Ruth Ulstein

Han gjekk inn og stansa midt på golvet.

– Der er du! Berre kom inn. Ruth smilte til han.

Han gjekk heilt inn i resepsjonen.

– Han Hallbjørn var her med dei i stad – sjå her. Gratulerer med uttaket og lukke til på samling!

Folk som kjende kvarandre hjelpte til når det røynde på. Bror min hadde vorte teken ut på landslagssamling i fotball for ungdom, men foreldra mine hadde ikkje pengar til å både sende han og kjøpe han skikkelege fotballsko. Men Hallbjørn hadde høyrt det, og visste råd. Klart guten skulle på samling! Han leitte opp sitt eige par og plasserte det i resepsjonen hjå Ruth og gav beskjed om at dei frå då av var Terje sine. Han kom seg på fotballsamling – ei stor sak for ein fiskarson i havgapet. Faren hadde tidlegare hjelpt til då Hallbjørn hadde skaffa nok pengar til å reise råbygget på fyrste utvidingsprosjektet for Ulstein Hotell i sentrum av Ulsteinvik.

Han hadde snikra på bygget imellom kasta på sjøen og sildeinnsiget. Og dugnad både sånn og slik var eit vanleg innslag i det å reise Ulsteinvik – anten det handla om eit par fotballsko eller noko anna. Men forteljinga om hotellet som vart ein sentrumsinstitusjon, starta sjølvsagt ikkje her?

– Nei då, seier Ruth, og ropar på Hallbjørn.

– Hallbjørn kom og sett deg du også. Ho kommenterer til meg at det er han som er hennar langtidsminne no på dette. Ho sjølv hugsar ikkje så godt desse detaljane – og forklarar seinare i samtalen at ho hugsar mest kvardagar av arbeid som flyt saman til minne om mykje slit – men også mykje godt.

Heldigvis er Hallbjørn ein lettlynna og raus mann som gjerne deler det han hugsar. Og praten glir lett. Samtalen fortonar seg som mellom meg og eitt. For dei to flyt over i kvarandre der dei supplerer, lyttar eller driv kvarandres forteljingar framover med innskotne setningar i den andres pusterom. Det er nesten som eit velkomponert musikkstykke – der det likevel er rom for lått og litt skjenn. Ruth kan vere bestemt – og han tek godig imot.

– Det hender at eg skjenner, smiler Ruth

– Då har eg venteleg gjort meg fortent til det, seier han med auga full av fant.

Eg lurer på korleis dei trefte kvarandre.

– Han var i det militære på Åndalsnes, fortel Ruth.

Ho er gardsjente i ein syskenflokk på åtte, frå Torvik i Romsdalen, på Klungnes gard der dei hadde både sauer og gris. Poteter og grønsaker – dei var sjølvforsynte på mangt.

– Under krigen bakte mor potetkaker etter middagen. Dei var så utruleg gode! Vi merka i grunnen ikkje så mykje til krigen hjå oss. Sjølv om vi hadde tyskarane som naboar.

– Eg selde kattar til dei under krigen – og sa det var kaninar. Hallbjørn melder seg på igjen.

– Dei oppdaga det og sa nei, nicht mehr pus – hahaha.

– Det gjorde i vert fall ikkje vi! seier Ruth.

Eg må le. … uttrykket har gått inn i ulsteinkulturen som nix meir pus – og er velkjent i krigsgenerasjonen og betyr at no er grensa for tøv nådd.

Ruth tok ulikt arbeid etter krigen sidan garden vart driven vidare av syskena hennar. Dei yngste ungane måtte ut å finne seg anna arbeid. Utdanning utover folkeskulen hadde ho ikkje, men tok husmorskule i forlovingstida, rundt 1950 i Isfjorden. Før ho gifta seg, hadde ho vore resepsjonist på telefonsentralen, frå konfirmasjonsalderen og utover, og ho hadde også stått på butikk – på landhandel. Ho tente også eit år i Skien saman med ei venninne – på landbruksskulen.

– Eg kom meg heim att i sidevogn på ein motorsykkel – trur det må ha vore om sommaren – for kaldt var det ikkje. Men gåen i ryggen var eg i alle fall! Då kom eg til Setnesmoen og byrja jobbe der.

Suffløren melder seg på igjen.

– Ja, eg var altså i det militære der, og der var eg konstant forkjølt!

– ?

– Ruth var sjef på kantina der dei selde lommetørkle, og eg insisterte på å kjøpe snyteklutar berre med henne! Og no kan du fortelje resten.

– Det er no vel ikkje noko meir å fortelje?

Dei gifta seg nyttårsaftan i 1953, og skal feire 60-års bryllaupsdag nyttårskveld 2013.

– Ja, dersom vi lever, seier Hallbjørn og ler.

– Vi tek ein dag om senn, seier Ruth nøkternt.

Ruth blei med ut att til Ulsteinvik, og vart den som gjekk inn i drifta saman med Sina, medan Hallbjørn drog på silda. Ruth hjelpte til med det som det var behov for.

Om samliv

Dei hadde lite plass til seg sjølve. Dei hadde det dei kalla daglegstove, der Hallbjørn og søskena hadde gjort leksene sine i hine dagar. Dette vart no opphaldsrom for Hallbjørn og Ruth, Sina og Julius, og etter kvart

Solveig og Brynhild. Fyrst i 1975 bygde dei eige.

Eg undrar meg på korleis folk fekk til eit samliv på dette viset. Det kunne no vere so ymse ein ynskte å prate om.

– Vi hadde no eige soverom på loftet, seier Hallbjørn

– Men elles var han Hallbjørn mykje ute og reiste, på sjøen og i det militære, seier Ruth. Det er klart eg sakna å kunne snakke med han på tomannshand. Denne buforma var likevel vanleg etter krigen – mange familiar i same huset.

Rimeleg det. Det var smått med pengar og lite materiale og bygge for. Ruth hefta seg ikkje ved det den gongen, og ikkje nemneverdig no heller, sjølv om det i ettertankens lys må erkjennast at det fanst nok behov. Men Ruth er ei svært sjølvstendig dame som har jobba mykje. Tungt arbeid og lange dagar. Investeringa hennar har ikkje berre handla om det ho har lagt inn av arbeidskraft, men også om forsakingar i forhold til det å ha ein mann som var mykje borte. Ho kommenterer litt innover fleire gonger, at Hallbjørn var mykje borte. Det var så mangt ein skulle kunne ha behov for å dele med mannen når det gjaldt familien eller jobben. Og sjølv prisar ho sine svigerforeldre, og den hjelpa ho fekk av dei.

