Ulstein vidaregåande

Det nye gymnaset på Ytre Søre Sunnmøre, lokalisert i Ulsteinvik, vart offisielt opna den 19. august 1971. Gymnasrådet, skuledirektøren, fylkesskulesjefen og ordførarane frå dei 5 kommunane på Ytre Søre var alle til stades på opninga saman med andre gjestar. I skuledirektøren si tale ved opninga understreka han kor viktig det ville vere å skaffe vidare utdanningstilbod til alle dei ungdommane som går ut av 9-årig grunnskule. Han meinte elles at ein i framtida måtte få til eit tilbod beståande av gymnas og yrkesskule både i Ytre Herøy og i Ulstein, altså det ein i dag ville kalle for ein kombinert vidaregåande skule.

Det viste seg fort at romsituasjonen i det gamle realskulebygget i Ulstein ikkje var tilfredsstillande. Undervisningsromma var små, og tilgangen til spesialrom som t.d. innan fagområde fysikk, kjemi, naturfag og framandspråk for den saks skuld, var bortimot fråverande. Dessutan var tilhøvet for administrasjonen lite tilfredsstillande, i den forstand at rektor og kontorpersonale knappast kunne arbeide på kontoret samstundes. Eit svært lite kontor i 2 høgda fungerte som personalrom og førebuingsrom for lærarane, sjølvsagt svært lite tilfredsstillande på noko sikt. Men det nytilsette personalet ved skulen var stort sett «ungdommar» som nettopp var ferdige med sine studiar, og som i all hovudsak var entusiastiske for å få vere med på å utvikle ein ny skule på ein ny stad. Arbeidsmiljøet var og godt, og elevar og lærarar treivst svært godt i lag.

Nytilsett rektor Arne I. Jørgensen, som trass alt sat med hovudansvaret for skulen si drift og utvikling, såg tidleg at skulen ikkje hadde noka framtid i desse lokala. Tilhøva totalt sett var rett og slett for primitive, og i eit skriv frå rektor til Ulstein formannskap i oktober 1971, skriv han mellom anna: « Frå neste skuleår tek realklassa til med fysikk og biologi (frå og med 2. klasse). Gymnasrådet har pålagt skulen å byggja opp samlingar i desse faga. Det dreier seg grovt rekna om utstyr til bortimot kr 200.000,-. Eg finn det tvilsamt om det lar seg gjere å finne plass til desse samlingane andre stader enn på gangen (…) Skulen har ikkje, og eg kan vanskeleg sjå at han vil få eksamensrett, så lenge stoda er prega av provisoriske ordningar. Dett er eit svært tungtvegande argument, som i tida framover vil koma til å avgjera det omdømet skulen vil få hos elevar, lærarar og foreldre. Difor finn eg det so viktig at det so snart som råd vert tatt initiativ i arbeidet med å byggja eit nytt gymnasbygg (…) Eg vil difor foreslå at kommunen snarast tek kontakt med dei relevante organa i fylket for å få koordinert arbeidet».

Det å få eigen eksamensrett var svært viktig for skulen. Utan eksamensrett måtte elevane ta eksamen i alle avgangsfag kvart år, skriftlege og munnlege, og eigen eksamensrett var heilt klart også eit sterkt symbol for ein skule med god organisering og god kvalitet i alle ledd. Heldigvis for skulen fekk ein tidleg etablert ei særordning, der skulen kvart år, etter søknad til departementet, fekk høve til å setje standpunktkarakterar i alle fag, og der eksamensformannen i eksamenskrinsen fekk høve til å vurdere kva fag elevane kvart år skulle trekkast ut til eksamen i, munnleg og skriftleg. Denne ordninga hadde skulen heilt fram til 1977, då skulen fekk innvilga eigen eksamensrett. I mellomtida måtte elevane tole å bli trekte ut til eksamen i vesentleg fleire fag enn elevar i dagens vg. skule. Truleg gav dette elevane ekstra inspirasjon og motivasjon til å førebu seg fagleg godt, og lærarane fekk god eksamenstrening både i skriftlege og munnlege fag.

Namnet på skulen vart også hyppig diskutert, ikkje minst innanfor skulen sjølv. Både lærarrådet, skuleutvalet og fylkesskulestyret gjekk inn for at namnet skulle vere Ulstein Gymnas, medan departementet slo fast at skulen sitt offisielle namn skulle vere Ulsteinvik gymnasklassar så lenge det berre låg føre eit vedtak om «mellombels gymnasundervisning».

