Borghild Gustava Lynge

Besteforeldra til Borghild var Karl O. Hareide og Berte, fødd Moene på farssida og Andreas Bigset og Gurine, fødd Overå, på morsida. Både farfaren, oldefaren Juvik Ola, faren og broren, Arne, var ringjarar i kyrkja.

To av ordtaka til mor til Borghild var «Som ein tek verda så får ein henne» og «Du skal la tankane gå føre arbeidet.»

Borna måtte hjelpe til med gardsarbeidet. Fjøset stelte mora sjølv.

Om våren var det torvspading. Torv var det som var brenselen, både til oppvarming og til koking. Torvmyrane låg med små blinkande tjern, store trollliknande haugar av trerøter og torvløer spreidde utover. Dei leigde «torvspadar», men trilla ut torva sjølve. Når det hadde lege utover marka ei tid, var det å huse det, få det opp av marka og inn i torvløa. Dette var borna sitt arbeid i lag med mora. Gutane lødde karmane på torvtrillene fulle og fløytte når dei nærma seg løa, for no var dei båtar som kom med fangst! Mora stod i løa og tok imot fangsten.

Slik gjekk arbeidet med liv og lyst, og brensel var sikra for vinteren.

«Slåttekar» leigde dei også. Men mot slutten av slåttonna, når det var berre åkerreiner og småmark att, var det mora og borna som gjorde resten. Mora var flink med stuttorven, og Borghild raka. Dei breidde høyet utover vollen og snudde det i skårer. så sette dei det i såter når det leid til kvelds, før det vart dogg. Om morgonen breidde dei det att, snudde og stelte med det til det var turt og kunne køyrast eller berast inn i løa.

Borghild måtte tidleg hjelpe til med oppvask og husvask. Bestemora, Gurine, budde hjå dei i mange år. Ho vart blind, men ho likte å hjelpe til, og ho brukte å skure stolane når Borghild tok laurdagsvasken. Når dei hadde skura og vaska med kost og grønsåpe, og mora hadde lagt einekvisten på komfyren laurdagskvelden, var det helg i huset. Mora tok gjerne på seg kviteforklede, og dei andre bytta og til betre klede. Potetball var vanleg kveldsmat på laurdagane, til avveksling frå dei dei andre kveldane med graut. Og det smakte godt med god surmjølk til.

På fritida heldt dei på med mellom anna spillevinken i halvskyminga. Om vinteren, når isen la seg på Storeelva, Stordepelen framme på Myrane eller Grimstadvatnet, leitte dei fram skeisene. Gutane hadde ski også. Faren laga fine skuter til gutane som dei segla og leika med i elva og i små vasspyttar. Om sommaren var bading det likaste dei visste. Gutane lærde tidleg å symje.

Jentene bada også. Dei stod i ein kulp i elva og dyppa seg opp og ned, men lærde ikkje å symje. Dei måtte bade i middagsykta etter først å ha teke oppvasken. Dei burde helst vere ferdige med badinga når vaksenfolket var ferdige med middagskvilda.

Jentene var med i barneforening. Ellen E. Hareide var leiar. Dei var og med i barnekoret til lærar A. C. Riise og i barnelosjen, «Lys og liv», med lensmann Moldenes som leiar.

Når dei var konfirmerte, skreiv dei seg inn i vaksenlosjen, «Dag over land». Dei var liksom godkjende som vaksne då. Borghild var også med i ungdomsforeininga tilknytta Norges Kristelege Ungdomsforbund. Ho var seinare med i vaksenkoret til A. C. Riise.

Borghild byrja på skule i 1909, sju år gamal. Skulen låg på Holstad, så det var eit stykke å gå frå indre Hareid.

Der var to lærarar på skulen, A. C. Riise og J. P. Måseide. Begge var flinke og gode lærarar.

Borghild byrja i Riise si klasse, og hadde han det meste av skuletida. Faren høyrde henne i leksene, hjelpte henne med stilane og kvesste blyantane så ho kunne linje og skrive pent. Han ville at ho skulle få gå meir på skule etter folkeskulen. Det var stor stas for faren då Borghild kunne å lese og skrive.

