Historia om Gunnar W. Eide

Gunnar W. Eide tok veterinær-medisinsk embetseksamen i 1951. Det var stor mangel på veterinærar, og Eide lengta tilbake til Sunnmøre. Han starta difor som praktiserande veterinær i Vanylven. I 1955 vart det ledig ei stilling som forskingsstipendiat på institutt for reproduksjonsfysiologi ved Noregs Veterinærhøgskole. Eide søkte og fekk stillinga. Sjefen for instituttet var professor Otto Garm. Han var frå Ålesund, og dei to bysbarna fekk eit tett og godt samarbeid. Eide rykte etter kvart opp til amanuensis, ei stilling han hadde fram til 1960. I 1960 vart Vestre Sunnmøre veterinærdistrikt delt i Vanylven veterinærdistrikt, som omfatta Vanylven kommune og øyane i Sande kommune, og Ulstein veterinærdistrikt, som omfatta kommunane Hareid, Herøy, Gurskøydelen av Sande og Ulstein. Eide søkte og fekk stillinga som distriktsveterinær i det nyoppretta Vanylven veterinærdistrikt.

I 1962 vart Eide oppmoda av Landbruksdepartementet om å ta til i ei stilling som FN-ekspert innan reproduksjon i Egypt. Eide tok stillinga og var i Egypt frå 1962 til 1964. Seinare arbeidde han som FN-ekspert i Iran i 1967 og i Kuwait i 1973. Mykje kunne ha vore fortalt om Gunnar W. Eide sitt opphald i dei muslimske landa, både om veterinære problemstillingar og om kulturelle opplevingar, men plassomsyn tillèt ikkje dette.

I 1967 går distriktsveterinær Jan Leite i Ulstein veterinærdistrikt av med pensjon etter 41 år i stillinga. Gunnar W. Eide blir tilsett som ny distriktsveterinær og flyttar til Ulstein. Familien bur først i Dimna, men byggjer seg etter kvart hus på Hovsethaugen i Ulsteinvik. Kvardagen i Ulstein veterinærdistrikt blir travel i eit distrikt med dårlege kommunikasjonar, særleg då til øyane i Herøy. Eide er åleine veterinær i Ulstein veterinærdistrikt fram til 1979, då John Osnes tek til i ei nyoppretta stilling som kommuneveterinær i distriktet. Eide hadde då gått i eindelt vakt, vakt åleine natt og dag, i 25 år i Vanylven og Ulstein.

I 1971 vart Gunnar W. Eide valt til president i Den Norske Veterinærforening. Før den tid hadde han i ein periode vore formann i Møre og Romsdal veterinærforeining. Å vere president i veterinærforeininga var eit svært krevjande ombod, men det var også svært lærerikt. Veterinærforeiningane i dei nordiske landa hadde eit nært samarbeid, og det vart mange reiser og møte rundt om i Norden for Eide. Han var president i veterinærforeininga i 6 år fram til 1977. I 1972 vart Eide delegat i Den Europeiske Veterinærunion. Då vart det enno meir reising rundt om i Europa. Gjennom arbeidet i veterinærunionen fekk Eide eit godt innblikk i dyrehelsesituasjonen, ikkje berre i Europa, men i heile verda. Arbeidet som delegat heldt fram til 1977.

På slutten av 1970-talet vart det bestemt at helseråda skulle leggast ned, og at det skulle opprettast eit politisk valt helse- og sosialstyre i alle kommunar. Legane skulle no bli sakshandsamarar i det nye helse- og sosialstyret. Gunnar W. Eide har aldri vore medlem av noko politisk parti, men han vart likevel valt som den første leiaren av helse- og sosialstyret i Ulstein, og han stod i ombodet frå 1979 til 1982. Sjølv meiner Eide at det var legane Torbjørn Måseide og Bjørn Røyneland som stod bak forslaget om han som leiar, fordi dei ville ha ein leiar som hadde forstand på medisinske problemstillingar.

I 1983 vart embetet som fylkesveterinær i Hordaland og Sogn og Fjordane ledig. Gunnar W. Eide søkte og fekk stillinga. Han sa opp stillinga som distriktsveterinær i Ulstein veterinærdistrikt, reiste til Bergen og stod i stillinga som fylkesveterinær fram til 1989, då han tok pensjon. Det at ein person kom frå forskingsarbeid og veterinær feltteneste til ei administrativ stilling som fylkesveterinær, var uvanleg. Det vanlege var at fylkesveterinærane vart rekrutterte frå Veterinærdirektoratet i Landbruksdepartementet. Gunnar W. Eide var no den øvste leiar for alt veterinærarbeid i dei 2 vestlandsfylka, samstundes var han også styreformann i Statens Veterinære Laboratorium i Bergen. I dei åra Eide arbeidde i Bergen, fekk norsk oppdrettsnæring ein kolossal vekst, noko som sette store krav til den veterinære kompetansen når det galdt fiskesjukdomar.