– Dei var veldig snille med meg. Men du veit – eg kom frå landsbygda, akkurat slik Sina gjorde. Det var to og ein halv kilometer å gå til skule, og noka langbukse eller slikt fanst ikkje. Det var ullstrømpene som berga oss – og omnen på skulen der vi fekk turke kleda. Eg var van med å tole og arbeide, og skule gjekk vi på tre dagar i veka.

– Kva fekk du med heimanfrå som har hjelpt deg i livet?

– Mykje godt! Begge foreldra mine var kristne. Dei var veldig gode menneske! Når vi var i fjøsen og mjølka om kveldane, tok ho mor oss på fanget og bad. Det gjorde ho med alle søskena. Foreldra mine var veldig snille. Vi fekk aldri ris eller skjenn – for dei var så tolmodige. Eller, det var ein gong. Mor skulle til Åndalsnes å handle klede – elles hadde vi sydame som kom ofte og sydde. Då trur eg at eg pressa henne for langt for å bli med.

Saknet og forsakinga ho har bore, bur likevel i kroppen. Det var tungt då ho miste sitt tredje barn og låg på sjukehuset i Langevåg. Det var både einsamt og vondt. Smerte og livslang sorg tek plass i samtalen gjennom togna. Det var hardt og miste eit barn. Ho høyrer til ein generasjon som ikkje dveler ved smerta. Ein generasjon som lærte at det ikkje nytta å diskutere og forhandle med livet sjølv. Mangt måtte ein bere, og ikkje alt vert lindra ved prat.

Om grunnlaget

– Når gav ho Sina seg?

– Gav ho seg då, undrast Ruth og ser spørjande på Hallbjørn.

– Nei, i grunnen ikkje, svarar han.

– Det var veldig trygt for meg at ho Sina var der heile tida, seier Ruth.

Dei to må ha hatt eit svært godt forhold. Hallbjørn fortel at mora gav uttrykk for stor kjærleik til Ruth – som om det skulle vore mi eiga dotter, sa ho sidan ho kom på kvileheimen. For Ruth var det ein hard, men god arbeidsplass. Ho og Hallbjørn jobba i tolv år før dei tok ut ferie.

– Eg gjorde alt slags arbeid. Eg spylte og kosta på utsida, og gjorde reint inne. Eg var med han Hallbjørn og leverte boss ut i Fløstranda. Eg var med på alt. Ein kunne ikkje gå på stas der.

– Du fekk deg eit arbeidsjern, Hallbjørn?

– Ja, det skal vere visst!

Hotellet hadde då vore lenge i drift, for det vart etablert alt i 1915. Ein kvar stad måtte ha rom for farande, og i 1800-talets Ulstein låg det fyrste kjende gjestgiveriet i Myklebusthuset, som praktisk nok også husa både post- og skyss-stasjon.

Hotell og hospits betyr gjestevennleg – rart at vi inviterte desse omgrepa inn i språket når vi hadde så godt eit ord sjølve …

Då han Julius og ho Sina, som var Hallbjørns foreldre, etablerte Central Hotell, vart det lagt heilt i fjørekanten, praktisk for farande som alle kom sjøvegen. Bygget låg vegg i vegg med Fredheim. Julius reiste bygget, og så dreiv dei landhandel i fyrste etasje. Då den økonomiske krisa kom i 1921, mista dei alt. Krigsåra hadde gitt Noreg ein betydeleg økonomisk vekst, og etter krigens slutt vart det ein veldig oppgangskonjunktur i dei kapitalistiske landa. Men denne boomen viste seg å vere bobla som sprakk, og frå seinsommaren 1920 gjekk Europa inn i depresjon. I Noreg kom banksamanbrotet for alvor i 1921. Krisa tok hotellet til Julius og Sina.

– Ho Sina fekk likevel lov å drive hotellet vidare medan han far reiste til Svalbard der han tok arbeid i kolgruvene, for å ta seg opp att. Då han kom heim att der ifrå, hadde ho Sina gjort det så bra ho, så ho hadde ein del pengar heime. Til saman greidde dei å reise eit nytt bygg; det gamle hospitset i Ulsteinvik. Det låg den gong i fjøra, og likna arkitektonisk noko på Fredheimbygget på andre sida av vegen.

– Var det banken som for med Central Hotell?

– Nei, det var ikkje der pengane for. I tillegg til å ha eigen båt, hadde Julius også kjøpt saltsild som skulle vidareseljast.

Under krigen var marknaden god for eksport av fisk, og konkurransen mellom England og Tyskland om sild og torsk fekk prisane opp i uvanlege høgder. Men prisane på sild fall kraftig etter krigen.

– Han hadde Snæingen full av saltsild som han ikkje fekk selje då krakket kom. Det var dette tapet som vart dekt inn gjennom salet av Central Hotell – silda gjekk til guano (gjødsel). Han miste også Sjøborg, den store sjøbua som låg i sentrum og som kommunen lenge brukte som rådhus.

Framveksten av Ulsteinvik som handelsstad er knytt til meir enn kort veg til fiskebankane og rike sildeinnsig. Pakking og lagring av fisk for sal er knytt til tilgang på pakkhus, lagerplass og nok hender i arbeid. Det krev sjølvsagt kapital, både til import av salt, lønnsutbetaling og investeringar i driftsbygg, og kanskje gav særleg krigsåra mulegheiter for slik oppsamling av kapital. Dersom ein studerer gamle bilete av Ulsteinvik, finn ein vekst i infrastruktur som sjøhus, kaier og veg. Så er ikkje myten om sunnmøringen langt unna. Men det var ei kjensgjerning for menneska her ute i havet at det i sal av fisk kunne ligge framtidig realkapital for den som visste spare.

I 1927 hadde Julius og Sina kapital nok til å reise Hospitset. I utgangspunktet skulle det vere eit hotell, men det fekk dei ikkje lov å kalle det, for i fylgje ei ny lov skulle eit hotell ha minst 20 gjesterom, og Hospitset hadde elleve. På det tidspunktet hadde Høvik kjøpt Central av han Syltevik som fyrst hadde kjøpt det. Han gav det namnet Central Pensjonat. Og dermed hadde Ulsteinvik i praksis fått to konkurrerande bedrifter – begge etablert av han Julius og ho Sina.

Då krigen kom, vart Hospitset stengt av tyskarane og berre opna når dei trengde det sjølve. Det var ikkje ofte, men det skjedde. Hospitset var familien Ulstein sin heim, seks med fjorten år skilje mellom den eldste og det yngste barnet og dei to vaksne. Soveromma låg på loftet, og så hadde dei ei daglegstove eller opphaldsrom ved sida av hospitskjøkenet.