Dei gjekk på skulen berre to dagar for veka. Dei gjekk tilsaman åtte år i folkeskulen. Faren for på sjøen, så det var mora som måtte hjelpe henne med leksene. Det gjekk bra etterkvart.

Ho hadde mange gode minne frå kristendomstimane med J. P. Måseide. Særleg hugsa ho det han sa om rettferdiggjeringa. «Den går for seg i himmelen», sa han, «der vi blir rettferdiggjorde for Kristi skuld.» Dette tok ho med seg på livsvegen.

Femten år gammal, våren 1917, var Borghild ferdig med folkeskulen.
Hausten 1917 vart Borghild konfirmert. Jon Hoem var presten deira. Ho hadde mange gode minne frå konfirmantførebuinga. Dei samlast ein dag i veka framme på Grimstad bedehus. Hoem var ein fin og god mann.

Til konfirmasjonen fekk Borghild mykje nytt og fint slik som var vanleg. Det var nytt undertøy, fin svart fløyelskjole og ny kåpe. Så var det svart hatt og knappaskor. Skomakar Ivar sydde skorne. På konfirmasjonsdagen var det klårt, fint haustver, og det var høgtid og helg over dagen. Etter høgtida i kyrkja samlast slekt og vener i heimen deira. Det var stor stas og glede.

Tre veker etter at ho var konfirmert, vart faren sjuk av lungebetennelse og døydde. Minste brørne til Borghild, tvillingane Arne og Peter, var snart sju år då. Det var ei hard og vond tid. Men mora var utruleg sterk, flink og god og kunne ikkje gi opp. Ho hadde barna å leve for, og dei vann igjennom.

Verda ramla saman for Borghild på fleire måtar. I tillegg til at dei stod kvarandre nær, ynskte faren at ho skulle få gå meir på skule. Korleis skulle ho få til det no, utan faren og utan pengar?

Borghild reiste til Volda og snakka med rektor Riste på middelskulen, men då hadde skulen alt byrja og der var ikkje plass. Ein god venn som gjekk i Volda då, Ingvard Hareide, rådde henne til å gå ungdomsskulen først. Seinare fekk ho brev frå Riste om at ho kunne kome likevel, men ho greidde ikkje å fare frå mora, så ho blei heime og hjelpte til. Ho kverka og sild. For pengane kjøpe ho symaskin så ho kunne sy klede til brørne.

Frå hausten 1919 til våren 1920 vart det Sunnmøre Ungdomsskule i Ulsteinvik, no SUFH. Det var nærmare heimen, slik at ho kunne greie å reise frå mora. Ungdomsskule var starten for «landsungdom» som ville ha meir skuleutdanning og hadde lite råd. Det vart ein gild og god vinter på mange måtar, også i dette å få utdjupa kristenlivet og livssynet i det heile.

Sommaren og vinteren 1920-21 var ho heime. Ho greidde ikkje å fare frå mora. Men mora var klok og god, og ho ville ikkje hindre henne. Det var lærarskulen som spøkte i tankane til Borghild. Våren 1921 bar det på ungdomsskulen igjen, på sommarkurset.

Det var ei hard opptaksprøve som venta dei for inntak på lærarskulen.

Så var det pengar. Det hadde ho tenkt å låne, men ho fekk ikkje lån. Dermed vart skulevegen stengd. Men lærar Edvard Standal vart sjuk, og som vikar fekk dei Sverre Lynge. Klara, ei venninne av Borghild, fortalde Sverre om pengevanskane hennar. Og han baud seg til å hjelpe henne. Den hjelpa tok ho imot med takk.

Sverre var ungkar og 11-12 år eldre enn henne. Ho forstod at han likte henne, men ho var sikker på at han ville hjelpe henne av idealistiske grunnar, og ho hadde ikkje mistanke om giftarmål.

