Otto Strand

Otto Strand vaks opp på småbruket Stranda i Ulstein. Foreldra var Knut Olaf Strand og Lovise Antonie f. Hasund. Faren til Knut, Andreas Saunes, kjøpte bruket pluss 4 teigar frå Saunes (bnr. 6) i 1889. Lovise kom frå Andriasgarden i Hasund, og var dotter til Knut Hasund og Ingeborg f. Osnes. Knut, faren til Otto, var fiskar, men vart disponent i A/S Skjervøy i 1922. Same året vart han vald til ordførar i Ulstein. Han stilte også for Venstre på Stortinget i fleire perioder frå 1931.

I ein alder av 13 år fekk far tuberkulose, og måtte vere heime eit år frå skulen. Nikoline kjente symptoma, og fekk sjekka han raskt. Han var heldig, og vart ikkje sendt bort på sanatorium.

Den unge studenten Otto Strand.

Otto gjekk eit år ved Sunnmøre ung-domsskule, det som seinare fekk namnet Sunnmøre folkehøgskule. Der fekk han bruke sine kreative evner. Han laga mellom anna ei småbarnseng som han målte fuglar på. Eit klenodium, som det også, mange år seinare, var stas å legge barnebarna i.

Etter realskulen gjekk vegen til Volda og 4-årig lærarskule. Her treivst han godt i lag med jamaldra ungdomar. Dei kledde seg ut og spelte teater, og reiste på turar i lag. Særleg Kristian Årdal vart ein god ven. Far hadde fått fele i konfirmasjonsgåve med Karl Spjutøy, men syntest nok litt synd på læraren som tappert forsøkte å lære han å spele. Derimot viser elevarbeid, som har dukka opp, at Otto hadde sans for teikning og måling.

Noko som kanskje kan forklare hans estetiske sans. Han likte det vakre, men også det nye og spanande. Han var glad i kunst; den naturalistiske og den abstrakte. Det var formene og fargane som var viktige. Eit måleri måtte definitivt ikkje vere mørkt og tungt.

Etter avslutta lærarskuleutdanning i 1942, var han eit halvt års tid vikar ved Eiksund skule, Herøy. Deretter gjekk turen til Skodje, og undervisning ved skulen på Glomset, Svorta og Skodje. Her var han tilsett ut våren 1946, men hadde permisjon 1943/44 for å ta artium i Oslo.

Det hende ganske ofte at far siterte vers frå kjente norske diktarar, men han var også glad i å synge. Når dei så mangla dirigent for Skodje blandakor frå 1945 -46, så var det sikkert naturlig for han å stille opp. Like eins som han vart dirigent for Hasund blandakor, då han kom heim til Ulstein.

Sigrid og Otto som kjærastar. Dei møtte kvarandre på eit songarstemne i Ørsta. 17.august 1946 gifta dei seg.

Som songar var det også naturleg å reise på stemne, og det var i denne tida han møtte Sigrid på songarstemne i Ørsta. Dei må antageligvis ha blitt stormande forelska, for dei gifta seg alt 17. august 1946. Som eit av barna deira, så kan eg skrive under på at dette var ein kjærleik som ikkje gjekk over.

Kanskje fordi dei begge hadde meiningar, og fekk lov å ha dei. Eller som far brukte å seie når nokon i løpet av eit langt ekte-skap påstod at dei aldri hadde krangla eller sagt eit vondt ord til kvarandre: ”Dette må ha vore eit kjedelig ekte-skap, der ein har bestemt og den andre har føya.”

Sigrid var fødd i Tjørvåg, Herøy 13. februar 1922. Men ho vaks opp i Fosnavåg, der faren Sigurd Strand dreiv skipshandel og fryseri. Mora var Anna f. Hageselle. Så langt eg kan hugse kalla Otto svigermora for Mamma. Kanskje representerte ho den morsfiguren han sakna?

Etter bryllaupet vart det ei vanskelig tid for mor og far. Dei reiste tilbake til Ulstein og busette seg i Stranda. Otto vart sjuk, som følgje av tuberkulosa han hadde i ungdomen, og det var
knapt dei greidde seg økonomisk.

Dei vart verande i Ulstein ut skuleåret 1949, ettersom Otto var tilsett ved Ulstein realskule (1946 – 49). Broren min Knut vart fødd i mars 1948.

