Konrad Simonnes

Forfattar: Arthur Vestnes Ove Bjerkan Levd liv 2010

Oppretta: 04.11.2022

Konrad Simonnes var fødd og oppvaksen i Basseneset på Kvamsøya. Foreldra var Iver Simonnes og Vendel Kvamme. Dei tok etternamnet Vestnes, som er gardsnamnet til bnr. 14 i Basseneset. Konrad ville halde på det tidlegare etternamnet til faren, og nytta såleis Simonnes som etternamn. Dei andre søskena nytta etternamnet Vestnes.

I Basseneset hadde dei Stadhavet og den buldrande storebåra som næraste nabo både på sørsida og vestsida. Det vesle småbruket har også vorte kalla for «Den vestlegaste garden på Sunnmøre». Det er lærar Ragnvald Lade som i ein artikkel i Sunnmørsposten den 23. september 1978 gir garden dette namnet, og fortel litt frå livet på det vesle småbruket like ved storhavet.

Lærar Lade skriv at det var der «Dei bar mold på ryggen og kledde nakne bergrabbar». Der var dammar, depel og vassholer, og elles berre blanke berget. Veiter måtte også til. Det tok opptil tre veker med ei veite, men storarbeidet var å bere jord utover alt berget, nok til å kunne få den eine flekken med potetåker etter den andre, for deretter å så til med grasfrø. Jorda bar dei i tågar, somme stader langveges frå.

For denne store trott og dugleik med jorddyrking, fekk dei i 1934 påskjøning og diplom av Møre Fylkes Landbruksselskap. Ein heil mannsalder dreiv dei denne originale form for jorddyrking.

I tilegg til mykje fysisk slit, fekk Konrad sin familie også andre prøvingar. Mellom anna mista han to brør og ei søster i ein alder av 20-25 år.

Opplevingane frå barndamen i Basseneset vart ein del av Konrad sin personlegdom gjennom resten av livet. Saman med familien sin kom han ofte på vitjing frå Ulsteinvik, der han etter ei tid i andre si teneste starta sin eigen mekaniske verkstad og dreiv si eiga smie. Han var ein dyktig smed, og hadde ofte med eigenproduserte gardsreiskap heim til Basseneset.

Konrad si nøysemd, som var ein del av oppveksten og dagleglivet i Basseneset, vart utan tvil eit særmerke for hans personlegdom resten av livet. Som døme på det kan ein ta fram denne hendinga:

Det har vorte fortalt at ein gong kom det rapport frå sentrum i Ulsteinvik, til heimen i Bjørndalvegen, at Konrad var ute på tur og gjekk i ein svart og brun sko. Dei to døtrene, Inga og Villa, skal ha vorte heilt fortvila over hans påfunn. For dei var dette sjølvsagt til å skjemmast mykje over, og då Konrad kom heim, måtte han svare for sine svært pinlege påfunn. Men for han var dette verken pinleg eller til å skjemmast over. Det heile var heilt enkelt og naturleg. Dei andre tilhøyrande skorne var utslitne, og kunne ikkje lenger brukast, men det var ikkje dei han gjekk i. At han gjekk med «ein ta korå», gjorde ingen verdens ting.

Det finst diverre ikkje så mykje nedteikna stoff om Konrad Simonnes og hans familie sitt liv og levnad i Ulsteinvik, men familien til Ove Bjerkan var i mange år leigebuarar hos familien Simonnes, og han har nedteikna nokre minne frå den tida:

Minne om Konrad Simonnes
(Notert ned av Ove Bjerkan)

Det som her blir skrive, er slik eg hugsar ting som eg opplevde og høyrde for 30-50 år sidan, og må difor reknast som ganske subjektive notat. Men likevel kan det kanskje vere med på å fylle ut biletet av Konrad saman med andre sine minne om han.

Like før jul i 1960 flytta vi inn i 3. etasje hos Simonnes. Vi hadde kome til Ulsteinvik sommaren 1953 og hadde dei 7 første åra budd på loftet hos Kasbara (Bara) og Gustav Adolf Olsen. Då vi flytta til Simonnes, gjekk eg siste året i barneskulen. Vi vart veldig godt mottekne av Simonnesfamilien. Etter kvart følte vi oss som ein stor familie, og mor mi hadde leilegheita der heilt til ho flytta til aldersboligane ved aldersheimen midt på 80-talet.

Det kan seiast mykje godt om alle simonnesane i 2. etasjen, men her er det spesielt Konrad det vert skrive litt om.

