Knut Ludvik Ertesvåg

Knut hadde tydelegvis boklege interesser. Han gjekk på folkehøgskulen i Ulsteinvik. Seinare utdanna han seg ved lærarskulen i Volda. I 1926 stod ein ny lærarbustad klar i Haddal. Han gifta seg med Jenny Olivia Eliasdtr. Myrene frå Haddal i 1927. Etter kvart kom fem gutar til verda; Jon i 1928, Eivind i 1930, Arthur i 1932, Arnvid i 1937 og Kjetil i 1941. Diverre døydde Arthur av tuberkulose berre fire år gamal.

Bestefar Knut vart etter kvart ein særs kjend og aktiv medlem av det vesle Haddal-samfunnet. Han var lærar der frå 1926 – 1961. Det måtte sette sine spor. Alle visste kven han “Ettsvåg”var.

Han dirigerte mannskoret i Haddal, han song gjerne solo medan han dirigerte. Han dirigerte barnekor, han sa sjeldan nei når talar skulle haldast. Han var med i dei fleste nemnder, han leia dei fleste basarane. Han spelte fele og orgel til akkompagnement. Han ville gjerne at alle skulle synge, men dei ”framma Moldskred” ville helst sleppe. Knut kunne verkeleg kallast kulturberar .

Egil Myrene fortel at då han og tvillingsystra, Inga, vart fødde i 1936, var det Knut som døypte dei. Kvar bygd hadde peika ut ein person som kunne døype nyfødde viss det hasta. Mor til Egil og Inga var sjuk under fødselen og døydde litt seinare.

Knut dyrka andre interesser også på fritida si. Han hadde robåt, han sette garn, han fiska over heile Haddalvika. Vi borneborna syntest det var stas å få vere med bestefar ut på vika, spesielt når garna skulle dragast. Ein gong då han drog garn åleine, måtte han rope etter hjelp. Folk trudde han hadde ramla på sjøen. Det var ein stolt kar som seinare fekk bilete av seg sjølv og ein laks på 12 kilo i Sunnmørsposten.

Vi minnast også alle turane bort på Bakarholmen for å “spa makk” til agn. Der var det fint å bade, og bestefar kosa seg i lag med ungane.
Det var ofte eit yrande fiskeliv på Haddal. Alle hadde båtar, dei sette garn rundt heile vika. Mykje pjakk og laks gjekk opp i Haddalelva. Mange stod og venta på at han Ingolf Myrene skulle kome ut med laksenota si. Der var eit aktivt notlag som jakta på brislingen sommarstida.

Tomta der lærarbustaden stod, var nokså stor. Det måtte utnyttast. Jenny og Knut hadde bærbuskar, epletre og kirsebærtre. Dei hadde hønsehus, grisar og revar. Under krigen dyrka dei korn i hagen. Fire aktive gutar trengde mykje mat.

Det spørs om ikkje Knut hadde vorte fiskar viss det ikkje hadde vore for eit stivt kne som bestefar måtte slite ein del med. Eg har ikkje heilt fått greie på kva det var som gjorde kneet hans stivt. Sønene Arnvid og Kjetil har kvar sin teori. Den eine trur at han blei sparka av ein hest, mens den andre meinar han ramla på skeiseisen på Kjerringnesvatnet. Dette er i alle fall sikkert: Hadde sjukehusa hatt same kunnskapane om korleis ein skulle behandle kneskadar då som i dag, hadde ikkje bestefar hatt stivt kne. Då hadde han også lett sprunge frå meg rundt huset på Haddal.

Det var ikkje berre Knut som sleit med fysiske problem. Kona, Jenny, vart operert for tuberkulose under andre verdskrigen. I 1951-52 vart ho operert i hofta ved Kysthospitalet i Stavern, og der vart ho liggjande i gips i eitt og eit halvt år. Ho vart såleis vekke frå heimen i to periodar, til saman i tre år. Hofta vart stiv, og ho måtte bruke spesialstol. Knut trengde hjelp til å passe huset og ungane, og ei kvinne dei kalla “Hammarnes-Elen”, vart tilsett. Det var ei skarp dame, minnast Arnvid. Ho styrte matbudsjettet med hard hand, og fleire gongar vart vindauget på spiskammerset einaste utvegen når gutane prøvde å “snike” til seg litt ekstra mat.

