Osmund Røyneland

– Eg sit på kontoret frå klokka 9 om morgonen, som tenesta fører med seg. Eg er ofte ikkje ferdig før ut på morgonsida med alt skrivearbeidet. Dersom eg ikkje skal bli fagidiot, må eg få sjansen til å følgje med i det som hender i verda, om ikkje anna så for å kunne snakke med pasientane mine. Difor tek eg opp nyheiter og program eg kan spele av på bandopptakaren når eg sit og arbeider om natta, sa Røyneland.

Røyneland ville ikkje ha likningsfunksjonærar på konsultasjonslista si på grunn av dette. Han ville innskrenke praksisen, og meinte det var naturleg å starte med likningsfunksjonærane. Det var ein god del papir som gjekk att og fram mellom partane i denne tida.

Bjørn og Olav har utdanna seg til lækjarar. I dag er dei pensjonistar. Bjørn var ei tid lege saman med far sin i det nye huset faren bygde. Han kjende godt far sin og han kan vurdere faren sin innsats og situasjon.

Bjørn seier:

– Å vere lege er vanlegvis 1/3 fagmann. Resten må fordelast mellom autoriteten og evna til å ha kontakt med pasienten. Når ein distriktlege er utnemnd i statsråd, gir det han prestisje og autoritet. Det same er det med lensmann og prest. Vi såg det markert med bilnummeret til far, T 64.

– Far hadde både litterære interesser og lyst til å ferdast i naturen. Men arbeidet gjorde at han ikkje fekk det nettverket han trong. Utover hadde han nok autoritet for sin kunnskap og fagstyrke, men når slik arbeidssituasjon krev mannen, må den kompenserast. Dette går utover familien. Far kunne vere både sur og vanskeleg i heimen, men det visste ikkje mange. Slik kan ein ikkje lengar ha det i dag, difor er legestyrken monaleg utvida i både Ulstein og Hareid.

Røyneland hadde opparbeidd ein fast årsrytme. Ei tid på året hadde han spedbarnskontroll, ei anna tid hadde han kontroll rundt på skulane av 1.- klassingane. Ei tid hadde han kontroll av lærarane. Då var Røyneland friare i sin tale, og hadde gjerne ein samtale med pasienten om eitt eller anna samfunnsemne.

Mange soger går om den arbeidssame legen. Stundom viste han einskilde pasientar kor irritert han var av spørsmåla og handlingane deira, og stundom viste han sin humoristiske sans. Han hadde ei praktisk råd når han vart kalla ut til ein pasient om kveldane og natta. Då gav han ordre om å plassere ei raud eller blå plastbøtte på ein dertil strategisk plass så han kunne finne fram til den sjuke.

To kjende morosame situasjonar må nemnast. På si avvæpnande vis rettleidde han ein kjend kappelan i kommunen. Den illsinte kappelanen som hadde sete på venteromet heile dagen utan å sleppe inn, gav Røyneland ei dugeleg skjennepreike. Legen såg opp etter den harde skjennepreika, og sa: «Kva høyrer eg? Skal ikkje ein Herrens tenar øva seg i tolmod?»

Eller kona som prata heile tida om helsa si medan «svinsken» noterte. Han gløtta opp frå papira og såg på kjerringa. Brått seier han: «Vov, vov … »

Røyneland tok seg ofte fjellturar dei siste åra. Møtte du han i fjellet med skistavar i hendene, kunne du få deg ein koseleg prat med den elles så stille mannen.

Osmund Røyneland stod i teneste til 1974. Då flytta han til nytt hus og dreiv praksis saman med son sin, Bjørn.

Osmund Røyneland døydde brått andre juledag i 1975.

Ragnar Thorseth intervjua Osmund Røyneland i 1974 i samband med 70-årsdagen hans. Der kom det mellom anna fram fylgjande:

Det var i bygda Åmli i Tovdal Røyneland vaks opp. Tovdal var den gongen den minste kommunen i landet. Far hans hadde vare lærar der i 47 år.

Røyneland tok eksamen på universitetet i Oslo i 1933. Fyrste praksisen hans var i Evje. Etter 13 år der og to års kandidatur på ulike avdelingar på Rikshospitalet, kom han til Ulsteinvik.
Han var yrkesaktiv utover pensjonsalderen.

– Og arbeid og yrke må til for å gi livet innhald – å vere med i det pulserande, levande, livet, uttalte han i intervjuet.

– Det er ille når ingen spør etter ein lenger – når ingen treng dine tenester. Då er mennesket avlegs – det er ikkje meir.

Røyneland var ivrig nynorskmann.

– Ja, fordi eg gjerne vil trekkje røter frå det gamle målet vårt inn i vårt notidige og framtidige slik at vi med rette kan hevde at vi er eit gamalt kulturfolk. Vi måtte få farge av 400 års danskevelde. Vi vart språkleg voldtekne og det er så gale som det er – verre er det at mange i dag er stolte av denne voldtekta og dyrkar outrerte danskfarga former der det ikkje trengst. Noko liknande har skjedd med vår gamle folkemusikk og rosemålinga.

Om Osmund Røyneland skriv Asle Geir Widnes Johannesen dette om han i boka “Hundre år – hundre personar i Ulstein”:

Distriktslækjar Osmund Røyneland var distriktslækjar i Ulstein frå 1948 til 1974. I ei tid da folketalet voks, og det berre var to legar på Hareidlandet, måtte den samvitsfulle legen jobbe natt og dag.

Innsatsen hans for folkehelsa og pasientane kan knapt målast. Like mykje var den særeigne personlegdomen han med på å feste namnet hans med store bokstavar til Ulsteinhistoria.

Han var ein samvitsfull og arbeidsam lege. Arbeidsbøra auka til det umenneskelege, gjennomsnittleg opp i 80 timar i veka. Han sat på kontoret frå klokka ni om morgonen, ofte var han ikkje ferdig før ut på morgonsida med alt skrivearbeidet. Dette førte han opp i ein strid med likningsstyresmaktene. Han kjøpte nemleg ein bandopptakar og tok opp nyheiter og program som han spelte av medan han sat og arbeidde om natta. Han fekk ikkje trekke opptakaren frå på skatten.

Røyneland hadde opparbeidd ein fast årsrytme. Ei tid var det spedbarnskontroll, ei anna tid reiste han rundt på skulane og kontrollerte førsteklassingar, ei anna tid var det kontroll av lærarane. Det går mange historier om den særeigne legen, han kunne ha sine sider. Men det skal vi ikkje kome inn på her. Men vi kan ta med at Røyneland var ein ihuga nynorskmann. Dei siste åra kunne du treffe han på fjellturar gåande med skistavar lenge før stavgang vart folkesport.

Røyneland kom frå Tovdal, var gift med Berthe frå Iveland og fekk gutane Bjørn og Olav – som begge gjekk i fotspora til faren. Dei busette seg i det såkalla lækjarhuset i Ulsteinvik – med kontor i kjellaren. Som embetsmann fekk Røyneland bilnummeret T-64, lensmannen hadde T-28.