– Det var ei familiebedrift, der ungane måtte hjelpe til.

– Ungar har ikkje vondt av å hjelpe til, supplerer Hallbjørn.

– Det er usunt at born skal sparke småstein … Han iretteset seg sjølv og held fram at det var ikkje det intervjuet skulle handle om.

Han fortel at dei måtte vere reverøktarar på farens revegard – dei måtte flekke sild å henge opp til revemat. Dessutan var han Julius dampskipsekspeditør, og der måtte ungane hjelpe til.

– Det var gratisarbeid for Ulstein kommune. I tillegg var han heradskasserar og kasserar for alderstrygda. Julius hadde tre jobbar, men drifta av hotellet stod Sina for. Julius hadde sjølvsagt ansvaret for vedlikehaldet, men det mangla ikkje på tungarbeid for Sina av den grunn.

Om arbeidsoppgåver

Ruth kjenner seg att. Ho fortel at ho nokre gongar var frykteleg sliten. Ho minnest ein kveld tett før ho fødde yngstedottera. Etter at arbeidsdagen var over, hadde ho vaska kaféen dei dreiv – og då ho skulle legge seg om kvelden, hadde ho slike smerter i ryggen at ho kraup loftstrappa. Begge borna var fødde i hospitset.

– Men eg må seie at eg har jobba hardt. Til å begynne med gjekk eg dag og så heldt eg fram med «sovande» nattevakt. Dagen kunne byrje litt ulikt – som regel når borna gjekk til skulen. Men når gjestene skulle ha tidleg mat, var eg sjølvsagt på plass, og då varte arbeidsdagen til alle gjestene var kommen inn om kvelden. Eg la på reint på romma i løpet av dagen. Det var kjempetungt arbeid – og det var så mykje. Om natta stod eg opp att

og let inn gjestene som hadde vore på bygdebesøk. Vi skulle vel spare, tenkjer eg

– Ja, det skulle vi, slår Hallbjørn fast.

– Men eg likte betre fysisk arbeid enn å jobbe på kjøkkenet. Eg var inga kokke.

Eg lurer på kven som passa ungane medan dei jobba?

– Nei, dei var no i huset. Besteforeldra hjelpte til og så måtte eg sjå etter dei sjølv. Særleg han svigerfar – han var svær å passe!

Det må ha vore slitsamt. To små barn som skulle passast på i eit stort hus med mange rom. Det kunne umuleg vere lett å ha oversikt over dei til ei kvar tid, samstundes som at ein skulle jobbe også. Korleis fekk ho den likninga til å gå opp?

– Det var det ikkje alltid ho gjorde heller. Det kunne ha gått reint gale ein gong. Ho Margrete Ulstein ringde på telefon heilt hysterisk. Solveig spaserte på takmønet! På loftet var der eit rom som ofte hadde ope takvindauge. Ut gjennom vindauget klatra ho, og før vi kom til og fekk henta henne, hadde ho klatra ned igjen og inn vindauget og var vel i hus. At det gjekk vel!

Hospitset fekk etter kvart svært mykje å gjere. Eit teikn på aukande aktivitet i bygda med både skipsbyggeri, møbelproduksjon og fabrikkar, og eit aukande folketal som stimulerte handelen.

– Eg og Sina gjorde ikkje alt åleine. Vi fekk hjelp. For vi leigde inn ekstra når det var behov for det. Dei fleste som jobba hjå oss var vaksne kvinner som hadde lyst å kome seg litt ut, men som ikkje ville ha fast arbeid. Elles måtte jentene hjelpe til etter kvart som dei vaks til. Men vi hadde eit stort apparat som vi kunne mobilisere av bygdekvinner når det røynde på, anten det var snakk om bryllaup eller anna.

– Det må ha vore mykje å vaske. Sengetøy og slikt. Kven gjorde det då?

– Når eg og Sina dreiv saman vaska me kleda og strauk sjølve. Me hadde ei vaskemaskin som me kokte i, som stod i kjellaren. Og så tørka vi kleda på loftet. Vi hadde eldhus på gamlehospitset, så loftet var varmt og sikra god tørking. Men eg vil ikkje seie at dette var så stort arbeid.

– Kva tyngde deg då?

– Nei – var det noko då?

Hallbjørn bryt fram go’ låtten.

– No skal eg fortelje deg noko om dette, seier Hallbjørn. Det var ein handelsreisande som budde her. Han kom inn i resepsjonen, og der stod ho Ruth bak disken og fiksa han eit rom. Så for han ut og så kom han igjen og åt middag i spisesalen, og der var ho Ruth. Og så for han igjen, og kom att på kvelden inn på Mamma, og der var ho Ruth.

– Har du tenkt på å arbeide deg i hel du, sa han til meg. Ruth ler. Kaféen stengde seint.

Ho var over alt. Ho svara at ho aldri hadde høyrt om nokon som arbeidde seg i hel.

Han er verkeleg stolt av henne tenkjer eg. Han er fantete og flirfull, men breiddfull av beundring for arbeidet ho har lagt ned. Det er eit syn som gjer godt for auge!

Ruth fortel at dei fleste bryllaup var lagt til jul eller i påska. Enkelte høgtider hadde dei bryllaup kvar dag. Men det var aldri snakk om bryllaup i fiskesesongane – ein måtte vente på at brudgommane kom heim att frå fisket. Særleg var det flott når remøyværingane gifta seg.

– Det var så storslegne gåver. Då måtte vi smugkike, fortel Ruth.

– Ja, og kvar kom dei ifrå dei som hadde med førti blautkaker då, ler Hallbjørn.

«Han Hallbjørn var veldig kreativ; det skal han ha all ære for!»

Han var glad i å stelle til selskap, og Ruth fortel om ein kreativ mann som brukte å dra til fjells om vinteren og hogge ut runde isflak. Han grov ut av flaka og la inn lommelyktbatteri i ulike fargar og brukte det som brett til iskakene. Det vart høgtidsstemt når ein sløkte lyset i spisesalen og bar kakene inn.

– Han Hallbjørn var veldig kreativ; det skal han ha all ære for!

Fyrste utbyggingstrinn vart fullført i 1957, og innan utløpet av 1967 var det gamle hospitset rive, og eit nytt fire etasjars bygg oppført, slik det står i dag. Då hadde Ruth og Hallbjørn til saman 34 rom. Belegget var strålande. Både dei handelsreisande og skipsindustrien hadde behov for rom. Men somrane var ei utfordring. Problemet låg i at hotellet ikkje kunne sende heim folk i sommarmånadene, noko som førte til at dei oppsøkte ein organisasjon som vart kalla Norsk Folkeferie i Oslo.

