Hallvard Hasund

I vedtektene står det mellom anna:

1. Hasund Smie og Sveiseverksted AS er eit uansvarleg selskap med forretningskontor i Ulstein.

2. Selskapet sitt føremål er å drive smie- og sveiseverkstad og elles utføre arbeid som naturleg fell saman med dette.

3. Aksjekapitalen skal vere kr 5000 bytt på 20 aksjar som kvar skal lyde på kr 250 og namn.

4. Omsetnaden av aksjar skal vere avgrensa, slik at styret må godkjenne overføringa før den er rettsgild, og tidlegare aksjonærar har forkjøpsrett. Denne må gjerast gjeldande seinast 1- ein – månad etter tilbodet.

5. Styret skal ha 4 medlemar som vert valde på generalforsamlinga for eitt år i gongen. Styret vel kvart år formann og varaformann. Dersom røystene står likt, gjer formannen si røyst utslaget. Generalforsamlinga tilset også revisor.

6. Styret leier laget si drift og syter for ordentleg og lovleg bokføring. Styret tilset disponent. Denne får prokura og står for laget si daglege drift. Det er og styret som tilset andre tenestemenn som trengst, og fastset kva løn desse skal ha.

Resten av vedtektene gjeld for det meste føresegner som er nemnde i aksjelova.

Laget var dermed konstituert. Deretter vart det sett i verk val og tilsetjingar.

Leif Breivik vart vald til formann. Varaformann vart Karl Breivik. Som disponent var tilsett Hallvard Hasund. Gudmund Hasund vart tilsett som revisor.

For det første skal vi sjå litt på alderen. Hallvard Hasund f. 1908 – 38 år i 1946, Leif Breivik f.1915 (31),
Karl Breivik f. 1919 (27) og Klaus Dimmen f. 1920 (26).

Alle kjende kvarandre godt. Dei høyrde til same krins med same forsamlingshus. Dei hadde og arbeidd saman i fleire år på andre verkstader. Hallvard var den som hadde lengst praksis, ca. 20 år ved Ulstein Mek. og Hatlø Verksted. Dei andre var og røynde verkstadfolk i forhold til sin alder.

I tillegg til lang praksis hadde Hallvard vore på kurs ved Statens teknologiske institutt i 1937.

Det var derfor naturleg at han vart disponent ved Hasund Smie og Sveiseverksted.

Den første verkstadbygninga var det gamle tranbrenneriet som låg ved sjøen like inntil vegen i Storehaugen. Det hadde stått ubrukt i mange år. Dette huset fekk Hasund Smie og Sveiseverksted installere seg i. Huset hadde ei grunnflate på 6 x 4 meter. Taket var tett og der var eit vindauge ut mot sjøen. Huset hadde og grue, noko som var viktig når ein skulle drive smedarbeid. Ein del utbetringar måtte til. Grua måtte byggast opp og der måtte innsetjast belg, slik at ho vart brukande som smieavl. Så måtte det innleggast trefasa elektriske kraftlinjer, for ein skulle drive med elektrisk sveising også.

Det aller første av større oppgåver var klinking og lodding av vasstankar til ein båt. Heilt enkelt var det ikkje å få gjort dette med det vesle utstyret dei hadde.

Seinare fekk dei eit verkeleg stort oppdrag. Det var ombygginga av M/S «Ulf». Dette var eit gamalt fiskedampskip. Dampmaskinen og dampkjelen var riven ut, og det vart sett inn dieselmotor. Keisinga og overbygget vart ombygt. «Ulf» dreiv i mange år etter med både not og line.

Det andre store oppdraget som verkeleg talde noko, var av same slaget som M/S «Ulf».

Det var fiskedampskipet «Skarven». Men då tok og utbygginga av nytt verkstad til, så «Skarven» vart flytta og gjort ferdig ved den nye kaia.

I 1947 vart det kjøpt eit strandstykke på ca. 1 mål av Knut J. Hasund. Denne parsellen fekk namnet «Sjøstrand». Før dei kunne bygge, måtte det utplanerast ein del, for der var både bratt og trongt, inneklemt mellom landevegen og sjøen som det låg.