Nest eldste guten, Eivind, vart tidleg på 50-talet operert på Rikshospitalet for innsnevring av hovudpulsåra til hjartet, som ein av dei første i landet. Sjukdomen vart oppdaga då han skulle ta “legekort”, noko som alle fotballspelarar måtte ha for å få lov til å spele fotball. Eivind vart “rikskjendis” av heile operasjonen. Dei skreiv om han både i VG og “Sportsmanden”.

Knut måtte ofte til Ulsteinvik i ulike møte, aktiv som han var. Då var ikkje kommunikasjonane av same standard som i dag. Då eldsteguten, Jon, gjekk på realskule i Ulsteinvik, budde han faktisk på hybel der. Knut kjøpte seg difor ein motorsykkel med sidevogn, ein Harley-Davidson 1000 kubikkar. Den vart kalla “Steinknusaren”. Det var stas å få sitje på med den. Freistinga vart sjølvsagt stor for ein ungdom til å ta seg ein tur utan eigaren. Arnvid og naboguten Ove Ringstad vart “berømte” i Haddal-bygda etter fylgjande hending: Dei måtte sjekke om der var bensin på tanken først. Hjelpemiddelet var ei tend fyrstikk. Folket i Haddal sa det lukta svidd i lang tid etterpå. Arnvid var utan hår den sommaren. Det gjekk heldigvis bra med gutane, men nokon motorsykkeltur vart det ikkje.

Knut syntest ofte at han vart vel mykje vekke frå heimen, og han skunda seg inn att til Haddal.

Alle mellom Ulsteinvik og Haddal kunne høyre på lyden kven som kom køyrande. Inne på Garshol budde han Bjørnerem ned om vegen. På oppsida av vegen hadde han eit hønsehus. Når Knut kom køyrande med den lite stillegåande motorsykkelen sin, vart det liv i hønseflokken. Jenny brukte å spørje korleis det hadde gått i dag – på møtet i Vik. Knut svara: “Det gjekk vel med ei høne i dag også !”

Knut for gjerne på tur med “Steinknusaren”. Jenny sat i sidevogna. Ein gong reiste dei heilt til Otta i Gudbrandsdalen. Det gjekk mot slutten av slåttonna, bøndene var travelt opptatt med å hesje. Knut merka at sidevogna begynte å vingle litt. Han var redd for at Jenny skulle fare utfor vegen. Han stansa, gjekk ned på eit jorde og kom i snakk med ein bonde. Litt etter kom han tilbake med litt hesjastreng, surra fast sidevogna og og fortsette turen.

Knut flytta til Ulsteinvik i 1961. Han var skuleinspektør i Ulstein kommune, og såleis kom han nærmare dei han skulle samarbeide med; det politiske miljøet i Ulstein. Knut og sonen Arnvid gjekk saman om å rive huset til Petter Bø i Bø-svingen. Mathias Fannemel hadde på denne tida tannlækjarkontor her. Huset vart bygt opp igjen inne på Saunes. Der hadde Knut kontor i 1.etasje, Arnvid m/familie budde i 2. etasje og Jenny og Knut på toppen. Sonen Jon flytta då med sin familie til Haddal. Dei budde i lærarbustaden medan dei bygde nytt hus i Ulsteinvik.

I 1967 vart Knut sjuk. Otto Strand tok over jobben som skuleinspektør, og kontoret til Knut i første etasje inn på Saunes. Helsa til Knut vart meir og meir svekka. Ei periode var han på kvileheimen i Ulsteinvik, ei anna på aldersheimen på Eggesbønes. Han døydde våren 1975 på Oppdøl innafor Molde etter å ha fått ein kraftig lungebetennelse.

Til høgre ser vi sakliste frå det første heradstyremøte Knut leia som nyvald ordførar etter at Martin Ulstein døydde.

Bestefar Knut var Venstre-mann og lærar. Han kom tidleg med i det politiske miljøet i Ulstein. Han vart innvald i heradsstyret i Ulstein i 1931 på krinslista til Haddal. Det var ikkje mange partilister på den tida. Dei ulike krinsane i Ulstein hadde sine lister. Berre Arbeidarpartiet stilte partiliste. Haddal hadde to representantar i heradsstyret, og som oftast var det Knut Ertesvåg og Lars Ringstad som vart valde.