Dette var ein organisasjon som LO etablerte i 1939 etter forslag frå ein komite der mellom andre Einar Gerhardsen sat. Det vart formidla feriereiser både innanlands og utanlands, og organisasjonen eigde eigne hytter og hotell. Norsk folkeferie vart nedlagt i 2012.

– Dei sende oss to fullpakka bussar med turistar kvar veke gjennom heile ferien.

– Kva slag organisasjon var det?

– Det var eigentleg ein arbeidarpartiinspirert organisasjon. Turistane var arbeidarar som fekk sponsa turar av bedriftene sine.

– Det var kanskje arbeidsfolk frå dei heilt eller delvis statseigde bedriftene?

– Ja, det trur eg at det var. Det var mest eldre folk som kom utan born. Vi køyrde rundt med dei, både til Snipsøyrdalen og Liavågen, og så leigde vi folk til å gå til Runde med dei, som gjekk med småbåtar, men det vart for ustabilt.

– Då kjøpte eg båt sjølv – ein cabincruiser, seier Hallbjørn.

– Når var det då?

– Nei, det hugsar eg ikkje, slutten på 60-talet kanskje, etter at vi bygde fyrste fløya.

Ruth kommenterer tørt:

– … Det var no rart du ikkje hugsa det som gjeld båt …

Turisme er eit gamalt fenomen som kan sporast heilt tilbake til 1200-talet då unge uerfarne teologistudentar reiste utanlands for å oppsøkje berømte lærarar. 400 år seinare var det unge adelege som la ut på danningsreiser, og etter snart nye 400 år var fenomenet også etablert i den norske arbeidarklassen skal ein tru Hallbjørn. Då gjekk han med turistar inn over fjordane. Det var populært. Og det var all slags folk som kom.

Men kanskje fyrst og fremst arbeidsfolk som skulle ha kvile. For hotellet låg lågt i pris, og representerte billeg ferie. Folk kom frå dalane og Trøndelag, og det var mykje pensjonistar frå pensjonistforeiningar. Hallbjørn tok med folket rundt i regionen. Ruth var att på hotellet.

– Kva slag arbeid gjorde du?

– Alt. Eg hjelpte til på romma og så hadde eg ansvar for resepsjonen. Heilt til vi tilsette hjelp på 60-talet ein gong. Før det hadde eg alt. Var eg oppe på romma og nokon ringde i resepsjonen så var det å springe ned, før eg kunne halde fram med det arbeidet som vart avbrote. Eg hadde også nattevakter i forlenginga av dagvakter og kveldsvakter. Det var om folk var på «byen» og kom heim ut på natta. Då ringde dei på, slik at eg stod opp og låste dei inn.

Eg prøver å ta inn over meg kva ho seier. For det fyrste pendla ho mellom etasjane og fløyane for å gjere stuepikearbeid – og reie senger og rydde rom. At det er hardt arbeid veit alle som har lagt reint på ei seng. Sidan hjelpte ho til å servere i restaurantfløya når det var behov for det, og elles hadde ho ansvaret for resepsjonen med dei førespurnader som kom der. Ho jobba altså ikkje sju og ein halv timars arbeidsdag, men både tolv og fjorten eller meir om det trongst, og så tok ho sovande bakvakt også.

I dag er alt regulert av arbeidsmiljølover og tariff. Det er fint det. Men nokon la altså eit grunnlag for å etablere desse institusjonane og bedriftene i utgangspunktet, og dei investerte i oppbygginga av slike strukturar med dei pengane dei la seg opp, deretter var det eigen arbeidsinnsats som var den fremste kapitalen. Ruth var ung og sterk og van med å jobbe – med god helse. Men i alderdommen kjem rekninga …

Eg ser på henne. I fjor skifta ho eine hofta, og berre for ei veke sidan fekk ho også bytt ut den andre. Hoftene hennar ligg att i trappene på hospitset, tenkjer eg, eller i dei tallause lyfta av blytunge benkeplater og delevegger som ei tid var brukt til vegg og andre tider til bord ved utpakning – arrangementa der dei handelsreisande la utover varene sine på langbord slik at dei potensielle kundane kunne kome inn og sjå på stasen og vareutvalet.

Det var Ruth og den hjelparen som var på jobb som tok i eit tak, men den eine var alltid Ruth.

Etter kvart som dei ekspanderte, vart det ein arbeidsplass med femten faste stillingar. Og i 1981 flytte dei inn i splitter nytt hotell på Varleite. Ruth var med også dit. Der vart ho tilsett som husøkonom.

– Men då eg gav meg som 67-åring i 1995, var eg så gåen at det tok lang, lang tid før eg henta meg inn att. Eg stod ofte igjen etter arbeidsdagen min, og hjelpte til med praktiske ting. Oppvasken til dømes, på kveldane

– Kvifor gjorde du det då?

– Nei – eg var vel engsteleg for korleis dette skulle bere seg økonomisk …

Det er vel ikkje vanskeleg å forstå. Å reise heilt nytt hotell kosta mykje pengar, og for henne som hadde arbeidd så hardt og lenge, var det viktig at dette skulle bere seg. Dessutan visste ho noko om det å legge inn fysisk innsats og sparing. Det hadde ho erfart dei åra ho dreiv hotellet i sentrum. Det var ikkje lite kapital Ruth fysisk jobba inn på det gamle hotellet gjennom sine endelause arbeidsdagar …

Hallbjørn på si side gjekk med Charming Ruth utan å ta seg ut løn. Han fekk dekt drivstoffet. Men han la inn sin innsats for at ungfolket skulle greie seg. Utan at nokon snakka om at nysatsinga kunne føre til konkurs. Det var aldri eit samtaletema mellom Ruth og Hallbjørn. Men begge visste kva som låg bak ekstraarbeidet. Slik Hallbjørns foreldre hadde hjelpt desse to, hjelpte no Hallbjørn og Ruth sine.

Om drift

I tillegg til å vere hotell leigde dei ut lokale til ulike forretningsforetak inntil dei sjølve fekk behov for arealet. Dei dreiv ein liten kafè – med ein meter disk, som dei fylte med kaker, og elles var det utpakking fortel Ruth. Det var frykteleg tungt arbeid!

Det går ei stund før eg skjønar kva utpakning handla om og korleis det gjekk føre seg.