Skuleåret 1949/50 fekk Otto seg lærarjobb ved Odda framhaldsskule. Den vesle familien reiste sørover, og dei busette seg i Tyssedal. Det tøffe industrimiljøet vart ein brå overgang for Otto, som var vant med Sunn-møre, der kristen tru og oppdragelse var sjølvsagd. Dessutan måtte han sykle den svært rasutsette vegen frå Tyssedal til Odda for å kome på jobb. Lyspunktet var familien Nesheim, som vart vener for livet.

Etter eit år i Tyssedal vende dei heim til Ulstein. Dei fekk seg leilegheit i bustaden til muremester Vilhelm Ringstad i Hasundstranda. Her vart systera mi Anne fødd i mars 1951.

Otto blei no (1950) tilsett ved Ulstein framhaldsskule, og her vart han verande heilt fram til 1967. Riktignok med delt stilling mellom framhalds-skulen og realskulen for skuleåret 1954/55. Frå 1958 var han styrar ved framhaldsskulen.

Dei flytta tilbake til Stranda, og han tok over garden i 1953. Der vart eg fødd i oktober 1954.

Heilt frå ungdomen var Otto ein ihuga fråhaldsmann. I gamle papir har eg funne ein prolog til ein fest i ”Tru”, som var namnet på losjen. Dette var i 1944, og dei var tydelegvis litt motlause over at det var så lite å få tak i for å pynte med. Men så fann dei ut at raude og blå lyspærer kunne brukast. Eit par vers av prologen er nok for å forstå kva som opptok dei.

Reine fargar, fridomsfargar
pryder vindaugsglas og vegg.
Manar oss til strid mot vargar
kvesser hug til stålsett egg.
Slike fargar, nasjonale varmar oss i hug og hått.
Og så spør me er det gale
nytta kvitt og raudt og blått?

Desse som var aktive i losjen var også omgangsvener til far og mor. Når det var selskap, og smørbrød, bløtekaker og dessertar kom på bordet, var det nokre som var sjølvskrivne, det var Dagny og Sverre Kristensen, Inger og Henry Ulstein. Vi ungane, som var kommanderte til køys, smugkika over trapperekkverket, for å få eit glimt av dei heldige gjestane.

Så sovna vi til livlig latter og prat, i vissa om at der vart nok litt igjen til oss også. Sverre Ottesen og Andreas Ulstein kom ofte og spiste i lag med oss ein søndagsettermiddag. Særlig Andreas likte å erte oss ungane, så desse besøka var alltid populære.

Dette var ikkje berre vener, men tildels nære slektningar, som hadde kjent kvarandre frå barndomen av; Sverre var syskenbarnet til faren til Otto, Andreas og Otto var syskenbarn, og systrene Dagny og Inger var tremenningane hans. Etternamnet Ottesen kjem frå fornamnet til Otto sin oldefar, som han også heiter opp att etter.

Far hadde alltid eit rom vi kalla Kontoret, der vi gjekk stilt forbi når han sat og førebudde seg til neste arbeidsdag, eller retta oppgåver. Sjølv om pensumet ikkje endra seg, så var det aldri snakk om å stille til ein time utan å førebu seg. Når det nærma seg 17. mai, vart det ekstra timar på Kontoret.

Det var tid for å skrive syttandemaitale. Det var nok eit og anna året han slapp unna, men det var heller unntaket. Han var ikkje nådig når han i seinare tid høyrde at lærerane ville ha betaling for å gå i lag med klassa si i toget. For han var det ei ære.

Han kunne fort bli sint når han vart uroa av elevar i undervisninga, men trøsta var at han også vart fort blid att. Ein elev skal ha uttalt følgjande: ”Hadde eg hatt nå Otto litt lenger, så kanskje det hadde blitt folk av meg.” Eller som han sa det sjølv: ”Ein lærar må finne noko å vere glad i, i kvar einaste elev.”

Kom vi heim og var misfornøgde med ein karakter, var det klar tale: ”Feilfrie folk er ubrukelege.” Og så siterte han Thorvald Bjørndal, rektor ved Ulstein realskule, sitt utsagn, då ein særs dyktig elev hadde gjort ein feil i engelsk: ”Ja. no er det berre Gud som er feilfri!”

