Judith og Thorvald Bjørndal

Ulstein realskule vart driven som privatskule fram til 1954. Då tok kommunen over drifta og Thorvald Bjørndal heldt fram som styrar. I 1958 fekk skulen eksamensrett. Nå var pågangen til å få ein skuleplass så stor at skulen måtte starte med opptaksprøve. Dette førde til eit utval av elevar som ville noko, og som det var lett å arbeide med. Ulstein realskule vart oppretthalden for elevar frå Sande heilt fram til 1974.

Thorvald Bjørndal gifte seg med Judith Garshol i 1937, og frå denne tid tok ho del i både heimen og i skulen. Ho hadde teke gymnas og lært seg å spele piano og fiolin, og var godt skikka til hjelpe mannen sin i skulen. Judith var fagleg sterk.

Judith Gardshol var eit av dei finaste menneske eg har møtt og hatt samarbeid med. Alltid var ho blid og positiv og klar til å hjelpe. Saman med mannen sin gjorde ho ein pionerinnsats for å skaffe dei unge vidareutdanning. Judith skaffa seg utdanning i Volda og vart ein svært habil pedagog. Ho hadde ei eiga evne til å formidle kunnskap og dertil var ho ein uvanleg behageleg kollega.

Ho var eit ekte kulturmenneske med sans for alt godt og byggjande i samfunnet. Ho var uvanleg musikalsk, og heimen hennar var fylt av kunst og musikk. Judith var ei misjonskvinne. Ho var aktiv og positiv, eit tenande menneske.

Ho fekk 60- års samliv med mannen sin. Dei siste åra pleia ho mannen sin. Og Thorvald sa det ofte slik: » Skulle eg gifte meg oppatt, måtte det bli med Judith.» Judith døydde 5. mars i 1998, vel 87 år gammal.

Thorvald Bjørndal hadde ei allsidig utdanning. I 1920/21 gjekk han to år på folkehøgskule. Sidan tok han mellomskuleeksamen i Volda i 1922/23 Frå hausten 1924 til våren 1927 gjekk han på Volda Landsgymnas og tok eksamen artium våren 1927. Hausten 1928 tok han til med teologistudiet i Oslo. Han vart cand.teol i 1933 og tok praktikum i 1934. Vinteren 1934/35 las han historie ved Universitetet i Oslo. Og endeleg arbeidde han ved Tingvoll Gymnas for å få lærarkompetanse med godkjend praksis frå 1935.

Thorvald Bjørndal var ein gåverik mann. Hadde han gått den teologiske vegen, hadde han blitt ein god prest. Han hadde både innsikt og talegåver. Men det var læraryrket han valde, saman med kona si. Og vi som var med i kollegiet, hadde respekt for pedagogen og fekk nyte eit trufast vennskap. Han tok så gjerne mot oss i friminutta inne på det vesle kontoret sitt. Her fekk vi dele skjemt og moro, men også alvor. Thorvald var humorist og sette stor pris på ei god soge. Han hadde ei eiga evne til å hugse namn, og han visste også kvar foreldra til elevane var frå og kva dei heitte.

Elevane kunne ikkje anna enn like denne ordgytaren som rett nok kunne vere røff i sin karakteristikk av prestasjonane deira. Alle som har vore elevar under kateteret hans seier at han var ein utruleg pedagog. Ein gong var det ein elev som hadde vist seg likegyldig og lat med leksene sine. Då sa han: «Nå har han bestefar din og han far din vore arbeidssame og flinke, men du har visst tenkt å kvile for heile slekta!» Slikt kunne han servere i klassen, og det skapte lått og løye, men også alvor hos nokon kvar. Thorvald Bjørdal var også interessert i det som hende i lokalsamfunnet. Då sildefisket i 1950-åra gjekk mot dei store høgder, vart han med på å kjøpe ein fiskebåt. Namnet på båten var «Grøyven».