I 1948 var Martin Ulstein ordførar i Ulstein. Ordførarane i Møre og Romsdal var samla til eit møte i Molde den sommaren. Martin kjende seg uvel ein dag, og han fann ut at det var best å reise heimatt til Ulsteinvik. På Sjøholt vart han verre, og han tok inn på hotellet der. Seinare på dag døydde Martin Ulstein. Knut Ertesvåg vart då innkalla til Molde som varaordførar for Ulstein. Egil Myrene fortel at Knut kom fykande på motorsykkelen innatt til Haddal då han og Ingolf Myrene dreiv og måla husveggen på lærarbustaden. Egil synest å hugse at Knut vart frakta med fly av Dagbart “Dagen” Hareide til Molde.

Knut vart gjenvald som ordførar i to periodar etter at han kom inn i vervet som varaordførar i 1948. Han var såleis ordførar i Ulstein i 11,5 år. Det er vel berre Jan Berset som har sete lenger enn han. Knut kom inn som ordførar då mykje skulle gjerast etter at krigen var slutt. Aktuelle saker :

1. Ulstein samfunnshus skulle byggast. Eit stort økonomisk løft for kommunen.
2. Realskulen i Ulstein – 9-årig skule. Knut la ikkje skjul på at han var tilhengar av den “gamle”forma – 7-årig grunnskule – 1 år framhaldskule -2-årig realskule. Knut hadde sjølv gått på folkehøgskule i Ulsteinvik (då kalla ungdomsskule), og han likte godt denne skuleforma.
3. Nytt drikkevatn. Etter kvart som Ulsteinvik vaks til, vart behovet for nytt drikkevatn større. Dei gamle brønnane var ikkje store nok lenger. Garnesvatnet over Botnen og Garnes vart utpeika som aktuell drikkevasskjelde. Røyra skulle gå frå Garnesvatnet, ned på Garsholhaugen og vidare utover til Vik. Grunneigarane på Garnes var ikkje heilt nøgde med dette. Sjå eiga sak i Vikebladet!
4. Nytt ferjesamband frå Eiksund til Rjånes + utbetring av vegen frå Haddal til Eiksund. Skulle du til Volda på 50-talet, måtte du ta ferje frå Leikong til Volda.
5. Nyevegen til Hareid. Alle ville ha ny veg til Hareid, men kvar skulle vegen gå? Kven av bøndene i Holsekerdalen og i Hareidsdalen var villige til å gi frå seg jord til nyevegen? Ordførarane i Ulstein og Hareid var heldigvis tidleg ute og innleia forhandlingar med desse aktuelle bøndene, slik at når verkeleg presset på dei vart sterkare, var det meste av “grunnarbeidet” gjort .
6. Samarbeid med kommunene på Søre Sunnmøre om utbygging av kraftverk – spesielt Tussa Kraft
7. I IL Hødd var det harde diskusjonar på slutten av 50-talet om kvar den nye grasbana skulle ligge. Dei mest ihuga Hødd-patriotane meinte at beste området var der ungdomsskulen ligg i dag, medan Knut syntest at ei slik bane høvde best nedanfor grusbana på Støylane. Mange år i ettertid ser vi sjølvsagt at dette området hadde størst utviklingspotensiale.

Knut leidde desse sakene med stødig hand, og han opparbeidde seg mykje respekt for korleis han styrde kommunen. Det var sikkert ikkje så dumt å vere på lag med han denne tida, for han var ordførar, og rett over vegen inne på Haddal budde Edvin Røyset, kommunekasseraren i Ulstein (Mykje fleiping med dette).

Sjå heradsstyremøteprogram i juli 1948- første møte som ordførar!

Rikspolitikken

Knut var tru mot sitt politiske parti, Venstre. Ikkje berre fordi han var lærar, men mest fordi han hadde ei sterk tru på nokre av leiarane i Venstre. Bent Røiseland og Helge Seip stod høgt i kurs hjå Knut, med den politiske lina som dei førte. Han såg på seg sjølv som ein borgarleg politikar og likte best samarbeidet med KRF og Høgre. På slutten av 60-talet ymta nokre av dei andre leiarane i Venstre, mellom andre Gunnar Garbo og Hallvard Eika, om meir samarbeid med Arbeidarpartiet. På landsmøtet i Venstre på Røros i 1972 stod desse frontane steilt mot kvarandre. Venstre vart delt i to, og utbrytarane stifta Det Nye Folkepartiet. Knut hadde mest trua på utbrytarane.