I november 1971 vart skulen vitja av inspektørar frå Gymnasrådet, som på nytt peika på lite tilfredsstillande tilhøve ved skulen, og som også meinte at «problema berre kunne løysast gjennom tilbygg eller nybygg». I rektor sine påfølgjande årsmeldingar vart det peika på at røynslene med skuledrifta har vore bra, med gode resultat og med stor arbeidsvilje både hos elevar og lærarar, «sjølv om dei materielle tilhøva har vore primitive».

I 1972 utnemnde fylkesskulestyret eit eige utval for Gymnasklassane i Ulsteinvik som erstatta den kommunalt utnemnde nemnda.

Gymnaset, etter det gamle lovverket, var i utgangspunktet ikkje ein skule for alle og var organisert i samsvar med akademiske tradisjonar og læreplanar. Tradisjonell tavleundervisning var vanleg, og skulen var eigentleg tiltenkt mellom 20 og 30 % av elevkullet. Dette innebar at elevane som begynte på gymnas vanlegvis var teoretisk sterke og hadde lukkast godt i grunnskulen.

Rektor Jørgensen, som var den første rektor på Ulsteinvik Gymnasklassar, kom frå ein inspektørjobb på Molde Gymnas, og hadde med seg mykje av den kultur, tradisjonar og fagleg-pedagogiske verdiar som prega Molde Gymnas, ein tradisjonsrik og fagleg sterk skole. Den akademiske forma vart difor vidareført og utvikla på det nye gymnaset i Ulsteinvik, der alle faglærarane var nyutdanna og entusiastiske, og hadde med seg det same faglege fundamentet frå pedagogisk seminar eller frå andre gymnas.

I og med at Ulsteinvik Gymnasklassar var eit heilt nytt tilbod i regionen, og at det var eit nytt skuleslag her utan tidlegare tradisjonar, vart det viktig for den nye rektoren å få etablert ein sterk og truverdig skule med god kvalitet og godt miljø her i Ulsteinvik. Rektor Jørgensen var svært bevisst på denne vanskelege oppgåva heilt frå oppstarten av skulen, og allereie frå det første elevkullet vart det etablert eit skuleball framfor julefeiringa som skulle gjennomførast kvart år. Det var svært viktig for rektor å finne ei form som kunne samle alle i skulesamfunnet, både lærarar og elevar, og difor vart det tidleg bestemt at dette ballet skulle vere absolutt alkoholfritt. I starten var det tendensar til at kristen-ungdomen ikkje ønska å vere med på dette arrangementet, men heller ha sitt eige, på eigne premissar. Heldigvis utvikla det seg slik etter kvart at alle kunne samlast i same arrangement. Det må kunne seiast at rektor Jørgensen sitt nitide arbeid her var avgjerande for at det lukkast å samle alle på same arrangement. Dette juleballet har vore ein gedigen suksess gjennom heile skulen si historie, og har vore arrangert meir eller mindre på same måte heilt opp til i dag.

Rektor Jørgensen kom frå ein skule der det var tradisjon for at elevane kunne samlast også etter skuletid. På 70-talet var gymnaselevane oftast svært samfunnsengasjerte, og «68-generasjonen» sine samfunns- og politiske debattar vart vidareført i skulesamfunna, oftast organisert gjennom elevlag/»gymnassamfunn». Det vart forsøkt å få etablert gymnassamfunn på skulen også her i Ulsteinvik, men dette viste seg å vere vanskeleg å få til i praksis, i og med at elevane kom frå alle dei 5 kommunane i regionen, og nytta seg av skuleruta for å kome seg heim. Det at ungdomane kunne kome seg heim etter enda skuledag må kunne seiast å vere ein av dei store fordelane med å få til eit gymnastilbod på Ytre Søre, men ulempa var at det vart omtrent håplaust å få til elevaktivitetar etter skuletid. Likevel klarte elevane tidvis å arrangere eigne elevkveldar med underhaldning og dans i desse første åra, med god hjelp ifrå skulen. At gymnaselevane var både politisk- og samfunnsengasjerte var likevel tydeleg i skuletida. Diskusjonane gjekk ofte «heitt føre seg» i timane, sjølv i timar der desse spørsmåla ikkje stod på dagsorden.