Første kontakten min med Konrad var nokre år før vi flytta inn i huset hans. Ein klassekamerat av meg, «Lisje»-Leif Hatlø, og eg dreiv og laga oss elektromotorar. I same slengen ville vi lage kvar vår lita dampmaskin. Vi gjekk då i 5. – 6.klasse på barneskulen. Eg trengde etter kvart eit dreia stempel som kunne høve til sylinderen på maskinen. Eg fekk vite at dei på bilverkstaden til Simonnes hadde metalldreiebenk. Eg gjekk då dit og snakka med Konrad. Det var ikkje nei i hans munn då eg fekk framført ærendet mitt. Han syntest tvert imot at det var kjempekjekt å hjelpe ein liten tass som var interessert i motorar. Han la frå seg arbeidet han heldt på med og gjekk igang ved dreiebenken. Då eg ville betale, vinka han meg berre av. Noko form for betaling var ikkje aktuelt. Vi kan trygt seie at førsteinntrykket mitt av Konrad ikkje kunne vare betre. Og som ofte elles – førsteinntrykk har ein tendens til å stemme.

Konrad og Paula Simonnes i sine velmaktsdagar.

Det gjorde det denne gongen og, skulle det vise seg.

Litt kortfatta historikk slik eg har oppfatta det: Konrad vaks opp på Kvamsøya. Han jobba på Haugsholmen som smed ei stund. Der prøvde han seg med mellom anna ein liten verkstad nede i fjøra mot sørvest. Kom etter kvart til Ulsteinvik der han vart smed på Hatlø Mek. Verkstad. Då bilane tok til å kome, var det naturleg at det var smeden som vart bilreparatøren. Dette utvikla seg slik for Konrad at han etter kvart bygde bilverkstad og husvære inne i Ulsteinvik. Før den tid hadde dei budd i husrekkja utover mot Krushammaren, i tillegg hos Rasmus og Ruth Lunde, rett ut om Folkehøgskulen. I samband med bilverkstaden, var der og ei stor smie med alt utstyr. Smia vart seinare lokale til renseriet som Inga dreiv i mange år. Einaste minnet etter smia no, er iden store pipa vi kan sjå på huset. Eg har forresten nokre tenger som høyrde til smia. Desse fekk eg ein gong med Ingvard, son til Konrad, som hadde tenkt å kaste dei. Tengene er truleg laga av Konrad.

Konrad kunne fortelje ganske så levande om ting han hadde vore med på. Då sat han gjerne godt bakoverlena i godstolen og smatta på pipa. Han kunne humre godt av mange av historiene. Andre historier kravde meir alvor. Eg spurde han ein gong om kvar ho kom ifrå den fine, blankpussa massinggryta, forma som ei halvkule, som stod i ei krå i stova. Jau, det var halvparten av ei mine han og eit syskenbarn hadde kome over i fjøra på Kvamsøya då dei var i 16-17-årsalderen. Dei hadde bore mina inn i kjellaren på våningshuset – og demontert henne. Innvendig var det fullt med små «krutlappar» – dei likna på slikt som ein kunne ha i leikepistolar, sa Konrad. Som dei «forskarane» dei var, lurte dei sjølvsagt på styrken i krutlappane. Skulle berre mangle! Syskenbarnet til Konrad la ein krutlapp på ambolten som stod der og slo på han med ein hammar. Eksplosjonen slo ei jarnflis av hammaren, og denne flisa traff eine auget til guten med hammaren. Synet vart øydelagt på dette auget.

Heimen til Paula og Konrad Simonnes under bygging, like etter krigen.

Arbeidsgjengen hos Simonnes har tatt oppstilling utanfor verkstaden. Frå venstre: Ingvard Simonnes, ukjend, Konrad Simonnes og ukjend.

Alle simonnesingane hadde godt utvikla humoristisk sans. Særleg kunne kona til Konrad, Paula, mest le seg ihel av ein del av historiene. Favoritthistoria i så måte, var kanskje den gongen læreguten frå Hakallestranda gjorde ei fanteprette mot Konrad. Konrad derimot syntest ikkje denne historia var noko å le av. Det begynte igrunnen med at denne læreguten stakk spikrar gjennom ermane til arbeidsfrakken til Konrad, slik at han ikkje fekk armane på plass. Når så hakallestrandingen i tillegg ikkje talde nøyaktig opp 100 sadlar i kvar øskje, men berre auste opp i øskjene til dei var fulle, så levde han «farleg» alt før «Hovudfantepretta» vart gjennomført. (Sadlane kjem eg attende til.)

