe arbeidsmaskinene i eit konkursbu i Ålesund, gjekk han saman med svogeren sin som var målar, og oppretta Ulstein Mekaniske Verksted. Tomt fekk dei kjøpe frå morsgarden på Osnes, på det såkalla Naustneset. Heile Naustneset er fjerna og planert i dag og fyllt ut på ei grunne mellom Lisje-vikholmen og Storevikholmen.

Martin og svogeren Andreas Flø hadde nok ikkje særleg med pengar til å foreta ei slik investering, men dei fekk låne den naudsynte kapitalen i Ulstein Sparebank med pant i Kol-beingarden.

Andreas slutta som partnar etter nokre få år, og Martin fortsette saman med nokre få arbeidstakarar åleine. Broren Hans kom attende frå Canada og jobba i verksemda nokre få år før han endeleg flytta med heile familien til Vancouver B.C.

Å drive eiga verksemd i den tida var nok ikkje så lett, men med anlegg av nokre fleire såpeslippar og med eit ujamnt inntektsgrunnlag sleit dei seg sakte men sikkert framover. Yngste bror til Martin, Osvald, har fortalt at han for å få løn måtte sykle ut til Herøy og presentere nokre rekningar til nokre av kundane for å skaffe seg likviditet så dei hadde noko å leve av.

Fiskebåtreiarane i Herøy utgjorde ein stor del av dei viktigaste kundane til verksemda allereie den gongen.

Mor måtte også trå til den gongen, det var ikkje få middagsgjestar far hadde med seg heimatt i den tida. Ho måtte jamvel også vaske kjeledressar til nokre av arbeidarane. Vatn fann dei i Vågeelva, og dit var det eit godt stykke å gå.

Framme frå venstre: Dagny, mor Inga og Inger. Bak frå venstre: Kolbein, Ragnhild, Idar og Magnulf.

Det har alltid imponert meg at far starta verksemd i ein alder av 23 år. Det seier noko om hans optimisme, pågangsmot og vilje til å arbeide. Men han var også aktiv i lokalpoli-tikken. Med mange år i kommunestyret, formannskapet og til sist som ordførar frå Venstre i 1948. Den gongen hadde dei også Fylkesting. På helgatur med buss heim frå Molde følte han seg uvel og tok inn på Sjøholt Hotel der han døde natt til 6. juni, av hjarteslag.

Han hadde ikkje noka god helse, og med problem med hjartet burde han teke det meir med ro, men han sa: ”Eg vil heller leve medan eg lever”. Eg hugsar godt siste gongen vi var saman, det var søndagen før då eg fekk fylgje han på bussen og bere kofferten hans.

Like etter 2. verdskrig var det rasjonering på dei fleste varer. Også materiale og utstyr til skipsindustrien. Det blei oppretta ei Forsyningsnemnd for skipsindustrien, og Martin blei formann i denne nemnda.

Det var ikkje noko formelt samarbeid mellom verksemdene før ut mot slutten av 1960 åra då vi fekk Verkstedforeninga for Ulstein Distrikt (i dag MAFOS). Eg hugsar likevel at Leif Hatlø (disponenten for Hatlø Verksted) og far tok eit sjøfly til Oslo i 1946 eller 1947 for å spare reisetid då dei skulle på innkjøpstur til Oslo. På grunn av manglande instrumentering den gongen gjekk turen over Åndals-nes der dei fylgde jernbanelinja vidare heilt fram. Det var ikkje GPS den tida som kunne lose dei.

Martin var ein omgjengeleg person og blei tidleg med i lokalpolitikken. Han var liberal og difor låg den politiske retninga til Venstre den tida nokså nær hans interesse.

Eg kan godt hugse når dei hadde selskap med ein del vener kor høgt den politiske diskusjonen gjekk. Det var ikkje fritt for at dei understreka sine meiningar med å slå handa i bordet.

Ein ven av far, inspektør Olav Eldrup i MRF fekk han med som medlem av Frimurerlosjen i Ålesund. Mor likte ikkje det særleg godt. Då som no var det mykje hemmelegheit med denne foreininga.