Rektor hadde sjølv vore ein aktiv friidrettsmann i sin ungdom, og hadde mellom anna ein sikker plass på Tjalve sitt Holmenkoll-stafettlag på 60 talet. Han var difor oppteken av helseperspektivet for ungdom, og skulen vart ein røykfri skule på slutten av 70-talet. Alle dei tilsette slutta opp om rektor sitt initiativ, sjølv om det var mange lærarar på den tida som sjølv røykte, og sjølv om det var vanleg den gongen med eigne røykerom for personalet på skulane i fylket. Seinare vart skulen heidra frå skuleeigar for å vere den første røykfrie skulen i fylket.

Utover i første halvdel av 70-talet vart det arbeidt aktivt vidare med skulen si utvikling, og i rektor sine årsmeldingar frå denne perioden vart skolen sin «trangboddheit» tatt opp gang på gang.

I 1976 vart ny Lov om vidaregåande opplæring gjort gjeldande. Også skulen i Ulsteinvik gjekk over til ny struktur. I 1977 fekk skulen nytt namn, Ulstein vidaregåande skule.

Den nye lova om vidaregåande opplæring innebar mellom anna at vidaregåande opplæring skulle vere tilgjengeleg for heile årskullet etter gjennomføring av 9 årig grunnskule. Dette innebar også sjølvsagt at skulen sin struktur, innhald, organisering, tilbod og pedagogisk praksis måtte endrast og tilpassast heilt nye elevgrupper og etter kvart nye læreplanar. Omgrepet «kombinerte skular» vart stadig oftare nytta om den vg. skulen, og snart var diskusjonen i gang om kva for tilbod dei forskjellige vidaregåande skulane i fylket skulle ha.

For Ulstein vg. skule vart det etter kvart bestemt at skulen, i tillegg til allmenne fag, skulle ha tilbod (studieretningar) innan handels- og kontorfag, handverks- og industrifag, hushaldsfag og sosial- og helsefag. I tillegg skulle det opprettast eit praktisk tilrettelagt tilbod (ei klasse) for psykisk utviklingshemma ungdom. Ei anna reform retta mot psykisk utviklingshemma var på gang samstundes, der ein ønskte at psykisk utviklingshemma ungdom skulle ut av institusjonane og sjølvstendiggjerast for å kunne klare seg betre sjølve, og helst kunne flytte inn eigen bustad. Det må kunne seiast at også dette tilbodet var «nybrottsarbeid» ved Ulstein vg.skule.

Samstundes vart det arbeidt med planlegging av ny vg. skule i Ulsteinvik med lokalisering i Høddvoll-området. Fylkestinget gjorde endeleg vedtak om dette i 1972, og det vart planlagt med spesialrom for dei fleste fagområde. Diverre vart planlegginga av dette bygget basert på romprogram etter den gamle gymnasstrukturen, noko som skulen sleit med i fleire tiår, i den forstand at det knappast vart sett av areal til grupperom, elevsamtalar, elevaktivitetar etc. Først i byggesteg 2, ved tusenårsskiftet, vart det tatt omsyn til denne viktige føresetnaden, og gjennom byggesteg 3 som vart ferdigstilt i 2014, i nært samarbeid med Ulstein kommune og IL Hødd, kan ein vel no seie at desse funksjonane er tilfredsstillande varetatt.

Innflyttinga i det nye «gymnasbygget» skjedde den 19. september 1977, men den nye Ulsteinhallen, som vart sett opp av Ulstein kommune, vart ikkje ferdigstilt før i november året etter, noko som sjølvsagt innebar svært vanskelege tilhøve for kroppsøving det første skuleåret. Men entusiasmen var framleis stor på skulen, og både lærarar og elevar strekte seg langt for å få til ei så normal drift som mogeleg på skulen i «ventetida».

Ny lov om vg. opplæring opna for at heile ungdomskullet skulle ha rett til vg. opplæring frå 16 til 19 år. Samstundes utvikla industrien og næringslivet seg kraftig gjennom 80- og 90-talet, og regionen opplevde ein formidabel befolkningsauke. Berre her i Ulstein kommune auka innbyggartalet med 3–4 tusen i løpet av eit par tiår, og trongen om elevplassar i vg. skule auka dramatisk.