Først vart plateskuret oppsett. Det var i 1948. Dette bygget var på 7 x 12 meter og hadde jordgolv. Huset hadde store dører både i gavlen og på sidene. I plateskuret kunne ein arbeide med ganske store jernkonstruksjonar. Der var slipeskive, autogenapparat for brenning og sveising og elektriske sveiseapparat.

I løpet av 1949 vart så verkstadbygget reist. Grunnflata på det var 8 x 15 meter. Verkstadbygget var delt i to store rom, smia og maskinverkstaden. Først kom ein inn i smia. Der var ein brei smieavl med to esser eller eldstader. Over avlen var røykhatten og skorsteinen, og under avlen var kolbingen. Ei elektrisk vifte fungerte som belg. Langs framkanten av avlen var eit jernkar med vatn, som ein brukte til avkjøling. I smia fanst dei vanlege reiskapane som høyrer til. Der var og ei solid platesaks og eit utval av tynnplater ved nedste veggen.

Frå smia kom ein inn i maskinverkstaden. Seinare vart der også inngang frå kaia nedanfor. I maskinverkstaden var der støypt golv. Der var store vindauge som gav godt lys. Langs to av ytterveggene var det sett opp solide arbeidsbenker. På dei stod plassert 7–8 skrustikker. Arbeidarane hadde kvar si skuffe under arbeidsbenken. Der oppbevarte dei hanskar, skrivereiskap, timesetlar og mindre handverktøy av forskjellige slag. Borte ved vestre gavlveggen var verktøyburet. Her inne hang verktøyet rundt opp på veggen. Somt låg i hyller, og noko stod på golvet. Her fann du hamrar, knipetenger, meislar, og kjørnarar, skiftenøklar og fastenøklar, stjernenøklar og pipenøklar, borar og dorar, filer og skjerfiler. Røyrtengene og røyrsnitta var her inne, og handboremaskina hang på ein krok.

Framme på golvet var fast montert ei elektrisk boremaskin av eldre årgang. I fleire år fekk den greie seg. I 1951 vart innkjøpt ein velbrukt dreiebenk frå England. Han stod ved nedste veggen.

Mesteparten av arbeidet i maskinverkstaden gjekk i denne pionertida føre seg ved skrustikkene og arbeidsbenken. Skulle t.d. ein 5 cm tjukk aksling kuttast, så var det å setje han fast i skrustikka og gå laus på han med skjerfila. Etter kvart vart det betre med maskinverktøy. Ein fekk maskinsag, ein fekk ei stor ny boremaskin og ein maskinhøvel for stål. Ei mindre hydraulisk presse for bøying av rør vart også plassert i maskinverkstaden.

Det var ikkje lagt inn vatn ved verkstaden den første tida. Ved det eine hjørnet på plateskuret sette dei opp ein tank som samla regnvatn frå takrenna. Heilt sanitært var det nok ikkje, med kolrøyk frå smia som blanda seg med regnet var det vel helst farleg å drikke. Dei fleste brukte det også berre til å vaske seg i. Kring 1952 vart det innlagt vatn, og det vart sett opp ein liten handvask i maskinverkstaden.

I eit hjørne inn for døra i plateskuret vart det laga til eit lite rom på 2 x 2 meter, som fekk greie seg til kontor den første tida. Seinare brukte ein dette vesle rommet til matsal i mange år.

Over maskinverkstaden var der eit loft, og der vart det vestre gavlen innreidd eit lyst og fint rom til kontor. I den nye verkstaden hadde ein og naturlegvis telefon. Ei skingrande klokke på hjørnet av verkstadbygget forkynte at no ville nokon ha tak i disponenten. Hallvard Hasund sat ikkje inne på kontoret og studerte regnskapsbøkene. Nei, han var med i det daglege arbeidet til liks med dei andre. Så var det å springe av garde då, gjennom smia og inn i verkstaden og opp trappa til kontoret. Slik var forholda i 6–7 år. Ein periode i 1950 var den unge Ivar Ringstad kontorhjelp.

Seinare var både Asbjørn Waage og Oskar Sundgot i arbeid for kortare periodar. Men det var ikkje før i 1957 at det kom fast kontorhjelp ved Hasund Smie og Sveiseverksted.

