Ulfsteins kirkia - før og no

Prestekleda

Forfattar: Ragnar Ørstavik Ulfsteins kirkia - før og no

Oppretta: 27.06.2025 Sist oppdatert: 15.09.2025

Samarien

Denne svarte kjolen er embetsdrakt. Han vert bruka ved alle kykjrlege handlingar. På Langfredag og på bededag nyttar ikkje presten andre plagg ved sida av.

Messeskjorta

Det er den kvite, vide skjorta som presten tek utanpå når han skal forrette høgmesse, preike kl. 11 søndag førmiddag. Etter liturgien som no gjeld, ber han messeskjorta berre fram til preika. På festgudstenestene vert messeskjorta boren på heile gudstenesta til ende.

Messehakal

Det kallar vi det fine plagget som presten tek utanpå messeskjorta på festgudstenestene (jul, påske og pinse) og elles når han skal forrette nattverd.

Sams for alle messehaklar er ein kross på ryggsida. Elles kan du finne mange andre symbol broderte eller vovne inn.

Ulstein gamle kyrkjestad.

Tekniske ord for kyrkjebygg og prydnad

I omtalen av kyrkja er det bruka mange framandord. Dei er så fast knytte til kyrkjebygg og prydnad at det er vanskeleg å finne uttrykk som er enkle nok og seier det dei skal. Sjølv om det framme i teksten finst ei forklaring, skal vi ta dei med her.

Best kan det likevel vere å nytte eit leksikon, for her har vi ikkje plass til så mykje.

Altaret	Staden der presten gjer tenesta med bøn og skriftlesing. Flata øvst er altarbordet. Sidene er kledde heilt ned til golvet. Førebiletet er altara som var bygde opp av stein.

Altarduk	Oftast ein kvit linduk, påbrodert kristne symbol i bordar.

Altarskip	Ein skapliknande prydgjenstand med rike utskjeringar som står på altarbordet. Altarskåpet har oftast vengedører som har måleri på begge sider. I altarskåpet til Ørsta kyrkje let dei att dørene på Marimessesundag. Då kjem det fram eit målarstykke: Engelen kjem med bod til møya Maria.

Altartavla	Som oftast er det eit større prydstykke enn altarskipet. Utskjeringane kan vere i fleire høgder. På rett gamle altartavler kan vi finne at dei er påbygde fleire gonger.

Altarbilete	Eit målarstykke kan vere innfelt i altartavla. Det kan også vere eit større målarstykke slik at altartavla verkar som ei kraftig ramme omkring.

Antemansale	Ei utskoren tretavle, framsida av altaret.

Antependium	Eit vove teppe som heng framfor altaret.

Apsis	Ein halvrunding som avsluttar koret.

Baldakin	Ei hette over preikestolen.

Døypefont	Stolen (stativet) som døypefatet er sett i.

Disk	Eit lite fat (oftast sylv) som nattverdbrødet vert lagd på.

Epitafium	Ei minnetavle. Minne oftast om avdøde.

Kalk	Eit staup (oftast sylv) som altarvinen vert boren til altargjestene med.

Krusifix	Ein skulptur i tre, metall eller stein som syner Jesus på krossen.

Kordør	Overgangen mellom skip og kor. I eldre tider var opningen så smal at det verkeleg minte om ei dør. Det kan vi t.d sjå på St. Jetmundkapellet på Åheim.

Korgitter	Eit «gjennombrote» gjerde som med opningen gjev ei minning om kordør.

Hummertavle	Ei tavle som kyrkjetenaren set opp salmenummera på salmane som skal nyttast i gudstenesta.

Oblat	Eit kjeksforma altarbrød. Forma dei er laga i, gjev avtrykk av eit krusifix.

Våpenhus	I dei fleste kyrkjene låg våpenhuset på vestenden. Namnet fekk dette romet fordi korfolka her måtte setje ifrå seg våpna (øks, spjut e.l.) før dei kunne gå inn i kyrkjeskipet, som var ein fred-heilag stad. Det var nok ikkje fordi dei var krigerste dei bar våpen med seg, men for å verje seg mot udyr og fantepakk på dei lange vegane til og frå kyrkja. I vår tid er våpenhusa meir å kalle ein vestibyle med garderobe.

Artikkelforfattar

Ragnar Ørstavik

Ragnar Ørstavik har skreve ein serie om kyrkjene på Søre Sunnmmøre og blant anna om Ulstein kyrkje.

Ulfsteins kirkia - før og no

Den gamle kyrkjestaden
Den gamle kyrkjegardsmuren
Kvar stod steinkyrkja?
Vyrdsling av gamlekyrkjegarden
Gravminne
Steinkyrkja på Ulstein (grunnriss)
Ulfsteins kirkia
Korleis forma var
Utstyret
Kor gammel kyrkja kunne vere
Utvidingar
Vølingar
Kyrkjeverje og litt frå rekneskapane
Kyrkja sine jordegods
Inventarium
Kongen sel kyrkja
Kyrkjeeigarane
Lynet slår ned
Åttekantkyrkja på Ulstein
Ny kyrkjestad
Vigsle
Grunnriss
Kyrkja i Ulsteinvik
Byggjenemnd og val av tomt
Grunnriss
Kyrkja vert reist i Ulsteinvik
VigslaJohan Haddal sitt arbeid
Koret
Altarkalk og disk
Korportalen
Preikestolen, kyrkjestolane, altartavla
Salmenummertavler, lys og oppvarming
Orgelet
Våpenhuset, kyrkjeklokkene
Sakristi og dåpsventerom
Dei som gjorde tenesta
Klokkarar, kyrkjeverjer
Organistar, kyrkjetenestar, sokneråd
Generell del
Kyrkjegard, gravstad
Symbolikk – Kristne symbol
Dei liturgiske fargane
Presteklede
Stilarter

Om noko i artikkelen er feil eller du har tilleggsopplysningar eller aktuelle bilde, så er det fint om du melder til post@ulsteinhistorielag.no

Pluss-medlem

Medlemskap i Ulstein Historielag
Årleg utgåve av tidsskriftet Levd liv
Digital tilgong til alle artiklar