– Vi hadde eit rom vi kalla storsalen. Der var det kafe, når vi ikkje hadde utpakning. Då tilbygget kom, brukte vi spisesalen, for den kunne delast i tre av store delevegger. Platene var utruleg tunge, men dei la vi ned og brukte til bord når det var utpakning. Det var ikkje kvinnfolkarbeid, men det var som regel eg og ei til som gjorde arbeidet likevel.

Dei handelsreisande kom med klede, sko, glas og krus som skulle visast fram for potensielle handelsfolk i Ulstein og omlandet. Ulsteinvik var sentralt. Dei kom med kjempestore koffertar fulle av krus.

Ved hundreårsskiftet var det mange plassar på Sunnmøre som hadde pakkhus og kaier og gode sildeinnsig, og nærleik til fiskebankane. Kan tilgang på hotell og geografisk nærleik til «Åle-byen» ha utgjort ein skilnad i høve andre konkurrerande omland med elles nokså like strukturar?

– Det var utruleg tungt å bere på, seier Hallbjørn. Nokre av dei tilsette nekta å lyfte så tungt.

Ruth sukkar ved tanken. Det var tungt. Men ho tek seg i det, og seier at det var mykje kjekt med å drive hotell. Ein fekk menneske tett inn på seg både av dei som arbeidde hjå henne, og av og til også gjester som kom stadig igjen. Fyrst blant dei handelsreisande og sidan, etter at industrien og verfta tok seg opp, blant reiarar.

Reiarar og tilsynsfolk til båtane var bokstavleg talt lettare materie. Ved overlevering av skip kom det ofte både mannskap og store familiar som tok inn på hotellet i mange dagar. Og gjestar og vertar rakk derfor å bli kjende med kvarandre.

– Færøyiske viser vart mykje sunge. Dei hadde bort imot femti-seksti vers! Påstår Hallbjørn og ler.

– Mykje kjekke folk, seier Ruth.

Så får vi endå ein gong innblikk i den veven som vekst i næringslivet er. Den eine næringa dreg den andre – mange er trådane som sørgjer for at det til sist blir eit heilt bilete. Skulle Ulsteinsamfunnet som industrisamfunn fungere, var ein avhengig av å ha grundertypar og familiar som ikkje berre var villige til å investere det som fanst av kapital, men også langt meir enn berre pengar, i form av kvalitative verdiar som familiearbeidskraft og dei forsakingar som følgde med å få vekst inn i eit slikt føretak.

Men det kunne då umuleg berre vere enkelt. Alle som har vore innom hotelldrift, veit at i møte med feststemte menneske, er det mangt som kan flyte opp. Noko må då ha flotna opp i Ulstein også?

Om kapital

Elles spela det også ei rolle korleis Hallbjørn og Ruth disponerte kapitalen. Hallbjørn reiste på sjøen i fleire år, og tente bra med pengar. Sildefisket var godt på femtitalet – og dette gav på sikt kapital nok til å bygge på og utvide drifta. I 1957 stod påbygget oppover mot kyrkja ferdig. Og i 1967 hadde dei også rive og bygt opp at ny fløy i fire etasjar. Etter kvart kjøpte dei også tilbake Central. Det var stort for Julius og Sina som feira bryllaupsdag på bygget. Det var godt for dei. Seinare vart bygget selt og beløpet gjekk inn som del av kapitalen i det flunkande nye Sjøborg på Sanden. Det gamle Central Hotel blei på det viset med like inn i den nye tid.

– Men kapitalen kom vel ikkje av seg sjølv?

– Nei, seier Ruth. Hallbjørn hadde då spart pengar sidan han var ein gutunge og fylde skyssen for å opne grinder!

Eg ler. Det kunne då ikkje vere rare kapitalen som kom ut av det. Men den fliren skulle eg altså få tørke av meg, for Hallbjørn leitar fram si gamle bankbok. Og visst er grindepengane innførte; to kroner.

– Han Johannes Rise og han Eilertsen på Hareid køyrde handelsreisande rundt på Gurskøya–og eg var med å let opp og let att ei bråte med grinder.

Det var ikkje akkurat tariff på dette, for eg ser at det varierer frå 13 øre til opp i eit par kroner. Men det meste må ha gått inn i banken–for den er full av småbeløp til langt over midten av bankboka eller inn på 50-talet om du vil. Då skjer det noko med summane, og i siste helfta ber boka preg av å vere ramma av veksesykja. Hallbjørn må vere stadfestinga på nettopp den nøysame sunnmøringen. Han som tenkjer langsiktig. For han sette til og med inn dagpengane han fekk i det militære.

– Ja, seier han. 50 øre dagen. 25 øre til meg og 25 øre til banken.

– Kven lærte deg å spare, far din?

– Ja, det var han far. Du kjem ingen veg utan å spare, sa han. Han visste det.

Bankboka viser at dei hadde nok pengar til å kunne ha kjøpt seg både bustad og hage, men dei let det vere. Det sette heller pengane inn på nybygget av fløya. Her fekk dei opp råbygget før dei lånte pengar. Når det behovet melde seg, var det uproblematisk.

Det synest så opplagt i dag, men bankdrifta den gong var annleis. Sparebankane hadde eit samfunnsmandat, og pengar skulle mellom anna lånast ut for å stimulere industriutvikling, og den lokale sparebanken hadde spreidd risikoen. Ruth og Hallbjørn måtte derfor til Sjøholt Sparebank for å få lån og sjølv om Hallbjørn var «utanbys» var det uproblematisk fordi bankboka og kundeforholdet som var etablert i 1933 vitna om disiplin, og evna til å tenkje langsiktig gjennom sparing. Dessutan hadde banksjefen i Ulstein, Hans Dragsund, brukt sin autoritet og tatt kontakt med Sjøholt Sparebank.

– Han Dragsund var ei svært positiv drivkraft for oss, kommenterer Hallbjørn.

Bankane var tilbaketrekte, men hadde likevel ei svært framtredande rolle i samfunnsutviklinga.

Om folks haldningar

Sidan kom hotellet tilbake til sentrum, men då var dei gamle drivarane Ruth og Hallbjørn ute. Eg undrar meg på kva slag haldningar dei møtte hjå folk i bygda då dei tok seg til med utbyggingar. Var det mange som heia på dei, tru? Eller var det mistrua som fekk plass?

– Dei fleste kom med negative haldningar om at dette aldri ville kome til å gå. Det var tungt seier Ruth.

– Dei fleste lo til oss. Mesteparten av folket sa at dette var dumt. Men så fanst det nokre få, ho Anna Leinebø i Saniteten tykte det var gode greier. Berre set i gang sa ho.