Konrad var slik at hans eige ytre ikkje talde så mykje for han. Difor var arbeidsfrakken godt skiten, og brillene han brukte på verkstaden såg ut som dei var sandblåste på grunn av sprut frå sveising og smedarbeid.

Hatten som han alltid brukte, var skikkeleg innsausa med gammalt støv, olje og skit. Men han gjorde nytten. Ein morgon hadde læreguten smurt svart bostiklim rundt heile sveittebremmen inne i hatten. Konrad tok han på seg utan å merke noko uvanleg. Då han kom opp til Paula til den faste formiddagskaffien sin, og skulle ta av seg hatten, sat han blegg fast. Det enda med at Paula måtte finne fram saksa. Først hadde ho klipt ned til sveittebremmen. Så hadde ho rive bremmen laus. Konrad gjekk rett ned på verkstaden og jaga hakallestrandingen. Sidan har ingen sett han. Paula kunne le slik av denne hendinga i ettertid at heile huset rista (- og det er eit stort hus).

No er det vel slik at alle gode historier har det med å bli betre og betre, men eg trur ikkje det et så langt frå sanninga slik eg har skrive det ned her.

Ei anna historie som Konrad (og Ingvard) ikkje lo så mykje av til å begynne med, var denne: I gata der Simonneshuset låg, var det mange gode naboar. Her kan spesielt nemnast «Brun» Seljeset, slaktar Strand (Brage) og Otto Garnes. Dei som kjende desse, forstår at i denne gata kunne kva som helst skje. Kontoret til bilverkstaden låg i nordaustre hjørnet, og hadde vindauge med breie karmar inne. Simonnesingane hadde skaffa seg eit lite pengeskap som av alle plassar vart sett i karmen innanfor glaset. Kompisane i gata fann ut at dette skapet var lett å fjerne. Som tenkt, så gjort. Då Konrad og Ingvard kom ned på kontoret, var skapet vekk! Reaksjonen vart visst slik «tjuvane» hadde sett for seg. Stor oppstandelse. Då det stod på som verst, kom dei med skapet. Dei hadde visst godta seg skikkeleg. Og etter kvart lo Konrad og Ingvard med.

Eg har nemnt over at Konrad ikkje var så nøyen med korleis han tok seg ut sjølv. Ein dag heldt han på med å montere eit panser på ei folkevognboble. Det var to kraftige fjører som heldt panseret oppe. Konrad var uheldig, slik at eine fjøra slo opp i andletet hans. Dei andre på verkstaden ville at han skulle opp til Røyneland og sy. Men det ville ikkje han. Dessutan blødde det ikkje så mykje. Men då han kom opp til Paula til føremiddagskaffien, og kaffien rann ut gjennom eit hol under leppa, måtte han avgarde. Eg veit ikkje om det var same gongen at hunden til Røyneland gjorde slik at Konrad datt.

Følgjene var i alle fall at Konrad vart svært plaga med ryggen i lange tider. Dette gjekk brått over då han datt ned frå ein stige inne i smia.

Skal ein skrive noko om Konrad, så kan ein ikkje kome utanom det tekniske geniet som han var. Han var ein «fyndel» som Inga, eldstedattera, sa. Med det meinte ho at han var flink, arbeidssam og oppfinnsam. Eg nemnde litt tidlegare sadlane som han laga (til å feste elektriske leidningar og anna til veggane med). Desse sadlane laga han i fleire storleikar så vidt eg hugsar. Maskinen var enkel og genial. Han hadde laga stålformer som sadlane vart utstansa i. Motoren som dreiv det heile, hadde tilkopla ei 3-trins girkasse frå eit eller anna bilvrak. Skulle det gå fort, var det i 3. gir. For rolegare tider, var det berre å kople inn 1. giret. Det Konrad ikkje hadde ordna med, var automatisk teljing. Det var her læreguten frå Hakallestranda ikkje gjorde ein skikkeleg jobb.

Konrad laga og stormkrokar. (Krokar til å halde oppe vindauge) Desse hadde den finessen at dei var «slarkefrie». Råmaterialet var store buntar med stålstreng som først vart retta ut, før dei var bøygde til i rett fasong. Eg spurde han ein gong korleis han kom på dette med stormkrokane. Då var svaret at han hadde skaffa seg det han kunne av brosjyrer frå andre
krokprodusentar, og så forbetra han det han kunne.

