Tragedia som råka Haddal

«Norge» vart innkjøpt til Haddal, eg trur det var i 1907*(1). Eg trur det varsame året dei sette inn motor. Det blei  gjort i Haddal. «Norge» var 45 fot og ei drektige skute etter den tida. Den låg ofte ankra ut på Hamnavikjene på Garnes, så vi hadde god anledning til å sjå korleis ho var utstyrte. Det var sterke greier dei hadde til rigg, og det  var både innsmurt og stelt slik at det ikkje skulle rotne opp. Dei sette inn ein Dan-motor, eg trur den var 4hk, eller kanskje den var 6hk*(1) Det var mange som sette inn motor på den tida. Både Dan og Alpha blei laga i Danmark.

Dei hadde mykje dårleg vêr då dei heldt på å montere maskina. Dei plagast mykje. Det var synnjavindstorm  og snødriv den dagen dei skulle prøvekøyre, og eg hugsa vi syns det var gromme greier – ka fart ho gjorde på vikja. vart det på torskefiske. I 1908  låg dei til fiskje i Ottavikja. Der låg no han Johan Garnes med åttringen også. Han far var med han.(Bildet under er ikkje ei teikning  av «Norge», men han liknar mykje seiest det)

I 1909 var han far heime, og me var til Vik og henta fiskeslog med store- færingen den morgonen. Det var nord-austleg bris og solskinn, og me tenkte no ikkje på at gale kunne skje på sjønå dinnje dagen.

Vi kom no innatt til Garnes og lossa det me hadde med oss. So fekk eg ordre om å hente presten uti Vik. Det skulle vere skuleeksamen i Haddal dagen ettepå.

Då eg kom ut om garden der på Garnes – ute med han Iver, då møtte eg henne Eline Haddal. Ælina so me  sa. Ho va no alltid så blide når vi møttest. Ho va no kokke der ute på budenje. Men no såg ho berre ned i veien, og eg skjøna ikkje ka so feilte henne. Men eg stoppa ikkje hesten, men fortsette utover. Men då eg fekk  presten opp i setet, kunne han fortelje kva som hadde hendt.

Eg køyrde han til Haddal og då vi kom dit ba presten meg om å seie i frå dersom vi møtte nokre av dei som  vara til dei som hadde omkome. Me stoppa der med han Knut Haddal (ytre Haddal). Og han kom no heldigvis heimatt.

Mange kom no ut og snakka med presten. Eg måtte no berre køyre ut att til Garnes og fortelje mor og far kva som hadde hendt. Nei du seie no vel ikkje det, sa han far. Jau det skal vere sikkert – og sant også, sa eg. Han far gjekk ut i kjøkenglaset og der stod han aldri  så lenge å gløste (såg) inn i Haddal- bygda.

So fekk me vite kor det hadde gått føre seg. Dei va på vei inn med 2000  stykkje torsk og sei. Det va nokså  bra fiskje det året. So for å spare olje -oljen va dyre den tida- so sette dei segl og stoppa motoren. Då dei hadde  komt midt i mellom Grasøyane og Fallja (Vallabåane) so kom der ein store lastebåt som heitte «Wilfred» inn frå vest. Og det va slik at sola skein so rett vestover, so det va vanskelig å sjå. Og det va han Johannes Myrene som stod til rors, og han va no alltid så forsiktige når det kom store lastebåta. Men segla sperra for utsikta, og han såg ikkje ka som kom vesta i frå. Og ette ka dei sa så va det ein unge gut som stod til rors på «Wilfred» medan offiseren va nede og åt.

Brått kjende dei ein kraftig støyt i båten, og når dei såg mastra for att med sidenje, forsto dei ka so hadde hendt. Lastebåten slo med ein gong attover og fekk ut småbåt. Han Hans Indrehaddal (Hans J Haddal) va akkurat komen nedi lugaren og hadde smurt seg på ei skive og slått oppi kaffi.

Då brasa dinnja lastebåten inn i lugaren til dei, og slo av leideren, so dei kom ikkje seg opp heller. Men dei prøvde å kome seg opp med å stige den eine opp på den andre. Men no rausa fisken ut i gjennom skutesida, og vart liggande å flyte, so dei vart plaga dei so skulle berge seg.

Og det siste dei høyrde og såg til han Rasmus Haddal, var at han hadde klatra opp i riggjen for å prøve å få kontakt med lastebåten, men det va mislukka. Og han Hans Haddal  prøvde å få tak i noke å berge seg på, men det siste dei såg av han – som  eg har høyrt – er at han forsvann ned med skutesidene på lastebåta. Han Johannes Haddal va no veldig flinke å symje, men dei sa at han  symde vekk frå båta, og dei trudde han hadde fått eit slag i hovudet. Men han Knut Haddal og han Rasofiel Haddal fekk tak i kvar si fjøl so dei flaut på. Det berga dei.

Men dei andre forsvant nokså fort. Han «Hans Johans» so me sa (Johannes Hansson Myren) hadde fått ein slik skrekk då han såg ka so hende, at han hadde stivna til ved roret. Han flotna opp, men va dessverre død då dei tok han frå sjøen.

«Norge» hadde ikkje så stor fart, og det va lastebåten som hadde vike plikt, men han guten so styrte forsto seg ikkje på slikt. Skeiss-skøytå (båt frå skeide) – eg  huska ikkje namnet på den – hadde også stoppa motoren og kom med   segl, men før dei fekk fyrt opp motoren for å kome til hjelp, so va det for seint.

Dei to som overlevde og han som va død, blei no med lastebåten til Ålesund. Dei andre va vekk for alltid, og det gjorde eit voldsomt inntrykk i Haddal. Og disse svære mennene – kraftigaste  mennene i Haddal- han Harald på  Haua som me sa, og han Rasmus på Bakkå – staute guta. Det va ei voldsomme sorg i heile bygda.

Pynta frå julafesten hong endå då dette hende, og det va han Harald  Haddal, som kom vekk, som hadde vore formann for pyntinga. Ei slik pynting hadde ein ikkje sett verken før eller sia i Haddal. Det va kransa som hong i bukte rundt heile huset, og kateteret og talarstolen va fint utsmykka.

Det pyntet vart ikkje teke ned. Det  va ingen som orka å røyve det. Det hong nesten til komande jul, og det va møte etter møte men ingen røyvde noke – sjølv om det byrja å dette nedta seg sjølv

Det var sårt sakn over dei som vart igjen der ute, og han som døde og fekk ei grav. Og han sa det han Olav Ringstad då dei kom roande inn over Lyngnes- vikja for å slutte av fiskjå det året:

-Ja det er med sorg i sinn me kjeme heimatt i dag, og grannen min ligg igjen der ute. Eg kjende ikkje so mykje på det om der kom vekk ei skute, langt i nord og langt i sud. Men no er det her med oss – det er harde bud.

Det va fole sårt den dagen me tok ned pynten etter han Harald. Og mora hans – ho Gurine – fortalde kor vondt ho hadde det når ho kom opp i skulen og såg dinna fine pynten. Det var stor  sorg i ei lita bygd» avsluttar Oskar Garnes.

Desse fem omkom på «Norge»

• Hans Haddal – 42 år
• Johannes Haddal – 29 år
• Harald Haddal – 21 år

Desse overlevde

Rasofiel Haddal, 18 år

Knut Haddal