Oppdrett i Hasundstraumen

Far dreiv med landnot etter sild og makrell medan eg vaks opp. Vi gutane måtte vere med han «på nota» nesten kvar kveld når forholda var til det. Vi sette steng med sild og makrell, og leverte til båtane som dreiv med line på eggakanten. Vi tente ein del pengar på dette, men det meste vart investert i nye nøter og litt betre båtar, og eg kan ikkje minnest at vi vart særleg rike av det vi tente på denne måten.

Far var levande oppteken av livet i sjøen, og det var difor ikkje så rart at han fabla om å starte med oppdrett av laks og regnbogeaure. Han ville utnytte den naturlege vassføring i Hasundstraumen, og gjorde avtale med Johan K. Hasund om å bygsle eit stykke på Hasundsida i straumen. Eit stykke inne på hølen er ein stor stein ca 10 meter frå land. Eg hugsar godt at vi arbeidde kveld etter kveld med å fylle opninga mellom land og steinen slik at ei side

i den tenkte dammen skulle vere ferdig. Etter at dette var gjort, kjøpte han inn rullar med hønsenetting som vi smurde med fleire strøk maling for at nettingen ikkje skulle ruste når han kom i sjøvatn. Far leigde så dykkerbåt som låg i strumen, og dreiv ned høge pålar til feste for nettingen. På denne måten blei det laga ein vegg av hønsenetting på to sider, og dykkar var nede på botnen og sikra at alle hol var tetta slik at ikkje fisken skulle røme. No var dammen ferdig, og vi kunne setje ut første fisken.

Utsetjing av fisk

Far kjøpte smolt i Velsvika, og korleis vi henta fisken, er eit kapittel for seg. Vi gjorde reint eit stort barkekar som stod midt i ein av båtane som vi nytta til notdrifta. Så var det å gå den lange vegen til Velsvika etter smolt, som denne fisken vart kalla. Smolten var frå 1 til 3 hg når vi kjøpte han. Han skulle

vere akklimatisert til sjøvatn før vi henta han. Etter at smolten var komen om bord i barkekaret og med slangar ut om båtripa for å skifte ut vatn, var det å ause bytte etter bytte opp i karet med friskt sjøvatn. Dette var travelt for oss halvvakstringane, men det var spennande også å sikre at all fisken kom levande fram.

Fisken var dyr, og far hadde ikkje masse pengar å kjøpe for. Det var også vanskeleg å få kreditt, og det var difor mindre kvanta som vart innkjøpt den første tida. Men fisken trivdest i den sterke straumen og vaks fort. Far selde fisk når dei var ca 1 kg, men eg hugsar at det var stor skilnad i vokster, og at nokre fiskar vaks til 3-4 kg medan andre på same tid vaks til 1 kg.

Far dreiv som sagt med landnot, og han såg nok for seg eit sambruk der han kunne nytte notbruket til å fange for til regnbogeauren. Dette gjekk også rimeleg greitt. Vi reiste ut om Flø og kasta etter sei ved Flørauden, denne seien vart sett på fryseri og utteken etterkvart som vi hadde bruk for han. Eg veit også at far kjøpte sei som var fanga i not på Ytre Hareid, og vart lagra på same måten. Det som var vanskeleg var å sikre at ein hadde for til ei kvar tid. Fargen på fisken var viktig. Regnbogeauren måtte ha fin farge og vere fast i fisken. For å sikre raudfargen, fekk vi levert rekeavfall. Dette kom med varebil og vart sett inn på fryseri på same måten som ein lagra fiskeforet.

Far kjøpte og brukte ei vanleg revekvern, for fisken måtte malast og vi måtte blande småsei og rekeavfall i rett mengd for at kvaliteten skulle bli god.

Det vart ikkje så mykje leveringsklar fisk første åra. Folk fekk kome og fiske den fisken dei skulle kjøpe sjølve. Det var ikkje særleg spennande, for fisken var van med å bli fora og beit på med ein gong. Men det var sjølvsagt spennande å køyre fisken og få han på land. Mesteparten av fisken vart seld på denne måten i starten. Vi vog fiskefangsten, og dei måtte betale kilopris for han. Men eg hugsar også at far leverte fisk til Ulstein hotell, og at han leverte mindre kvanta til Herøy Canning på Moltu i denne tida.