Gunnar W. Eide har i heile sitt liv vore kreativ og nytenkande. Som veterinær i Vanylven på 50-talet vart han kjend med arkitekten Karsten Oddmund Vik. Han og broren, Olav Vik, dreiv eit fiskeoppdrettsanlegg med regnbogeaure i Sykkylven. Dei var plaga med sjukdom på fisken, men det var ingen veterinær eller biolog som var interessert i denne problemstillinga. Eide fatta interesse, og det vart søkt til Distriktsutbyggingsfondet om eit stipend for ein veterinær som ville studere fiskesjukdomar. Det vart løyvd 5000 kroner til formålet, noko som var mykje pengar den gongen. Eide reiste så på studietur til Storbritannia; først til eit laboratorium for ferskvassfisk i London, så til universitetet i Liverpool, vidare til eit universitet i Skottland og til slutt til eit laboratorium i Aberdeen som arbeidde med fiskesjukdomar. Eide var den første i Noreg som studerte fiskesjukdomar, og etter studieturen skreiv han eit kompendium om temaet. Eide kom også med forslag til Veterinærdirektoratet at fiskesjukdomar måtte inn i lovverket på linje med andre dyresjukdommar. Han fekk svar frå departementet om at dei hadde større og viktigare saker å ta seg av, og det skulle gå over 20 år før Lov om fiskesjukdomar kom inn i lovverket.

I veterinær samanheng har Gunnar W. Eide vore litt av ein oppfinnar. På 50-talet utvikla han ein ny veterinær praksiskoffert. Ein veterinær har med seg svært mykje utstyr i praksisbilen, og ideen til Eide var å få plass til det mest nødvendige utstyret i ein koffert, som ein kunne ta med inn i fjøs eller mjølkerom. Denne nye kofferten fekk namnet «Eides modell» og vart svært populær. Den har no vore standard veterinærkoffert for norske veterinærar i over 60 år.

Dei første åra Eide arbeidde som praktiserande veterinær, var det vanskelege hygieniske tilhøve rundt om på gardane. Han sette seg då føre å utvikle ein «klinimobil», ein praksisbil der han hadde alt han trengde i det daglege arbeidet. Han satsa på ein VW Transporter med ekstra høgt tak. Bilen vart utstyrt med kontor, varmt og kaldt vatn, alt nødvendig veterinært utstyr, laboratorium m.m. Bilen fylgde med Eide frå Vanylven til Ulstein, og då kom VW-konsernet og laga film om bilen.

Då Eide var forskar på Veterinærhøgskolen, fekk han ein dag han arbeidde med Listeria-bakteriar, brått ideen om å lage ein eingongshanske til veterinært bruk. Han fekk det veterinære utstyrsfirmaet Jean Mette til å produsere hansken, og den vart ein kjempesuksess. I dag blir den brukt over heile verda av alle veterinærar som driv med inseminering, sterilitesarbeid eller fødselshjelp på hest, ku, sau og gris. Hadde Eide teke patent på hansken, eller fått den mønsterbeskytta, hadde han i dag vore ein grunnrik mann.

Til slutt kan det nemnast at Gunnar W. Eide har publisert 24 vitskaplege artiklar i internasjonale tidsskrift. Den som veit kva dokumentasjon og referansar som skal til for å få slike artiklar publiserte, veit litt om arbeidet som ligg bak. Gunnar W. Eide har no passert 95 år. Han har nyleg fornya sertifikatet og kjøpt seg ny bil. Han og kona Eva, som har vore hans høgre hand gjennom alle år, bur i ei koseleg leilegheit oppe på Tyttebærhaugen i Ulsteinvik. I sommarhalvåret bur dei i Valldal, i eit fint gammalt hus frå 1914 som heiter Fredly, og som bestefaren til Gunnar i si tid bygde. I 40 år har Fredly vore familien Eide sitt ferieparadis. Kvar sommar blir alle pensjonerte veterinærar på Sunnmøre inviterte til Valldal og Fredly på jordbærfest. Dette er eit høgdepunkt for alle kollegaer og deira nærmaste. Gunnar Waldal Eide sin store hobby gjennom heile livet har vore dreiebenk og kvast utstyr for treskjering.