Martin må seiast å vere ein lesehest. Den tida han levde hadde dei middagspause fra kl 1200 til 1300 og dei fleste gjekk heim til middag. Siste halvtimen av middagspausa la han seg alltid på divanen med ei skjønlitterærbok i handa. Og når han var på bytur kom han så godt som alltid dragande med ei pappkasse full av bøker.

Eg trur han følte å finne mykje menneskeleg viten i desse bøkene.

Som nemnt var det på helgapermisjon frå Fylkestinget han følte seg uvel og gjekk av bussen på Sjøholt for å kvile seg på hotellet, der han blei funnen død på søndag 6. juni.

Martin likte seg godt når han kunne vandre i fjellet eller gå på ski vinters-tid. Difor blei det naturleg for han å bygge seg ei hytte på fjellet. Ingen stad var nærare til det enn der han hadde sprunge i ungdommen, og plassen blei framme ved Brennesætra der det hadde vore hamn for hest-ane, og der det hadde vore ei sæter i gamle dagar. Den gongen gjekk ein frå heimen på Reiten, eller også frå Ulsteindalen der Elektrisitetsverk-et hadde ei rørgate til Lisjevatnet. Denne rørgata gjekk vi på heilt til det kom fjellveg i 1980-åra.

Eg hugsar godt ein dag i juni han hadde invitert Hans frå Canada BC og Osvald, brørne sine, og vi skulle kvile etter den bratte oppstigninga til Tverrberget. Det var ein av desse fine sommerdagane. Då sette dei i gong å synge nasjonale songar så håret reiste seg på kroppen. For ei stemning!

Far kjøpte seg personbil, ein Ford 1934 modell. Dagny, eldste dottera, hadde kontorplass ved Ørsta Bruk og i helgane tok ho rutebåten som gjekk mellom Ørsta og Fosnavåg til Garnes. Det blei far sin jobb å hente henne, og vi borna fylte opp bilen så langt der var plass. Ein gong køyrde han utfor vegen i Garnes-krysset, og bilen la seg over på eine sida. Otto Garnes kom springande og ropte: ”her luktar det sprit? Det var vanleg å bruke sprit som frostvæske og når bilen la seg over på eine sida rann spriten ut, og lukta blei deretter. Då vi skulle få bilen opp på vegen att klemra Otto Garnes eine tommeltotten, noko han fekk leve med resten av livet.

Om Martin Ulstein skriv Asle Geir Widnes Johannesen dette om han i boka “Hundre år – hundre personar i Ulstein”:

Martin Ulstein grunnla Ulstein Mekaniske Verksted i 1917; verksemda som skulle bli ei hjørnesteinsbedrift i regionen, og etter kvart bli kjend som konsernet og familiebedrifta Ulstein Group.

I ungdommen prøvde Martin seg på fiske og fangst. Det var ein periode då fiskeflåten la om frå segl og årar til motor – med ei rivande utvikling langs kysten. Det voks fram verkstader både her og der. Martin reiste til Ålesund for å skaffe seg mekanikar-erfaring. Han gjekk teknisk kveldsskule og tok sveisekurs på A.M. Liaaen. Då det baud seg å kjøpe eit konkursbu i Ålesund i 1917, gjekk han saman med svogeren Andreas Flø og starta Ulstein Mekaniske Verksted berre 23 år gammal. Tomt fekk dei kjøpe på morsgarden på Osnes, på Naustneset. Dei lånte pengar i Ulstein Sparebank med pant i Kolbeingarden. Alderen 23 år fortel noko om optimisme, pågangsmot og vilje.

Det var ikkje lett å drive verkstad den gongen. Martin og partnarane sleit seg igjennom med anlegg av fleire såpeslippar og eit ujamt inntektsgrunnlag. Fiskebåtreiarane i Herøy utgjorde ein stor del av dei viktigaste kundane alt den gongen.

Martin var også aktiv i lokalpolitikken med mange år i kommunestyre, formannskap og til sist som ordførar frå Venstre i 1948. Han døde av hjarteslag på veg heim frå fylkesting i Molde.