Klara og Borghild søkte om opptak på lærarskulen, og rektor Kårstad svarte at dei skulle få kome. Men kunne ho forlate mora? Var det rett av henne? Ho bad til Gud om hjelp og rettleiing. Greidde ho opptaksprøva, skulle ho fortsette.

Ho kom inn som nr. ein, vart det sagt. Då tykte ho saka var klar. Dette var hausten 1921. Det vart tre rike og gilde år. Ho var glad for å få gå på skule og ho var sjeldan trøytt og lei av skulearbeidet.

Borghild var også her med i skulekoret. Rektor, eller skulestyrar som det heitte då, var Henrik Kårstad.

Andre skuleåret fekk dei flytte inn i nytt, fint og stort skulebygg. Det var stor stas då det vart innvigd.

Det var ein vemodig dag då dei stod på trappa på «nyeskulen» og sang «I østen stiger solen opp» og skulle ta farvel med skulen, lærarar og gode vener. Men det var og ein gild dag. Dei hadde fått ei utdanning og eit vitnemål.

Men å få seg lærarpost var sanneleg ikkje greitt i 1924. Det var overflod av lærarar. Berre i Volda var dei 154 som gjekk ut av skulen det året.» Borghild fekk post i Nord-Trøndelag, i Bartnes i Beitstaden. 22 år var ho då. Ho følte seg umoden til å take til i læraryrket.

Skulen var firdelt, og ho hadde begge førsteklassene. Kollegaen hennar var ein heller gammal og sliten mann, men han hadde ord på seg for å vere ein svært dugande lærar.
Ho lengta fælt heim den første tida. Alt var så framandt, endåtil dialekta. Då «tyet» hennar kom, flytta ho inn i skulehuset og budde der i andre høgda. Skulerommet hennar var og i andre høgda, rett over gangen. Husværet til Borghild hadde verken møblar eller gardiner. Ho fekk låne ei seng, eit bord og ein stol.

Borna var snille og flinke. Folka i bygda var snille og ho vart beden både i bryllaup og gravferd. Foreningsliv og samvær slik syntest ho var heilt annleis enn heime på Sunnmøre, og ho tok lite del. Borghild blei der berre eitt år. Ho hadde ikkje ro på seg, ville nærmare heimen og mora. Men ho kunne godt tenkt seg å bli lengre for å bli betre kjent med folket og bygda med storbønder og småkårsfolk.

So fekk Borghild lærarpost i Follestaddalen frå hausten 1925. Der vart ho verande i fire år. Det var annleis i Follestaddalen og Ørstaområdet elles enn i Trøndelag. Alt var mindre, og der var eit anna folkeferd – på mange måtar meir heimleg.

Også her budde Borghild på skulehuset. Ho budde i andre høgda over skulestova. Den andre læraren budde der og. Han hadde mange barn som jamt gjesta Borghild. I kjellaren var det forsamlingssal der det vart arrangert festar og basarar. Der var ikkje elektrisk lys, så bordlampa utan skjerm bar ho med seg ettersom ho trong lys. Ved kjøpte ho og kappa sjølv det ho trang. Ho fyrte også opp i skuleromet. Follestaddalen er rekna for ei «snøhole», og når ho kom ned trappa måtte ho hoppe ut i snøen og vade i snø til ho kom til gangen og skulestova.

Det gjekk bra på skulen, med snille og vanleg flinke elevar. Disiplinvanskar var det aldri. Ho var ofte nede i Ørstavik desse åra. Dit kunne ein gå den over mila lange vegen eller sitje på med postmannen. Etterkvart fekk ho seg sykkel.

I 1929 byrja eit nytt avsnitt i Borghild sitt liv, og då det viktigaste. Ho kom til Flø som kona til Sverre Lynge. Dei gifta seg 23.11.1929. Han hadde då vore hennar gode ven og hjelpesmann i mange år. Ho hadde vakse opp i ein god heim, og no kom ho til ein god heim. Foreldra til Sverre tok godt imot henne. Det gjorde og systra Dina og huslyden hennar i «Henrikgarden» like ved. Johannes, far til Sverre, hadde vore lærar på Flø i 48 år. Han var ein dyktig og avhalden lærar. Det var vanleg at lærarane skulle ta seg av «kulturlivet» i bygda på den tida, og denne oppgåva gjekk Johannes inn for. Han var med å skipa «Unges misjonsforening» og ungdomsforeininga tilslutta N.K.U.F. Han tok ivrig del i møte og festar med foredrag, talar og små dikt.