Hallbjørn rettar opp på ei hand: Dei som kom og, var positive. Dei fleste kom med spit eller åtvaringar.

Det er vel trist. Er det misunninga som ligg bak eller er det sunn skepsis? For det kan ligge mykje omsorg og god vilje bak det siste. Men alt i alt burde det ikkje vere så vanskeleg å heie litt meir på kvarandre. Skepsis til nytt er ein menneskeleg refleks. Då blir premissen for rausheit eit aktivt val. Fint med ein fellesskap der folk vaktar sine refleksar og gjer aktive val. Muleg det i større grad enn før blir gjort i dag..?.

Han Julius var ein av dei som ikkje synest noko om den fyrste utvidinga på slutten av femtitalet. Han meinte det var for stort. For Julius var det omsorga og gamal erfaring som gjaldt. Men sidan det var Hallbjørn sine pengar, så vart det slik han ville.

– Kvifor tenkte du stort då, og han Julius ikkje?

– Fordi eg var ung og, han var gamal.

Point taken. Det er vel slik livet er innretta. Klok av erfaring. Men når ein skal satse, er det kanskje ikkje klokskapen som alltid hjelper ein …

Tilbygget vart reist i eigen hage.

Om alkoholspørsmål

Ruth og Hallbjørn søkte aldri om skjenkeløyve. Hotellet kan derfor ikkje seiast å vere frambore av alkoholinntekter. Men dette var eit kontroversielt spørsmål i bygda, og spegla ein kløyvd bygdekultur. Losjen har stått sterkt i Ulstein, og mykje arbeid vart lagt ned for å demme opp for alkoholbruken i bygda. I hotellet møttest verdimessige ytterpunkt. Begge med lange tradisjonar; fråhaldsrørsla med djup forankring i ein pietistisk kristendom som fekk eit kraftig oppsving på 1800-talet, stod mot ein frilynd, liberal kultur som hevda sin rett til å sjølv avgjere i kva grad ein skulle nyte alkohol eller ei. Det kunne nok vere enkelt å ha sterke meiningar om dette når ein var saman med sine eigne, men hotelleigarane måtte halde seg til begge kulturar og finne måtar å sameine desse på utan at nokon skulle bli støtt. Begge sider ville utøve sterkt press på eigarane for å ta dei til inntekt for sitt grunnsyn, og løysinga vart eit kompromiss som dei fleste visste om, anten ein ville vedkjenne seg det offentleg eller ei.

Hotellet søkte ein gong lån frå Distriktenes utbyggingsfond (ein forløpar til Innovasjon Norge), og kommunen skulle stå som garantist.

– Det ville dei berre gjere dersom eg skreiv under på at eg ikkje kom til å søkje om skjenkjerett, seier Hallbjørn. Eg skreiv under, men det kom tilbakemelding frå Oslo og DU om at det ikkje var lovleg frå kommunen si side å gi slike pålegg.

– Vi søkte likevel aldri om skjenkjerett, og serverte dermed aldri alkohol. Men løysinga vart at folk hadde med seg sjølv, fortel Ruth.

Folk hadde med seg drikk i kofferten når dei kom. Når det var bryllaup, hende det at det fylgde med eit meierispann med øl. Det vart plassert på eit rom, og til det rommet var det stor trafikk. Damene sat oftast igjen åleine nede i bryllaupslokalet, og karane var på rommet med kvar sitt «sugerør».

– På ølrommet kunne det sitje opp til tolv-fjorten personar å drikke øl og røykje. Ein kunne skjere lufta! Men det vil eg seie; det var for oss heilt umuleg å nekte folk alkohol.

– Det hadde neppe hjelpt heller, seier Ruth.

Blant gjestene vart det sjeldan bråk. Men hotellet låg den gong midt i auge av haldeplassen–og mange kom derifrå og ville inn på «Mamma» (hotell-kaféen). Det kunne vere krevjande. Då vart det utkastingar. Men det gjekk forholdsvis bra meiner Ruth. Det var lettare å få damene til å gå, enn mennene. Men det var no forskjellige episodar.

– Vi hadde mellom anna besøk av ei gruppe menn med universitetsudanning som kom annan stad frå. Dei skulle hit i embets medføre. Ein av dei hadde bursdag og det skulle feirast. Då dei kom inn att etter ei runde på byen tok ein av dei tak i gjestearkivet som stod bak disken og strødde det utover golvet og kasta kartotekskuffa i glasdøra så ho knuste. Så heldt han fram til naborommet der det stod ei fryse med rabarbra og bær, og det strødde han inn på golvet, samt at han runda av med å knuse nokre seltersflasker. Eg sat oppe og høyrde på, utan at eg turte gå ned.

– Eg kom inn bakvegen litt seinare, og synest det var merkeleg stille i resepsjonen. Men det synet som møtte meg! Då eg kom opp att i leilegheita sat Ruth og gret.

– Ja, det var ikkje ofte det skjedde, seier Ruth.

– Ja ja. Han kom med ein stor blomsterbukett dagen etterpå, ler Hallbjørn.

Hotellet hadde ikkje mange slike episodar. Men Hallbjørn minnast ein kveld før eit bryllaup då det vart slåsting på eit rom. Dei gjekk opp begge to. Og då låg brudgommen mellom nattbordet og senga, og ein kar sat på han og banka og slo. Det var broren til brura. Han hadde funne ut at brudgommen ikkje var bra nok til systera. Han skulle banke vit inn i han, og hadde fått på han eit blåauge.

– Noko etterpå fekk vi eit brev med eit utklipp tilsendt frå ein kjenning som hadde funne det i ei svensk avis. Der stod det at her ute i vikingland møtte brudgommen i kyrkja med nellik i trøya og blåveis i ansiktet. Det var ei svensk gruppe av turoperatørar som var her på rekognosering som fortalde om opphaldet til ei svensk avis i bakkant. Ha ha. Det blei lite turistar på oss derifrå …

Hallbjørn fortel at ein hende gong fekk han bruk for knepa han lærte i det militære. Det var helst i fylgje han sjølv, når det kom folk frå plassar som ligg i skuggen for sola.

– Heilt sant det, seier han. Alle dei største bråkmakarane kom frå skuggelandskap.

– Men det var langt i mellom dei, korrigerer Ruth.

Bråket det var utandørs det. Slåsting høyrde med frå gamalt av. Det var mykje rivalisering og prestisje i slike kampar.

– Det låg mange sundrivne skjorter utanfor Skeids-naustet i min ungdom, ler Hallbjørn. Det skulle lite til i fylla.