Garden tok mykje tid, med mating av dyr og mjølking. Somrane var det fóret til dyra som skulle i hus. Eg kan enno høyre lyden når far sveipa opp etter dei bratte bakkane med langorva, eller når han stod og brynte ljåen ved steinen der det var ei passe grop å leggje brynet i.

Når det var tid for å sette opp hes, vart vi plasserte bak på vogna for å passe på skårer og staurar.

Vogna hoppa av gårde og laga eit inderlig bråk, og vi, som hadde meir enn nok med å passe på at lasta ikkje datt av, syntest det var artig. Mi oppgåve var dessutan å sleppe ut passeleg med streng frå snella når han sette opp hesa. Men verre var det når høyet skulle inn i løa. Særlig mor var redd for at traktoren skulle velte i dei bratte bakkane.

Til tross for garden, vart det likevel tid til teltturar. Bilen fekk vi i 1957, og første tur vart sommaren etter. Rett nok reiste vi ikkje til det flate Austlandet og la oss til, som mange andre. Her var det far som bestemte, og han likte best å køyre rundt langs fjorden, i trange dalar og opp på fjellet.

Den tida betydde det smale, svingete grusvegar med stabbestein som autovern. Søndagane var turane kortare, men likevel ofte til Nordfjord eller Indre Sunnmøre. Var det guds-teneste, så vart dei etter kyrkjetid.

I 1962 starta Sigrid klesbutikk (seinare Cubus) i Ulsteinvik. Otto syntest det var spanande, og var ei god støtte i alle år. Dei første åra var det han som tok heile regnskapet.

Det var ikkje det kjekkaste han visste. Dessutan vart det etter kvart så mykje lover og reglar, at det måtte fagfolk til.

Med ei heiltidsarbeidande kone måtte han også trå til med husarbeid. Han var rimelig nøyaktig med støvsugaren, og kunne også skrelle ei potet eller to.

Etter tre somrar som vikarierande skuleinspektør for Knut Ertesvåg, vart han tilsett i stillinga i 1967. Dette var eit arbeid han likte, ikkje minst fordi han hadde gode medarbeidarar. Same året flytta vi også inn i nytt hus, eit steinkast frå det gamle stabburet.

Han var aktiv i kommunepolitikken i mange år, som medlem av kommunestyret i 3 perioder frå 1964 – 79 (1964 – 67, 1971 – 75 og 1976 – 79), i formannskapet 1971 – 75 og 1976 – 79 og i skulestyret 1964 – 67. Han var i utgangspunktet venstremann, men stilte for Det Nye Folkepartiet den siste perioden.

I tillegg til desse verva var han medlem/vara i utvalg og nemnder heilt fram til 1987, og også domsmann i Lagretten 1980 – 83. Dessutan var han med i forstandarskapet i Ulstein Sparebank (no del av Sparebanken Møre) frå 1951.

I 1965 vart han formann, og det var han framleis i 1978, kjem det fram av jubilemsskrivet, trykt då banken var 50 år.

Otto jobba for å få gymnas til Ulstein. Noko han oppnådde, og var stolt av.

Dei to første klassene; ei real og ei engelsk, var klare for oppstart hausten 1971. Eg var då akkurat ferdig på realskulen, og drøymde om å gå på folkehøgskule. Far sa ikkje eit ord, for vi skulle ta vala våre sjølve. Men siste dagen før søknadsfristen gjekk ut, så ringte Thorvald Bjørndal (rektor på realskulen) og lurte på om eg virkelig ikkje hadde tenkt å søkje.

Vel, eg søkte, og angra ikkje på det. Noko eg også er temmelig sikker på at faren min sette pris på.

I 1970 kjøpte han seg ein liten båt (Rana), som han på slutten av 70-talet bytta ut med ei Viksundsnekke.

Eg har ein mistanke om at fisking var eit vanlig tema i lunsjpausene på Rådhuset, så det vart nok vel freistande å prøve sjølv. Otto var ikkje særlig sjøsterk, og skulle ikkje langt uta-skjers før han ”mata krabbane”. Men sta som han var, så hadde han likevel mykje glede av båten.