Frank Ertesvåg er journalist i VG og son til Kjetil, yngste son til Knut. Kjetil var kommunepolitikar i Sogndal og sat i kommunestyret for Arbeidarpartiet. Arbeidarpartiet var ei splitta gruppe i kommunestyret. Etter litt rabalder der nede for nokre år sidan skifta Kjetil og ein til frå AP over til Framstegspartiet. Frank skreiv to sider om dette “utenkjelege” store “spranget” i VG. Han avslutta med å skrive; “Hadde bestefar fått visst dette, hadde han snudd seg i grava!”

Jenny, kona til Knut, vart åleine i 1975. Ho budde på Saunes til ho hamna på kvileheimen og til slutt sjukeheimen på Alvehaugen, der ho døydde i 2002, nesten 99 år gamal.

Vi borneborna, 15 i talet, hadde stor respekt for besteforeldra våre. Dei var sterke i barnetrua si, og dei var sterkt opptekne av kva vi sa og kva vi gjorde. Eg var så uheldig ein gong å seie “Søren”, og då fekk eg vite at det sa vi ikkje i heimen deira. Kortspel, “Styggemannskort”, var heller ikkje så populært. Eg spurde Jim og Arve, gutane til Arnvid, om korleis dei hugsa bestefar sin. “Han var litt streng av og til,” sa dei.”Og så hugsa vi kor heile kroppen riste når han lo!“ Både Knut og Jenny hadde god humor, og dei lo ofte.

Begge to var høgt respekterte av folket i Ulstein og ikkje minst av folket i Haddal. Det fortel denne historia om Jenny (Fritt etter John Osnes): Ein dag såg Ludvik Moldskred, (også kalla Pettersen), nokre gutar som dreiv på med litt småhærverk nede på kaia hans (Borja). Han opna eit vindauge og skjente på gutane med dei sterkaste orda han kom på. Brått vart han var ei kvinne som kom nedetter bakken mot butikken. Han kjende att Jenny Ertesvåg, og då vart han så mild i stemma og sa til gutane: “Og så veit dokke at han Jesus helder ikkje lika ditta derre !”

Om Knut Ertesvåg skriv Asle Geir Widnes Johannesen dette om han i boka “Hundre år – hundre personar i Ulstein”:

Knut Ertesvåg var ordførar i Ulstein kommune frå 1948 og fram til 1960. Knut sat tre periodar for Bygdelista. I denne perioden blei mellom anna realskulen, aldersheimen og ferja mellom Eiksund og Rjånes realisert.

Knut var gift med Jenny Myrene og fekk borna Jon, Eivind, Arthur (døde 4 år gamal av tuberkulose), Arnvid og Kjetil. I unge dagar gjekk han på Sunnmøre Ungdomsskule frå 1920 til 1922. Knut blei glad i skulen og skuleslaget og i vaksen alder sat han som medlem i forstandarskapet til skulen i ei årrekke.

Knut Ertesvåg var lærar i Haddal frå 1925 til 1967. Han likte ikkje at det minka av med barnetalet i utkantane, og at sentrum vaks for fort. Frå 1956 var han styrar. Knut hadde leiing for skulane i Ulstein frå 1960 til 1967 og var skuleinspektør. I denne perioden hende det mykje, både ved at styresmaktene utvida lesetida i skulen og ein god del utbetringar i skulebygningane i Ulstein. Han sat som ordførar i tre periodar og var ein dyktig leiar for kommunen.

Ertesvåg hadde eit vidt spenn. Han sameinte indremisjon og ytremisjon, samstundes som han leia ungdomslaget og svinga taktstokken for mannskoret og blandakoret.

Knut meinte det viktigaste faget i skulen var kristendomsfaget. “Vart det borte, ville skulen og samfunnet verte meir armt”, sa han.

Knut Ertesvåg.