Som revisor var i starten tilsett Gudmund Hasund. Han sa frå seg vervet i 1950. Det vart då vedteke å nytte statsautorisert revisor. Om dette vart det ein del usemje. For åra 1951 og 1952 er det brukt statsautorisert revisor. Disponenten gjekk sterkt inn for dette. Men i 1953 vedtok styret at slik revisor ikkje skulle nyttast. I møteboka for 28. april 1953 står det til slutt: Sitat – «Bestemmelsen om forandring av revisor kunne ikkje Hallvard Hasund vere einig i» – sitat slutt.

Berre ni dagar seinare vart det halde nytt styremøte, og ein kan vel seie at dette vart avgjerande for utviklinga på fleire måtar. Årsakene til dette var fleire, men eg trur ein kan kort samanfatte det slik: – Ulike meiningar om drifta av verkstaden. Karl Breivik og Leif Breivik valde såleis å selje sine aksjar til Hallvard Hasund. I  møteboka av 7. mai 1953 står det at dei vedtek å ”selje sine aksjar i Hasund Smie og Sveiseverksted AS til Hallvard Hasund for kr 1300, og dermed alle sine rettar». – sitat slutt. Alle aksjonærane har skrive under i møteboka, også dei som selde aksjane sine. Tilbake som aksjonærar var ståande Hallvard Hasund og Klaus Dimmen. Noko seinare kom Agnar Hasund inn som tredje aksjonær. Han var eldste son til Hallvard Hasund.

Revisorsaka var i grunnen berre ein bagatell. Her gjaldt meir enn sjølve saka, det gjaldt prinsippet om kven som skulle ha det endelege ordet når avgjerder skulle takast. Etter lovene var det klart at generalforsamlinga hadde den endelege avgjerda. Men her er det disponenten kjem i brennpunktet. Disponenten hadde den daglege leiinga av verksemda. Han skulle avgjere kva for arbeid som skulle utførast og korleis arbeidet skulle gjerast. Han fungerte i praksis som ein arbeidsformann. Ansvaret for uhell låg på han.

Hallvard Hasund var med både i smia, han var utlærd smed, i plateskuret og nede på båtane som låg inne til reparasjon.

På kveldstid hadde han føring av rekneskap. Då skulle han og rekne ut tilbod på ymse oppdrag og skaffe arbeid til bedrifta. Det var og disponenten som skaffa og tilsette arbeidarar. Krava hans var ikkje store. På eit styremøte 14. september 1949 gjorde han krav på til saman kr 600 i løn som disponent for åra 1947 og 1948. Arbeidspresset var stort, like eins ansvaret. Det må ha vore nokså frustrerande å måtte be styret om almisser av ovannemnde karakter.

Disponenten sitt arbeid var av ein slik art at han ofte laut ta ei avgjerd på sparket, kanskje over telefon. Han kunne ikkje renne av stad og spørje styret kvar gong ein forretningsavtale skulle inngåast. Nokre avgjerder kunne då lett oppfattast som diktat og arroganse. Sjølv om styret vart spurd etterpå, kunne dei lite gjere for å forandre vedtaket. Då måtte dei i tilfelle kritisere eller i verste fall avsetje disponenten, og så langt ville dei ikkje gå. Disponenten hadde fått nokså stor makt, ja han hadde den eigentlege makta i bedrifta, medan styret elles kjende seg meir og meir makteslause. Usemja hadde modnast nokre år utan at det vart sagt frå eller gjort forsøk på avklaring. Kva skulle ein elles klage over. Omsetninga auka år for år. Frå 1950 til 1951 er det snakk om ei dobling. Mykje av æra for dette må ein gi disponenten som både sytte for gode kontraktar på arbeid og kravde inn pengane.

Ved det nye verkstaden var det plass til mange fleire tilsette. Det var og betre plass både ute og inne til større arbeidsoppdrag.

Då den først kaiutbygginga var ferdig i 1948, drog dei den påbegynte M/S «Skarven» hit. Flyttinga gjekk føre seg med handmakt. Her vart så arbeidet med båten fullført. Etter dette kom det fleire reparasjonsoppdrag, større og mindre. Fleire båtar skulle ha ny keising eller nytt dekk. Somme skulle og ha ny rekke eller nye davitar. Då dei gode sildeåra tok til i 1951 og syntest vare ved, var det mange snurparar som fekk notbåtar bygde ved Hasund-verkstaden, like eins lettbåtar.

