Arthur Osnes

Men Arthur var like bestemt på å reise til Shetland og seinare til London. Han visste at mange sambygdingar også hadde slike tankar. Dei bestemte seg for å ta M/B Ulstein som låg fortøya i sentrum av Ulsteinvik. Eigarane budde ytst på Ulstein og hadde nok vanskar med å passe på båten. For å sikre seg at den ikkje vart teken, tok dei ein viktig motordel og kopla i frå luftflaska og fjerna tilkoplingsnippelen. Men karane visste råd. Dei fór ut til Ulstein og tok maskindelen frå båten Snøgg, som hadde same motor som Ulstein. Dei fekk også laga ny tilkoplingsnippel, så båten var etter kvart klar til å gå til Shetland. Dette visste Arthur om.

Kraup ut soveromsvindauget

Arthur ville vere med over til England og kjempe for fedrelandet. Han knytte saman to laken som han fann hjå mora. Foreldra hadde lagt seg, og låg og sov då han fira seg ned i hagen bak huset. Han sprang ned der Ulstein låg med motoren i gang. Dei fleste som skulle vere med var komne. – Skal dokke til Shetland? ropte Arthur. Ja, men du er altfor ung til å vere med. Men Arthur hoppa om bord, og etter kvart gjekk Ulstein med kurs for Shetland. Jon J. Osnes hadde stukke ut kursen for dei. Han var ein svært viktig person, som organiserte turane for M/B Ulstein og fleire andre båtar som gjekk ut frå kommunen.

Per Dimmen, som var med Ulstein, har seinare fortalte at han gjekk bak rorhuset og såg heim. Han lurte på om han kom heim nokon gong. Men Per kom heim.

Då dei kom til Runde fekk dei problem med eit lager som gjekk varmt. Lageret vart teke ut, reinsa og smurt. Etter ei tid vart lageret varmt igjen. Dette gjentok seg mange gongar. Til slutt kom dei seg til Nordmøre, der dei etter ei tid fekk hjelp. Dei var naturlegvis heilt ute av kurs. Lageret vart støypt om og montert. Alt viste seg å vere i orden. – No kan dokke reise til Amerika, sa reparatøren. Så la dei på nytt ut på veg mot Shetland – framleis usikre på kursen. Overfarta tok lang tid, og maten og vatnet var det slutt på, og humøret var svært dårleg. Dei kika heile tida etter land. Til slutt såg dei ei smal stripe som viste seg å vere Shetland.

Arthur og resten av ulsteiningane vart godt mottekne då dei kom til Shetland og øya Yell. Bonden dei var med slakta ein sau slik at dei skulle få seg eit skikkeleg måltid. Det smakte fantastisk godt. Arthur og dei andre vart no sende til London der fleire frå Ulstein var. Dei hadde vore på New Foundland, kvalfangst og i handelsflåten. Arthur vart plassert i flyvåpenet RAF i London. Han vart etter ei tid som menig sendt på sersjantkurs, og vart dermed sersjant. Men flygar, som var målet hans, vart han ikkje. Derimot haleskyttar i eit stort fire motors bombefly. I London kom han i kontakt med Per Dimmen som arbeidde på Etterretningkontoret i Forsvarsdepartementet.

Per var ein god kontaktmann for nordmenn, og spesielt ulsteiningar og andre som var på perm i London. Han hadde også kontakt heimover. Ein kveld sat Arthur og Per og prata. Arthur sa då til Per: – Når du kjem heim, må du seie til foreldra mine at eg angra ikkje at eg rømde til Shetland.

Per tolka det som eit teikn på at Arthur var klar over at han kunne kome til å måtte ofre livet, og var villig til det. Per blei spurd om han fortalde foreldra til Arthur dette når han var komen heim. Han svara: – Hadde dei det ikkje vanskeleg nok.

Flyet til Arthur vart skote ned over Hannover 23. september i 1943. Arthur var 19 år gamal. Då han reiste frå Ulstein, hadde han på seg ei jakke som mor hans hadde strikka. Den kvelden dei la ut på flytoktet over Tyskland tok Arthur på seg strikkajakka. Han hadde den på seg under uniformsjakka. Flyet som Arthur vart funne i var funne av engelske styrkar. Strikkajakka med karakteristiske rosemåla treknappar var viktig og avgjerande identifikasjon av Arthur.