Diskusjonane om skjenkeløyve var også eit heit tema og blei med inn i debatten rundt storsatsinga på Varleite. Ulstein Nye Hotell stod ferdig i 1981. Men då var det den nye eigarselskapet som søkte. Hallbjørn minnest ein diskusjon med ei kar som sa at dersom hotellet fekk skjenkeløyve så ville gymnasiastane hoppe over gjerdet og drikke seg drita i friminuttet …

– Tapte de pengar i dykkar hotelltid på å ikkje ha skjenkjerett?

– Nei, kjem det kontant frå Ruth. Vi greidde oss svært godt utan.

– Jada, det fungerte fint med meierispannene, seier Hallbjørn og ler. Men då omlandet fekk skjenkjerett, vart det vanskeleg også for oss.

Dei kan snakke ope om dette no, for tida er ei anna, og tida har gitt den nødvendige avstand til at ein kan sjå nærare på den gongs brannfaklar. Sjølv om alle den gongen visste at dette var slik det fungerte. Men dobbeltmoralen var der. Det kunne dei stadfeste dei som kabla opp hus anten det var til straum eller telefon. Kablar som gjekk gjennom skap og buer–og i desse fanst det mang ei kagge–også der ingen skulle tru osb …

– Så samfunnet var prega av dobbeltmoral i alkoholspørsmålet?

– Ja, det var det, slår dei begge fast.

– Ein spurte meg ein gong om ei kasse øl til studentsonen sin som var heime på ferie. Han var så låke i magen, og vedkomande hadde høyrt at øl skulle hjelpe …

Ruth trur det er ryddigare i dag. Flaskene står framme. Det er eit meir normalisert forhold.

Ja, det er nok eit poeng. Men kvar tid må forståast i sin eigen kontekst. At fråhaldsrørsla stod sterkt på 1800-talet, heng nok saman med at det fylgde mykje liding og tap av livskvalitet for dei som vart alkoholiserte. Ikkje berre det enkelte menneske, men for heile familien, talrike som dei var. Den gongen fanst det smått med offentlege ordningar både for alkoholikaren og dei pårørande, og det var lokalsamfunnet som saman med dei pårørande måtte fordele belastningane ved lidingane. Det er ikkje vanskeleg å forstå krafta i rørsla på den bakgrunn. Den gongs samfunn var også eit religiøst samfunn og kristendommen handla om nestekjærleik og omsorg på den eine sida, i kontrast til eit liv som førte til fortaping. Desse ideologiske elementa bidrog til å aktivere ei legitimering av kampen, og bygde kraft og tyngde inn i saka. Når det er sagt, vil det alltid finnast individ som ser mulegheiter til å utøve overformynderi. For dei som stod på den andre sida og vart utsett for slik definisjonsmakt og blei påtvungen andre menneskes verdisyn, skapte dette motstand. Det er kanskje heller ikkje så vanskeleg å forstå at menn i denne tida i mangt hadde bører å bere og søkte seg fri frå desse gjennom rusbruk. For det var menn som drakk den gongen.

I overgangsfasen til eit moderne samfunn var det ikkje berre verdisyn frå den kristne og den verdslege kulturen som støtte saman, men også den nye og gamle tid. Arven frå gamalt vart prøvd gjennom haldeplasskulturen som låg ved sida av kyrkja. I bygdas hjarte låg det rommet som symboliserte dei kulturelle ytterpunkta i det vesle lokalsamfunnet. Og midt i leia for Sunnmøres største utandørs festlokale, låg hotellet, og her jobba Ruth og Hallbjørn med oppseding av nye generasjonar. Overgangen til industrisamfunnet innebar endring av samfunnsorganiseringa, men det tok tid. 1960 og -70 åra vart ein overgangsfase. Folketalet auka, og dei gamle festplassane som før var kaier og naust, romma ikkje alle ungdommane som ville ta del, og haldeplassen vart tatt i bruk. Nye transportmiddel gjorde det lettare å ta seg inn til storfesten i sentrum utanfrå.

Og den som var langt borte frå auge i eiga heimbygd, kunne i større grad også gi slepp på hemningar. Trengde ein tak over hovudet eller omsorg og vern, var det kort veg inn i hotellresepsjonen, som hadde fleire funksjonar enn som så. Ruth og Hallbjørn, som alltid måtte vere på post når festen var i gang, vart i mange samanhengar forhandlingspart på vegner av det vaksne Ulsteinsamfunnet i møte med ungdommar som utfordra grenser. Som han svara han som vart spurt om kor det gjekk på festen dagen før: eg veit ikkje, eg har ikkje snakka med nokon enno.

Sjølv om ein kanskje med rette kan seie at dette ikkje eigentleg gjekk særleg bra, så fekk ein avvikla denne kulturen utan at det gjekk liv. Noko av grunnlaget for det låg kanskje nettopp i det blikket og viljen desse to hadde for å setje grenser anten i kraft av si rolle som innehavarar av hotellet, eller som samarbeidspart med øvrigheita. Ruth og Hallbjørn måtte vere smidige, og dei utfordra aldri sentrale krefter i bygda på spørsmålet om skjenkeløyve. På den andre side visste dei sjølvsagt kva som var i mjølkespannet som vart bore inn bakdøra på hotellet. Det låg ei stillteiande semje om å ikkje openlyst utfordre gjeldande kulturar på ein slik måte at den eine parten miste ansikt. Det var mykje stille diplomati som utspelte seg i korridorane på hotellet, men i botnen hadde både den kristne og den frilynde kulturen begge respekt for krefter og motkrefter og utfordra den derfor ikkje openlyst. Ruth og Hallbjørn vart katalysatorar for møtet mellom desse kreftene og måtte navigere i ureint farvatn. Det var gi og ta for begge partar, og slik vart dei forlikte. Det er lett å sjå at dette ikkje har vore utan trykk og påtrykk. Det har nok kosta.

Om omsorg og politisamarbeid

– Det var oftast ikkje folk frå Ulsteinvik som laga bråk. Eg har brukt å seie at det er folk som kjem frå plassar der sola ikkje skine. Hallbjørns teori kjem ikkje heilt utan glimt i auge.