Svært mange båtar fekk og bygt kvalbakk ved verkstaden. Kvalbakken er eit avrunda dekk som blir bygt over baugen på båten. Kvalbakken skulle ta i mot sjøane når båten var tungt lasta.

Så sette fryserialderen inn, også om bord i båtane. Det var særleg båtar som ville drive kveitefangst som fekk innreidd fryserom. Den første tida vart det brukt korkplater med asfalt mellom til isolasjon. Ein kunne og få innreidd andre rom om bord i båten, både lugarar og messe. Det var såleis ikkje berre stålarbeid som vart utført i desse åra.

I 1952 fekk verkstaden i oppdrag å legge ny røyrleidning for Ulstein komm. Elektrisitetsverk i Ulsteindalen. Verkstaden hadde ikkje valse. Turbinrøra skulle vere 60 cm i diameter. Ein fann ei løysing: Forsvaret hadde nokre utrangerte kanonløp til sals. Desse vart innkjøpte og ei solid valse vart samansett. Ein annan ting var at dei to langsidene på kvar plate måtte bøyast innover før valsing. Dette arbeidet vart gjort med slegge, det var både tungt og seint. Av andre større arbeidsoppdrag kan ein nemne fabrikasjon og montering av rekkverk på Dragsundbrua. Ein vinter tok dei seg arbeid med å bygge nytt karosseri på ein buss til K. Moldskreds Rutebiler.

Av faste kundar må ein nemne ein del fiskebåtreiarar som kom igjen år etter år. Først og fremst må ein ta med Brødr. Ervik frå Kvamsøya med båtar som Herøyholm, Smaragd og Juvel. Men og Rolf Ervik frå Herøy med sin Herøytrål var årviss gjest ved verkstaden. Frå Hareid kom båtane til Johan E. Hareide. Ishavsskutene Sjannøy og Isflora møtte og jamt opp, like eins dei kjende polarskutene frå Brandal. Ein må og nemne Vartdalsbåtane og fleire av Remøybåtane.

I 1959 tok ein til å produsere trandampingsanlegg for fiskebåtar. Fram til slutten av 1970-åra vart det levert over 100 slike anlegg til norske og færøyske fiskebåtar. Av større oppdrag kan nemnast ombygging av Herøytrål i 1958 og ombygging av M/ S «Breisund» til Elling Aarseth i 1962/63.

Frå 1960 og utover fekk dei etablerte verfta så mange ordrar på nybygg at dei måtte sette vekk bygging av skrog til underleverandørar. I 1962 fekk Hasund Smie og Sveiseverksted AS spørsmål om å bygge eit skrog for Ulstein Mek. Verksted AS. Dei sette i gang og fekk bygt ein bedding på ca. 40 meters lengde. Året etter kunne dei levere skroget til ein linebåt på 110 fot. I 1964 vart skroget av ei 30-bilars ferje til Hatlø Verksted AS levert. Deretter følgde på løpande band i 1960 åra 5 skrog til redningskryssarar til Smedvik Mek. Verksted, 1 trålarskrog til Trondheim Mek. Verksted, 2 skrog til ferskfisktrålarar til Storvik Mek. Verksted i Kristiansund, og 1 ferjeskrog til 40–bilars ferje til Hatlø Verksted AS. Inn imellom desse skroga var der 2 større ombyggingar, M/S «Neptuges» og M/S «Pioner». I 1969 leverte verkstaden også ein heilt ferdig utrusta linebåt til eit færøysk reiarlag, M/S «Borgarin». Denne båten var kontrahert på Ulstein Mek. Verksted AS, men då dei ikkje hadde kapasitet, vart heile oppdraget sett vekk til Hasund.

Etter kvart som oppdragsmengda auka, måtte ein utvide og setje opp nye bygningar. I 1958 kom ny treverkstad, i 1967 nytt kontorbygg med malloft i øvste etasje, og i 1965 vart første byggetrinn av ny platehall reist. Platehallen vart utvida i 1969. Ny kai vart bygt i 1971, og beddingen vart forlengd etter som skroga var større. I 1976 stod ein ny platehall på 1400 kvadratmeter ferdig, og i januar 1977 var nytt maskinverkstad på 450 kvadratmeter klart til å takast i bruk.