Arthur vart kremert, og urna vart sett på lager til etter krigen. Urna vart sendt heim til Ulsteinvik i ei kiste. Det ryktast at urna og kista kom med Eikholm. Veldig mykje folk hadde møtt opp på kaia for å vise Arthur og familien respekt. Det gjorde sterkt inntrykk på alle frammøtte å sjå kista. Kista vart plassert i kyrkja og etter nokre dagar var det gravferd med fullsett Ulstein kyrkje. Nordsjøkammeratane, som dei kalla seg dei som reiste over saman med Arthur, stod æresvakt, og det var tydeleg at dei var sterkt gripne av stunda i kyrkja. Gustav Osnes, far til Arthur, gjekk bort og la handa på kista og sa: Herren gav, Herren tok, hans namn vere lova. Då er ein sterk og har ei sterk tru.

Urna vart nedsett på kyrkjegarden bak Ulstein kyrkje. Steinen vart reist av foreldra og Nordsjøkammeratane.

Då Arthur gjekk på sersjantkurs i London vart han kjend med ei jente frå London, Laurel Oxley. Dei vart eit kjærestepar. Når Arthur var på permisjon, var han i lag med Laurel, og var mykje heime hjå hennar foreldre og familien elles. Men forholdet fekk ein dramatisk slutt då flyet med Arthur vart skote ned 23. september 1943.

Laurel hadde lenge uroa seg og frykta at noko slikt kunne hende. At Arthur no hadde ofra livet for fridomen, var eit stort sjokk for Laurel og familiane både i Noreg og England.

Sterke band til familien til Arthur i Ulsteinvik

Etter at krigen tok slutt og urna vart sett ned, og det hadde gått ei tid, tok Laurel kontakt med Arthur sine foreldre. Laurel vart invitert og kom til Ulsteinvik truleg i 1948. Ho vart godt motteken trass i store språkvanskar. Sindre Hauge, søskenbarn til Arthur, som hadde gått på realskulen, vart i byrjinga brukt som tolk. Ganske fort tileigna Laurel seg litt norsk slik at ho vart forstått. Første gongen var ho her i tre månader, og ho gav inntrykk av at ho likte seg svært godt. Ho snakka mykje om Arthur og la stor vekt på at dei var sterkt glad i kvarandre. Ho følte seg nærmast som krigsenke. Det føltes godt å vere saman med foreldra til Arthur. Ho fekk Sunnmørsbunad av Arthur si mor, Olga, og gjekk i tog 17.mai (sjå bilde lenger bak).

Laurel kom inn i miljøet kring Sverre Kristensen og Sverre Ottesen med fleire og likte seg godt der, men som ho sa: Det viktigaste var å vere i lag med familien til Arthur.

Ei stor oppleving for Laurel under første opphaldet, var nok turen til Nordkapp med Brand IV – dåtidas luksustur. Ho var med foreldra til Arthur på denne turen, og Sindre Hauge var med som tolk. Foreldra hadde også med ein gut frå Ålesund som heitte Per Stavset. Han vart seinare adoptert av Olga og Gustav og fekk namnet Per G. Osnes. Denne turen med Brand IV betydde mykje for Laurel. Ho følte at ho kom mykje nærare Arthur sine foreldre. Då Laurel reiste tilbake til London, lovde ho å kome attende, og det gjorde ho fleire gongar.

Ein gong var foreldra til Laurel med. For dei var det ei oppleving å møte foreldra til Arthur. Siste gong ho var her hadde ho med mannen sin, Herbert, som ho møtte på ein passasjerbåt der ho var telegrafist og han kelner. Så gjekk tida og foreldra til Arthur vart eldre og døydde. Kontakta vart dermed slutt. Ein dag kom der eit brev frå Herbert der han fortalde at Laurel over ei lengre tid hadde vore svært nedfor og deprimert. Ho ville ikkje leve lenger. Ein kveld tok ho så mange sovetabeletter at ho ikkje vakna opp att. Trist, men slik enda livet til Laurel.

• Samtale med Ragnar Ulstein og Per Dimmen
• Ragnar Ulstein, Englandsfarten
• Ragnar Ulstein, Stormen og lagunen