Samarbeidet med han Teigene på Hareid var veldig godt. Men i mangt måtte Hallbjørn ordne opp sjølv. Han fortel mellom anna om ein episode der ein kar hadde opptredd aggressivt i resepsjonen. Ein fyr kom inn å ville ha lagerøl og betalte med toøringar. Medan Ruth talde over pengane, tok han tak i handa hennar og vrei den. Ruth rista han av seg og henta Hallbjørn, som sopa saman pengane og la dei i jakkelomma hans og leidde han ut forbi bakdøra. Ein kjenning som var etter vegen ropa: Pass deg, Hallbjørn! Han dukka og knyttneven for gjennom glasruta i døra. På eit seinare tidspunkt vart Hallbjørn saksøkt for aggressiv framferd av gutens foreldre. Saka enda med at foreldra fekk beskjed om å lære sonen folkeskikk, og at Hallbjørn ikkje måtte opptre aggressivt.

– Men det var ikkje alle politifolk som var villege til å la seg mobilisere. Ein av dei svara meg ein gong eg ringde, at du vil eg skal halde orden i huset ditt, du.

Igjen tenkjer eg at hotellet er så mykje meir enn ein stad gjennomreisande søv og et. Det er eit rom der kulturar møtest, og ikkje minst der mange sider ved den menneskelege psyke finn ein tumleplass. Sjølv om ikkje Ulstein Hotell hadde skjenkeløyve, vart resepsjonen og kafeen, fysiske rom midt i sentrum av den store festplassen, Haldeplassen, ein stad der ein både kunne søke tilflukt, eller varme seg. Eller få utløp for oppdemt aggresjon om ein var ute etter trøbbel. Hotellet var ein stad der mange behov kom til uttrykk, og Ruth og Hallbjørn skulle vere ivaretakande for dei som trengde det, og setje grenser når det var naudsynt. Det kan umuleg ha vore lett, og det kravde nok mobilisering av mykje sunt folkevit, at ein hadde samfunnets gjeldande normer godt inn under huda, slik at ein refleksivt når ein var tett på situasjonen, visste kva som var akseptabelt og ikkje.

Og få kjende nok betre ungdoms- og festkulturen i Ulstein enn desse to. Ikkje fordi det gjekk føre seg på innsida av huset deira, men like utanfor.

– Haldeplassen var ein møteplass for slåsting og drikking, seier Ruth. Dei slost, så drakk dei litt, og så slost dei igjen. Det hende eg ringde politiet og sa at i kveld lovar det ikkje bra–eg trur de må ta dykk ein tur snart.

Om ho ikkje var politiets forlenga arm, så var ho i alle fall deira tredje auge. Eit samarbeid som gjekk begge vegar. Det låg mykje omsorg for fellesskapen i det å følgje med på dette viset. Ruth og hotellet var den einaste vakseninstitusjonen som var så tett på faktiske situasjonar i ungdomsmiljøet, og eg tenkjer at i desse konkrete situasjonane nytta det lite å ri prinsipp og bla i moralboka. Det einaste som gjaldt her var å ta eit vaksenansvar når det gjaldt, og det gjorde dei begge. Ho gav omsorg der det var muleg, og han sette grenser der han fann det påkravd. Om ikkje dei som hadde samfunnsmandatet til å kome og rydde, måtte han gjere det sjølv for å beskytte sitt og sine. Ikkje optimalt–men kva var alternativet? Det ligg i sakas natur, akutte situasjonar kan ikkje setjast på vent, og same kva ein gjer, så er det ei handling. Då gjeld det å velje i tråd med det ein kan leve med.

– Ein gong eg ringde med same bodskapen, var kommentaren at: det blir vel verre farr. Då var opninga av Herøybrua i kjømda. Men haldeplassen var ei alvorleg greie. For sommartida dreiv folket å bada, og dei sumde i fylla heilt bort til Saunes, og dei ropa og skreik. Etter at det drukna ein gut i fjøra innanfor Forbruksforeininga, var det umuleg for meg å slappe av om natta. Det var vanskeleg å vite om skrikinga var naud eller alvor.

Ruth fortel at hotellet fekk skulda for bråket av gjestande fotballag som ikkje fekk sove før kampane mot Hødd.

– Men det var då ikkje våre gjestar som bråka. Slik var det jo kvar helg!

– Ja, ein gong fekk vi brev frå formannen i Rosenborg, som beklaga overfor hotellet at journalistar hadde halde oss ansvarlege for bråket.

Ruth hadde auge for dei som vart plaga. Det var ikkje berre ein, men fleire av bygdas unge som fekk gjennomgå. Anten unge med lyte, eller born av folk i halvoffentlege posisjonar.

– Eg såg veldig mykje låkt. Folk som kom inn i resepsjonen med skadar, eller menn som var jaga heimanfrå. Menneske i slike fortvila situasjonar hadde ofte behov for å prate.

– Då hadde du tid til det?

– Å ja. Det er klart.

Ho var altså sosialarbeidar også. Eg undrar meg over kor mykje menneskekunnskap ho må ha. Kor mange situasjonar ho har vore involvert i både direkte og indirekte som har mobilisert kjensler og aktivert handlingsregisteret hennar. Kor lettvint det kunne ha vore å snudd ryggen til å sagt at–nei, det er politiets arbeid. Dette skal ikkje hotellet blandast inn i. Men verken Ruth eller Hallbjørn har vakse opp i ei tid der slike verdiar var gyldige. Dei levde og verka i ei tid der fellesskapsnormer var ein ryggmergsrefleks, og det påkalla handling når det gjekk over alle støvelskaft. Denne kulturen som Gro Harlem Brundtland ein gong oppsummert i sin karakteristikk av nabokjerringa. Ho som ser og vågar ta ansvar sjølv om det strengt tatt ikkje er påkravd.

Ruth såg for dei som vart skubba litt ut av fellesskapen anten fordi dei var annleis eller fordi dei var for biske. Det var plass til desse på kaféen, og det var mange ulike måtar å vise sin omtanke og sin sympati på. Mange av desse var heller ikkje så bemidla, og derfor var det også at ikkje alt som var fortært, stod på rekninga. Ho samla også inn klede eller anna som dei kunne trenge.

Ruth har ballasten med heimanfrå. Eg tenkjer på Hallbjørn som fortalde at svigermora aldri eksa seg opp over noko menneske fordi ho meinte det var ein grunn til alt. Så er det barndomsarven til Ruth som kjem til uttrykk i hennar møte mellom dei mindre tilgodesette i Ulstein. Tolmodet og den kristne praksisen som tek vare på småborna og gir plass.

I dag er haldeplasskulturen borte og festar og samkomer er organisert inn under tak i kontrollerte former. Hotellet har kome tilbake til sentrum.

– Det er der det alltid har høyrt heime. Vi ville ha det i sentrum for å kunne utvikle turisme knytt til stor-havet, seier dei to.

Hotell- og kulturhuset Sjøborg på Sanden opna i 2007.