Eit byggesteg 2 hadde vore føresett allereie i 1972, men vart stadig sett på vent grunna andre viktige investeringar i fylket.

Byggesteg 3 vart fullført i 2014, og i dag står Ulstein vg. skule fram som ein moderne vg. skule, faktisk blant dei aller største i fylket etter dei store byskulane. I ein rapport som nyleg kom ut frå skuleeigar, er Ulstein vg. skule peika ut som den skulen som har den beste og mest framtidsretta bygningsmassen av alle vg. skulane i fylket, og det har sanneleg denne ekspansive delen av fylket fortent.

Skulen har i dag eit relativt breitt fagleg tilbod, framleis med hovudvekt på allmenne fag. Gradvis har skulen tilpassa seg regionen sin trong om fagleg kompetanse innan industrifag, og elektrofaga utgjer framleis eit viktig element i skulen sitt tilbod. På 90-talet vart det utvikla eit nytt tilbod i nært samarbeid med industri og næringsliv i regionen, TAF (tekniske allmennfag), eit 4 årig tilbod som gir generell allmennfagleg studiekompetanse samstundes som elevane får fagbrev i eit industrifag i nært samarbeid med ei lokal verksemd. Dette tilbodet har vorte svært populært, og har også ei høg stjerne innan næringslivet, først og fremst av di ein her kombinerer allmennfagleg kunnskap på høgt nivå med meir praktisk fagopplæring i bedrift.

I tillegg til desse tilboda, har skulen tilbod innan idrettsfag, i nært samarbeid med IL Hødd, og sal, sørvis og samferdsle som har erstatta handels- og kontorfaga. Såleis kan ein no seie at dersom ein ser alle dei vg. skulane på Søre Sunnmøre under eitt, så har ungdomane her ifrå tilgang til bortimot alle dei tilboda som i dag finst innan vg. skule. Med den store forbetringa som har skjedd innan samferdsle dei siste 20 åra, så kan elevane frå vår region faktisk nå i alle tilbod innan vg. skule, og framleis bu heime til dei har avslutta vg. opplæring!

Til slutt vil eg nemne ei oppleving som, etter mitt skjøn, er blant dei aller største i skulen si historie. I 2014 vart Edvard og May Britt Moser tildelt nobelprisen for sitt systematiske og banebrytande arbeid innan hjerneforsking. Begge to er fødde og oppvaksne på Ytre Søre, og begge har vore elevar på Ulstein vg. skule. I april 2015 fekk skulen besøk av sin tidlegare elev Edvard Moser, som fortalde levande til både elevar og lærarar om forskinga si gjennom fleire tiår. Etter foredraget retta mot dei tilsette på skulen, tillét eg meg å seie at dette truleg var ein av dei aller største hendingane i skulen si historie. Edvard var ein framifrå elev allereie då han gjekk på skulen, og alle var svært imponerte over korleis han klarte å gjere si kompliserte forsking tilgjengeleg på ein slik måte at det vart forståeleg for dei fleste.

I 2021 vil Ulstein vg. skule feire sitt 50 års jubileum. Skulen starta opp med 50 elevar på 2 klassar i 1971. I dag har skulen mellom 550 og 600 elevar kvart år med over 100 tilsette. Eg pleier å seie at på mange måtar reflekterer skulen si utvikling den formidable vekst og befolkningsauke vi har hatt her ute på Ytre Søre sidan starten av 70-talet, der innbyggartalet i skulen si vertskommune, Ulstein, nesten dobla seg på 45 år.

Med grunnlag i denne fantastiske veksten i vår region er det sjølvsagt vanskeleg å vite korleis utviklinga hadde vore om det ikkje hadde blitt etablert ein vg. skule her ute i 1971. Men eg er rimeleg sikker på at skulen har vore eit særs viktig element, både i den samfunnsbygginga vi har hatt her ute, og i høve næringslivet sin sterke vekst. Slik sett trur eg det må vere rett å konkludere med at skulen kom til rett tid, vart plassert på rett stad, og utvikla eit sett av fagtilbod som samsvara godt med behovet for kunnskap og kompetanse i regionen.

Kjelder:

Ulstein vg. skule – 25 års jubileumsskrift, utgitt i 1996

Eigne observasjonar og refleksjonar

Biletmateriale: lektor Karsten Starheim