Han døydde hausten 1942, vel 84 år gammal. Han var frå Lynge i Barstadvika og vart gift med Pauline Flø. Dei tok over farsgarden hennar. Pauline døydde etter berre få års ekteskap. Dei hadde ei dotter; Dina. Så vart Johannes gift med Marta frå Ulstein. Sverre var sonen deira. Dei hadde også ei pleiedotter; Dagny.

Marta var ei dugande flink husmor og eit godt menneske. Ho var ivrig «misjonskvinne», og mange misjonærar og talarar fekk nyte godt av gjestevenskapet i heimen hennar. Ho var ikkje helsesterk i sine eldre år, og døydde januar 1931, 74 år gammal. Johannes dreiv garden i tillegg til læraryrket. Det var vanleg i den tida. No var det Borghild og Sverre som skulle drive garden, då med god hjelp frå Johannes i lang tid framover. Tenestejenter hadde dei også, dei var til stor hjelp.

Sverre var mykje med i styre og stell i bygda. Han var lærar i full post og formann i bankstyret. Første åra etter at dei gifta seg var han óg ordførar. Det vart ofte seine kveldar på møte. Så skulle garden drivast, måtte dei ha dreng. Det var nok gardsarbeid å ta seg til.

Hausten 1930 kom eit nytt transportmiddel til garden, ein bil. Det var ein gammal T-Ford som hadde blitt brukt til drosje. Denne letta alle turane til Ulsteinvik, og dei var det mange av, iallfall for Sverre. Han hadde trødd sykkelen i alle år i alt slags ver. Sverre var også svært interessert i bilar og motorar.

Det var eit rikt foreiningsliv på Flø. Her var unges misjonsforeining, ungdomsforeininga, søndagsskulen, barneforeining, fleire kvinneforeiningar og barne- og vaksenlosje. Borghild var med i det ho vann, og når borna kom til, var dei med i det som høvde for dei.

Barneforeininga for jenter heitte «Symra». Der vart Borghild leiar saman med Kjellaug Sæter. Guteforeininga heitte «Livbåten», Johan H. Flø var leiar for den. Så vann han ikkje meir og den «gjekk under», men etter ei tid «kom den på vatnet att» og då med Borghild som leiar. Dei hadde møte i heimane med opplesing, litt spel og mat og gilde basarar.

Så var det sanitetsarbeidet. Der kom Borghild med nokså snart etter at ho var komen til Flø. Ein dag, før ho hadde vorte med i foreininga, fekk ho ei oppringing om at ho var vald til formann for Ulstein sanitetsforening, avd. Flø. Seinare vart ho formann for hovudstyret og var det i 15 år. Ho syntest det var eit interessant arbeid, og ho vart kjend med mange fine, flinke menneske.

I juli 1931 kom ei lita jente til i Lyngegarden. Ho fekk namnet Marta Johanne. To år etter fekk ho ei syster, Astrid Olava.

Fire år etter kom odelsguten og fekk naturlegvis namnet Johannes. Det var stor stas for gamle Johannes. Han gjekk og leidde på vesle Johannes i tunet. I mars 1942 kom minsteguten. Han fekk namnet Olav Sverre. Krigsåra 1940 til 1945 var ei stengd tid. Tyskarane tok bilane.

Ja, deira vart ikkje teken, men dei fekk ikkje bruke han anna enn til transport av lækjar og jordmor. Radioen vart óg teken. Det var ei vanskeleg tid, vanskeleg å få det ein trong av mat. Sko og klede var det uråd å fornye. Det var å leite fram gammalt og sy oppatt. Sko fekk dei kjøpe av tre og papir. Det var godt å ha mat på eigen gard i denne tida. Mjøl mol dei på eiga kvern, fint, godt bygg- og havremjøl.