I første omgang gjekk det svært godt, men då det av ymse grunnar gjekk ille, og eigarane hadde kausjonert for mykje, vart det spanande dagar og netter. Det gjekk greitt å få selje «Grøyven» med vinst. Eg var saman med Thorvald då «Grøyven» for om Osneset. Då reiste Thorvald seg, såg ut, og sa: «Halleluja, min strid er endt!»

Det er først og fremst skuleinnsatsen hans vi minnest, med sterk tru og vilje og ikkje minst med framsyn for kva som er grunnleggjande viktig då teoretisk lærdom var sjølvsagt for bygdene våre.

Ekteparet Judith og Thorvald Bjørndal var pionerar i tida kring 30-åra for skulane på landsbygda på Sunnmøre.

I Bygdebok for Ulstein og Hareid står det fylgjande om Thorvald:

Han er son til Martin Martinusson Bjørdal. Han er fødd i 1904 og gift med Judith Larsdotter Garshol. Thorvald er cand. teolog. I 1935 starta han saman med kona millomskuleundervisning i Ulstein (seinare Ulstein realskule) I 1954 vart skulen overteken av Ulstein kommune. Thorvald vart rektor ved skulen til juli 1971.

Ekteparet Judith og Thorvald døydde i mars i året 1987, Judith først og Thorvald vel ei veke etter.

Når vi vurderer Judith og Thorvald Bjørndal sitt livsverk, må vi sanne at dei har gjort ein uvurderleg innsats for det lokalsamfunnet dei levde i – og langt utover. Ser vi oss rundt, vil vi sjå at dei elevane som fekk si opplæring ved Ulstein realskule er dei menn og kvinner som har stått og står i styringa og har verka i utviklinga av samfunnet vårt.

Thorvald Bjørndal fekk Kongens fortenestemedalje i sølv i 1971, ei æresvisning han deler med kona si.

Frå einskildelevar som gjekk Ulstein realskule siterer vi:

Thorvald gjekk frå hus til hus i Ulstein og tilbaud ungdom plass på ein mellomskole som han var i ferd med å starte i bygda. Ikkje mange var interesserte eller hadde råd, endå betalinga var berre 20 kr. månaden. Men i august 1935 starta Ulstein Mellomskole med 14 elevar. Det var ein av dei første mellomskolane i Møre og Romsdal.

Det kunne sjå ut til at Thorvald Bjørndal valde ei rang opningstid for ein høgare ålmenskole. Ikkje mange trudde den var liv laga. Men då krigen braut ut i 1940 var mellomskolen i god utvikling.

Thorvald Bjørndal var ein uvanleg pedagog. Undervisninga hans, som i norsk og historie opna ei ny verd for underskrivne, ein av hans elevar frå 1935, møtte ikkje hans like sidan.

Eg kan trygt seie at Thorvald Bjørndal har vare ein døropnar for ungdom som har sikta seg inn mot høgare utdanning.

For Thorvald Bjørndal har Ulstein realskule vore eit heilt livsverk. Eg vil gje mi fulle støtte til at han får Kongens fortenestemedalje i gull for denne innsatsen.

Eg var elev ved Ulstein mellomskule skuleåret 1936/37 og 1939/40. Mi klasse tok eksamen som privatistar i Ålesund krigsvåren 1940. Det må vere lov å legge til at eksamensresultata våre gav prov for at Ulstein mellomskule fagleg sett heldt mål.

Den gongen kjende vi heller ikkje mange av dei fine orda som vi dagleg brukar om folk og hendingar. Hadde vi det gjort, ville vi sagt at Thorvald og Judith dreiv distriktsutbygging.

Mitt første møte med Thorvald Bjørndal var hausten 1949. Då tok eg til på Ulstein realskule, der Thorvald var rektor, og saman med kona, Judith, var han lærar i dei aller fleste faga.

Som lærar var hans store rettferdssans ein eigenskap vi elevane sette pris på. Alle vart handsama likt, anten ein var av høgare eller lågare sosial klasse.