På generalforsamlinga 8. juli 1967 vart det vedteke å endre namnet frå Hasund Smie og Sveiseverksted AS til Hasund Mek. Verksted AS.

Det var spesielt eitt skipsverft som merkte seg ut som skrogmottakar. Det var A.M. Liaaen A/S i Ålesund. Frå 1971 og fram til 1982 heldt dei Hasund Mek. Verksted AS jamt oppteken med skrogbygging. Heile 12 båtar har gått til Liaaen frå Hasund. Den siste var ein supplybåt som var levert i desember 1982.

Hallvard Hasund hadde sidan starten i 1947 styrt verksemda. Då   aksjonærane Leif Breivik og Karl Breivik trekte seg ut i 1953, vart berre han og Klaus Dimmen verande igjen. Dei tok då inn den 19 år gamle Agnar Hasund som ein tredje aksjonær og styremedlem. Hallvard Hasund hadde det daglege arbeidet med mottak av telefonar, innkjøp av varer og material og skriving av brev og rekningar. Frå ca. 1957 fekk ein fast kontorhjelp ved bedrifta. Det vart ei avlasting for disponenten.

Hadde han eit liv utanom verkstaden?

Han var med i det lokale kulturlivet i Hasund krins. Frå sine yngre dagar var han med i HDU fram til 1940. Her spelte han klarinett. Seinare var han med i Hasund Mannskor. Han var også mykje nytta som programleiar ved ulike arrangement i bygda. 1 1950- og 1960-åra var han med i kommunestyret i to periodar. I tillegg hadde han eit småbruk heime som skulle drivast.

Den daglege drifta av dette småbruket fall nok mykje på kona, Gudrun. Etter kvar som sønene voks opp, måtte dei også hjelpe til. Han bygde ny løe på garden i 1954 og nytt våningshus i 1957.

Hallvard var plaga med dårleg hjarte siste åra han levde. Han var likevel i dagleg arbeid på verkstedet heilt fram til sin dødsdag.

Den 20. mai 1977 døydde han etter eit kraftig hjarteinfarkt.

Om Hallvard Hasund skriv Asle Geir Widnes Johannesen dette om han i boka “Hundre år – hundre personar i Ulstein”:

Hallvard Hasund var initiativtakar og grunnleggar av Hasund Mek. Verksted AS. Dette er ei av dei eldste industriverksemdene som framleis er i drift i Ulstein.

Hallvard var fødd i Hasund i 1908. Han gifte seg med Gudrun Hasund og fekk fire søner. Han var den nest yngste av fem søsken; tre jenter og to gutar.

Etter konfirmasjonen prøvde han seg som fiskar om bord i D/S “Ulf’, men var så plaga av sjøverk at han måtte gå i land. Han fekk plass på Ulstein Mek. Etterpå kom han til Hatlø Mek. Derifrå reiste han på sveisekurs til Oslo for å lære seg elektrisk sveising. Denne sveisinga heldt betre enn autogensveisinga. Etter kvart fekk Hallvard ein ide om å starte eigen verkstad. Saman med tre andre starta han Hasund Smie & Sveiseverkstad A/S. Dette skjedde ved årskiftet 1946 og 1947. Naturlege leiareigenskapar og talegåver gjorde han til disponent. Arbeidsstokken var til tider på 50-60 mann. Her arbeidde Hallvard til han døydde 20. mai 1977.

Då far til Hallvard døydde i 1927, måtte han ta over garden, eit småbruk på om lag 15 mål. Så gifte han seg med Gudrun, som også var fødd Hasund. Dette var i 1932, og dei fekk 4 søner. I 1954 bygde Hallvard ny løe og nytt hus.
Hallvard Hasund var ein aktiv person. I to periodar var han med i kommunestyret.

I tillegg var han med i hornmusikken og mannskoret i Hasund. Han var mykje nytta som programleiar ved ulike tilskipingar i lokalmiljøet.