I 1981 fekk Sigrid bygd hytte på Fjellsetra, Sykkylven. Å reise dit var noko av det kjekkaste han visste. Det vart ikkje mykje tid til feriereiser etter at Sigrid tok til med butikk, så ei helg på hytta i ny og ne, fekk gjere same gagna.

Ein gong fór dei likevel heilt til Japan. Det var butikkjeda Cubus som arrangerte turen. Det vart mykje styr før han bestemte seg for å reise. Særlig var det problematisk at han ikkje kunne planlegge lamming i påska som vanlig. Til slutt trur eg han let naturen ordne opp sjølv. – Så var det det etiske. Kunne han forsvare å bruke så mykje pengar på seg sjølv?

Dette var for han eit reelt spørsmål, engasjert som han var i kristent lags-arbeid i alle år. Særlig Sunnmøre folkehøgskule låg hans hjerte nær. Den blir driven av Norges KFUM – KFUK. Denne organisasjonen har også ei mannsforeining YMCA, der han var medlem i alle år.

Han såg alltid fram til møta her, og ekstra stas var det når han kunne ta med seg Sigrid på møte eller tur.

Då han slutta som skulesjef i 1987, uttalte han at han skulle gjere som bakaren som vart pensjonist. Kva gjorde so han? Jau, han sette seg i ein gyngestol. Ja, og so då? Vel, etter fjorten dagar begynte han å gynge. Med andre ord ein typisk ottovits.

Dette resulterte i at medarbeidarane fekk laga ein gyngestol i avskjedsgåve til han. Men det vart nok lite tid til å bruke den, ettersom han begynte som ”visergut” på butikken til Sigrid. Det innebar at han haldt orden på lageret og tok seg av det daglege kontorarbeidet. Som den ordenskaren han var, så var det system i det meste på kontoret hans.

Skulle han i banken og sette inn penger, ja, så hadde han system der også. Alle pengesetlane låg same vegen, og tellekanten var så jamn at dei såg ut som dei kom rett ut av tellemaskina. Det gode humøret hans, og dei lune, litt halvtørre vitsane hans, gjorde at også dei andre tilsette treivst i lag med han.

Når vi i familien kom på besøk, fekk vi ein god klem, og han og Sigrid var alltid glade for å få besøk. Etter som barnebarna vaks til, fekk dei i oppdrag å måle stabburet eller hytta. Då bemerka han stadig vekk kor kjekt det var at dei jobba samvitsfullt og gjorde ein skikkelig jobb. Dette var sjølvsagt eigenskapar han sette høgt.

Sigrid selde seg ut av Cubus i 1998. Sjølv om far si helse etter kvart vart dårlegare, så hadde han eit prosjekt att som han ville fullføre. Det gamle naustet måtte byggast opp att. Det hadde rast saman under nyttårsorkanen i overgangen frå 1990 til 91. Han hadde stor glede av å fylgje med etter som arbeidet skreid fram, sjølv om det egentlig var vel slitsomt for han å gå heilt ned i fjøra. Men etter ei slik økt var det godt å sette seg i godstolen for å løyse kryssord.

Vel, litt fortærande var det nok, når det ikkje alltid var mulig å finne dei rette orda.

Då Sigrid fylte 80 år hadde han skrive dikt til henne. Berre eit halvt år før han døde (d. 12.11.2007) imponerte han med å deklamerte dette diktet, pluss nye vers, på 85 års dagen hennar. Det var ikkje tvil om kven som var den aller viktigaste personen i livet hans.

Det er også ei kvardagshending eg ikkje kan gløyme, fordi den seier det meste om han som menneske:

«Han kom trøtt heim frå arbeidet, og rekna vel kanskje med at middagen var ferdig. Det var den ikkje. Så fauk han på dør att til eit kommunalt møte, og var nok ikkje heilt blid. Etter ein time eller to kom han heim att i ei pause og ”bad om godt vér.”

Han kunne fort bli fortørna over noko, men fekk like fort dårlig samvit, og det skulle heller ikkje mykje til før der smaug seg ei tåre ut av augekroken. Slik var faren min, eller pappa som vi eigentleg kalla han.

Kjelder:

Bygdebok for Ulstein og Hareid

Ulstein kommune

Sparebanken Møre