I 1945 var krigen slutt. Det var ei gledens tid. Borghild hadde særleg grunn til å vere glad. To av brørne hennar, Karl og Alf, var sjømenn og ute under krigen. Begge kom velberga og friske heimatt.

Det vart vanskelegare å få tak i skikkelege tenestefolk. Men borna vaks til og hjelpte til både i huset og på garden. Marta vart konfirmert sjølve fredsåret og det var ikkje rare utstyret ho fekk. Skor var det omlag uråd å skaffe. Konfirmasjonsdagen hadde ho lånt bunad. Kåpa var sydd omatt av ein gammal frakk. Men selskap og etterselskap heldt dei.

Minsteguten, Olav, vart konfirmert i 1957. Dei eldste hadde då «floge or reiret». Marta vart student i 1951. Ho tok lærarskulen i Oslo og sidan embetseksamen med norsk som hovudfag. Astrid gjekk sjukepleieskulen til N.K.S i Oslo og var ferdig sjukesøster i 1956.

Johannes tok magistergrada i filosofi, og seinare óg doktorgrad. Olav tok embetseksamen med matematikk som hovedfag. Det vart stilt i Lyngegarden, men dei vente seg til det. Og borna var heime i feriane. Sverre og Borghild hadde arbeidet og mykje å interessere seg for, så tida fall ikkje lang.

Sverre vart skuleinspektør i 1949 og gjekk då ned i halv skulepost. Borghild fekk ta over den andre halve skuleposten. Ho syntest det var gildt å kome i skulestova att med eiga klasse. Ho hadde skult ofte for Sverre når han var oppteken. Men det var betre med eiga klasse og å kunne vere skikkeleg budd. Det var travle år for Sverre. Skulestyreformann var han også. Han slutta i 1960, 70 år gammal.

Sverre fekk vere frisk i mange år som pensjonist. Men dei siste åra var ikkje heilt lette for han. Han fekk ei form for epilepsi og døydde 5. mai 1974.

Borghild heldt fram som lærar til 1969, 67 år gammal. Siste åra hadde ho full skulepost. Ho likte seg godt. Skulen var todelt med tre årskull i første klasse og fire årskull i andre klasse. Siste året ho skulte var det mange born i kvar klasse. Det var travle, men gode år.

Ho hadde mykje glede av å lære seg å køyre bil då ho var 60 år.

Ho lærde seg å male då ho var 70 år. Ho var på eit ei-vekes kurs med kunstmålar Grøstad på Hareid. Ho syntest det var fint å ta fram penselen og glede seg i former og fargar og gløyme verda rundt seg.

Sjølv om ho vart åleine i huset, kjende ho seg ikkje einsam. Sonen, Olav, bygde seg hus på garden og busette seg der saman med kona, Torhild Kjoss, frå Ski utanfor Oslo. Dei fekk to jenter, Gro og Birgit, som ofte gjesta henne. Og då Marta vart lektor i Ålesund, kom ho ofte heim.

Dei var også på fleire fine turar saman, mellom anna til Roma, Hellas, Island og Frankrike. Johannes tok Borghild og Sverre med til Tyskland og vitja Marta då ho budde og arbeidde som universitetslektor der. Johannes tok også ofte mora med på fine turar her i landet. Slike turar vart det også ein del av når Sverre levde.

So gjesta ho ofte Astrid, som busette seg på Jessheim. Ho gjesta også Astrid då ho budde i Alta. Astrid gifta seg med Olav Bakken frå Breivikbotn i Finnmark. Dei fekk tre born, Brit, Bjørn Sverre og Tor Olav Arngrim. Borghild fekk fem oldeborn medan ho levde. Eit sjette har kome til seinare. Borghild fekk vere frisk og klar til det siste. Ho døydde nær 98 år gamal i februar 2000.