Etter eit par år sette far i gong ei større utviding. Det vart utgrave ein lang dam på ca 20×50 meter. Den massen som dei grov ut for å gjere dammen djupare, vart lagt på utsida, og det vart sett opp gjerde på toppen slik at fisken ikkje skulle røme om floa vart stor. I begge endane vart det sett inn ein dobbel port av hønsenetting i ei jerngrind. Porten måtte vere dobbel slik at ein kunne ta opp ein port til rensing medan den andre stod att. Dette fungerte fint, og far hadde store mengder regnbogeaure i denne dammen. No vart det utsett fleire tusen fisk i gongen, og fisken vaks fort og kunne seljast etter ei tid. Dei første åra etter denne utvidinga tente far pengar. Det var gode prisar på fisken, og det var ikkje så mykje svinn. Det einaste problemet var at ein måtte levere fisken før han var gytemoden. Dersom fisken vart det, miste han matlysta og vart slakk og doven. Ja, ein god del døydde også, truleg fordi han då normalt skulle søkje til ferskvatn.

I denne tida vart fisken levert til Sverige, og eg hugsar at vi ein gong leverte fleire tonn med fisk. Fisken vart fanga med ei lita not, eit spennande arbeid i seg sjølv. Vi sprette fisken, vaska han og la han i fiskekasser med is. Fisken gjekk så direkte til Sverige med bil, og det var mykje fin fisk som vart levert. Far fekk skryt for kvaliteten på fisken,og prisen var også rimeleg god.

I denne tida auka prisen på smolt voldsomt. Det vart etterkvart utruleg dyrt å kjøpe inn ny smolt av slik storleik at han kunne setjast ut i sjøvatn. Far tok difor til å sysle med tanken om å stryke den kjønnsmogne fisken, og ale fram yngelen sjølv. Men for å få dette til, måtte vi ha tilgang på ferskvatn. Dette var ikkje lett, men rådlaus er dådlaus. Far kjøpte inn 3000 meter med plastslange, og vi la denne slangen over Gardsholhølen og opp i Gardsholelva. Denne elva som kjem frå Hasundhornet og Flåna, er aldri turr, og no hadde vi rikeleg med vatn. Så var det å støype små kummar der yngelen skulle leve den første tida, og vi måtte ha ein større kum der ein kunne blande ferskvatn og sjøvatn slik at fisken kunne tilvenjast reint sjøvatn.

Det meste av dette arbeidet vart gjort etter arbeidstid, mest av far sjølv, men vi måtte sjølvsagt hjelpe til. Dette var viktigare enn fotballtrening og jentespeiding som vi hadde meir lyst til.

Far greidde å få til dette. Han kjøpt litt yngel i Valldalen, men etterkvart greidde han å stryke og blande rogn og mjølke slik at yngelen vart utklekt og levde opp. Men det er ikkje alltid at ting går slik som ein ynskjer. Far hadde nokre uhell, og med liten kapitaltilgong var uhella så pass alvorlege at det vart slutt på heile oppdrettdrifta.

Dammen der fisken gradvis skulle tilvennast sjøvatn, fyllte seg, og det enda med at ei av sidene i dammen datt ut. Flodbylgja slo då ut portane, og den nesten leveringsklare fisken rømde. I ei heil veke arbeidde vi med å fange inn fisk. Vi mata i straumen og kasta når ei viss mengd fisk hadde samla seg. Vi fekk inn att ganske mykje på denne måten. Men eg hugsar enno at folk fiska for harde livet og for med henker av vår fisk heimatt, medan vi streva som hardast med å berge så mykje som råd var etter uhellet. Er det noko som har skuffa meg stort i denne verda, så må det vere dette. Men i all rettferds namn må eg også få seie at det var mange som stilte opp og hjelpte til i staden for å «mjøle si eiga kake».

Far heldt det gåande ei tid etter dette, men i 1968 var det slutt. Oppdrettsanlegget vart nedlagt, og no er det rydda og ordna i Straumen slik at den ser ut mest som før anlegget vart starta.

Vi som lever i dag søkte om å få reetablere anlegget, men søknaden vart avslegen.

Far var litt av ein pioner i arbeidet med oppdrett av fisk på Sunnmøre. Men det må ha vore travelt. Han var i fullt arbeid alle dei 10 åra han dreiv anlegget, og i tillegg dreiv han med landnot i sommarhalvåret. Men han hadde ei levande interesse for det han dreiv med, samtidig som han nok såg for seg at dette kunne bli ein leveveg ein vakker dag. Det vart det ikkje, men å få lov til å drive med det ein likar best, er kanskje viktigare enn alt anna, anten ein tener pengar på det eller ei.