Men den verkeleg store oppfinninga til Konrad, var bølgjestiften, ein «stift» som vart brukt til å halde saman hjørna i ei biletramme til dømes. Denne stiften var patentert, så Konrad hadde heile marknaden for seg sjølv. Maskinen som laga stiften, stod og hakka og gjekk heile dagane og langt utover kveldane. Eg høyrer lyden for mitt indre øyre den dag i dag. Har eit inntrykk av at lyden kakka gjennom huset heile døgnet, men det er nok ikkje rett. Men at maskinen kunne gå langt utover kveldane, er i alle fall sikkert. Konrad kalla maskinen for «pengemaskinen min». Denne maskinen hadde ikkje Reodor Felgen kunne laga betre. Skulle mest tru at Kjell Aukrust hadde vore i Ulsteinvik og fått idéar til nokre av teikningane sine. Her var det rullar med stålband, tannhjul og kjeder, smergelslipeskiver og kappemekanismar. Så vidt eg hugsar, var her og teljeapparat. Eit stort, brunt vidunder av ein maskin som lukta olje og jarnstøv. Mest som ein levande organisme – til og med med så kraftig røyst at den kunne høyrast gjennom heile det store murhuset. Då patenten gjekk ut, stod andre klare til å konkurrere. Då vart maskinen pakka saman og lagra i eit naust innom Saunes (trur eg), i området der Borgstein no ligg. No er naustet vekk, og sikkert maskinen med det. Synd, for det var eit lite, lokalt industrieventyr som ikkje mange veit om.

Konrad var (sjølvsagt) ein dyktig smed. I Ulsteinvik er der i alle fall eitt minne etter han som dei fleste ulsteinvikarar har sett: Det er Konrad som har smidd dei to store sjuarma lysestakane som står i kyrkja i Ulsteinvik. Og dersom du trur at han tok betaling, må du tru om att. Lysestakane var ei gåve til kyrkja.

Konrad hadde verkeleg teknisk innsikt, og han trivdest svært godt med det han heldt på med.

Ikkje rart at han tok seg av ein litt forsagt gutunge som kom og spurde om han kunne få hjelp med eit lite stempel til ein dampmaskin. I dag har gutungen runda 63, og dampmaskinen har han enno. Framleis hender det av og til at det vert lagt sprittablettar under kjelen og fyrt opp. Eg kan så tydeleg høyre maskinen seie: «Sshhi-mon-nesssh, sshhi-monnessh, sshhi-mon-nessh – -»

Konrad si «Pengemaskin» som produserte bølgestift.

Arthur Vestnes:

Konrad vart gift med Paula Hauge frå Krabbestien ved Sør-Brandal. Inga har fortalt at dei hadde eit strålande fint bryllaup i 1917. Dei vart vigsla i Ulstein kyrkje og hadde bryllaupsmiddag i PusHuset (Eiken bokhandel 2006) i Ulsteinvik. Iflg. Inga var det berre 4 gjestar: Ragna og Ansgar (søster og bror til Konrad), Sofie og Oleiv-Fine som var nær slekt til Paula.

Etter bryllaupsmiddagen reiste dei med Ansgar sin båt, pynta med så mykje bjørk at den såg ut som ein holme, frå Ulsteinvik og tilbake til Haugsholmen eller Kvamsøya. Om bord i båten la Paula ein fin duk på romluka og dei kosa seg med kaffi og kaker på heimturen. Paula fortalde alltid om dette som eit strålande fint bryllaup!

Saman med mange andre som vaks opp på den tida hadde også Paula ein oppvekst under trange kår og mykje motgang. Ho var den eldste av dei i alt 10 borna til Andreas og Oluffa Hauge. Også Paula miste fleire av sine søsken i unge år. To av brørne hennar drukna i Brandalselva på skuleveg den 16. februar 1905. Tre andre av hennar søsken døydde i ung alder av sjukdom. Men trass tunge dagar i oppveksten vart Paula ein humørspreiar i heimen slik Ove Bjerkan også har nemnt framfor.

Paula og Konrad hadde tre born som vaks opp: Inga, Ingvard og Villa. Ingen av desse vart gifte, og etter at Inga døydde for litt over eit år sidan, er det i dag ingen att av denne familien. Eit særmerke for desse personane i det store murhuset i Bjørndalvegen 17 var det familiære samhaldet og det gode tilhøvet som alltid var mellom dei.

Både Konrad og Paula vart svært høgt verdsett av dei tre borna sine og fekk alltid den beste omtale. Ingvard overtok etter kvart drifta av bilverkstaden og dreiv denne fram til han vart pensjonist. Villa stelte i heimen, både for sine foreldre og søsken. Inga arbeidde i mange år på hotell. Fram til godt over pensjonistalder dreiv ho Ulstein Renseri. Dei tre søskena vart alle buande i heimen dei hadde vakse opp i, og var alltid svært stolte av sine foreldre.