Norvald Skeide – gründerånd og pågongsmot

Etter deltaking i krigen ved Dombås, starta han opp verksemda si i kjel- laren i bustadhuset på Skeide. Det vart starta opp produksjon av slike ting som var mangelvare under kri- gen. Det kan nemnast taklampar, barnevogner, sparkar, rattkjelkar o.a.

I tida rett etter krigen var det vanske leg å få kjøpe seg bil. Norvald fekk tak i ein øydelagt Nash 1938-modell, som han reiv rein til rama, og bygde opp att ein «ny» bil med «moderne» linjer. Rameverket var av jernvinklar og treverk, der galvaniserte tynnplater vart hamra ut og skrudde / nagla på. Til hjulkapslar vart nytta vaskefat av aluminium. Bilen likna litt på ein stor Volvo PV, men den hadde berre ei bakdør på høgre side. Bilen vart brukt på 50-talet til det vart mogleg å få kjøpe bilar.

Ei stund etter krigen vaks produksjonen ut av kjellarlokala, og Norvald kjøpte tomta Framnes på ytre Skeide i 1947 for kr 1260,-. Bygging av verk stadbygg på ca 300 m2 vart sett i gong. Han fekk god arbeidshjelp til grunn-/og betongarbeidet av svigerfaren Laurits Ulstein, som var fiskar, og svogeren Hans L. Ulstein. Kona Solveig var aktiv i kulissane. Ho aksepterte at bryllaupspengane, saman med oppspart kapital frå kjellarverksemda, gjekk inn i utbygginga. Men dette var ikkje nok, og han måtte ut på den stramme lånemarknaden for å fullføre byggesteg 1-  og han hadde truverd til å få lån  i Sparebanken på Hareid, utan å sette garden til mora i pant.

Kjellarverksemda hadde no fått skikkelege utviklingsforhold i høvelege lokale. Det vart etter kvart produsert utstyr til både landbruket, snikkarindustrien og til fiskemottak langs kys- ten. Det kan nemnast lasteskuffer for traktorar, silosvansar, mjølkekjerrer, hydrauliske dekkavtakarar, bore- stemmaskin (leverte 10 i ei levering til eit firma i Oslo). Fleire av desse produkta er i bruk i dag, så kvalitet og levetid står det respekt av.

Gode sildeførekomstar utover 50-talet gjorde at Norvald utvikla eit automatisk sildemåleapparat, som hadde ei spesiell ordning som ikkje skada silda. Dette vart det teke patent på. På silde- og fiskemottaka vart det og behov for andre hjelpemiddel, og Norvald hadde stor interesse av å sjå behovet, finne løysingar og utvikle produkt. Det vart derfor produsert bandtransportørar, vinsjar, vareheiser, og kraner i ulike storleikar. Dette saman med den attraktive fiskevaskemaskina, som det og vart teke patent på. Denne kunne nyttast til all slags fisk, også laks då oppdrettsnæringa kom i gang. Desse produkta la grunnlaget for god drift ved Skeides fabrikker A/S, seinare endra til Skeide Mek. Fabrikker

Norvald var hovudeigar og disponent ved verksemda, men etter kvart fekk og brørne seg arbeid der og vart medeigarar. Først den yngste broren Arvid, som hadde gått teknisk skule i Porsgrunn, og seinare Sigvald og Leif. Norvald trekte seg etter kvart ut av den daglege drifta, og han overlet ansvaret til broren Arvid og sonen Lindor ( frå 1970), då han sjølv såg mye mulegheiter med ferdighus- produksjon.

Verksemda vaks fleire gongar ut av sine lokale, byggesteg 2 vart gjennomført i 1960/61, og i 1974 vart ønskje om ein «høghall» med travers- kran ein realitet. Dette er og bygningsmassa slik den står fram i dag.

Utover på 70-talet vart det levert svært mange fiskevaskemaskiner og kai-kraner. Tidene hadde endra seg. Trålarane, som reiste på dei store fiskebankane, fekk installert fiskevaskemaskin for å betre kvaliteten på fisken før innfrysing om bord, og lakseoppdrettsanlegga, som vaks fram langs kysten, trengte kai-kraner.

Drifta var trappa ned i høve generasjonsskifte på slutten av 80-talet, og anlegga vart selde til Ulstein Forsyningsteneste AS, og sidan har anlegga igjen skifta eigar (ar).

Norvald Skeide kjøpte i 1966 Ulstein Bruk A/S / Ulsteinvik Møbel og Trevarefabrikk A/S i Ulsteinvik sentrum, seinare kalla Skeidebygget. Han starta selskapet Skeide Bruk A/S, seinare endra namn til Skeide Hus A/S. Verksemda skulle drive ferdighusproduksjon, og målet var å bygge eit hus på kortast muleg tid. Med det veret vi har på våre kantar meinte han at mest muleg burde byggast innandørs. Det vart etter kvart starta opp produksjon i 1 etg. i desse lokala og laga til kontor i deler av 2.etg. Lokala i sentrum vart relativt fort for små og lite hensiktsmessige, då det vart vanskeleg med mykje tungtrafikk av lastebilar og trailarar midt i Bø-svingen (krysset Vike- myra/Bjørnsdalsveien). Norvald og Solveig hadde samstundes sett i gang bygging av lagerbygg på ca 1000 m2 på heimgarden, Myra på Skeide.På slutten av 60-talet vart Sveinung Lofthus tilsett som bygningsingeniør. Han kom frå liknande stilling i Moelven Bruk AS. John Eidem, som hadde erfaring frå Solstrand Trelasthandel AS, vart tilsett som leiar for lager og produksjon. Seinare kom borna  Norleif og Astrid inn i verksemda. I denne perioden vart det også starta opp eiga avdeling med bad, kjøkken og møblar, boligsenteret AS.           

I byrjinga vart det bygd hus av ferdige ytterelement med breidde opptil 180 cm, men mest nytta vart 60 cm og 120 cm element då desse var lettast å montere med handemakt. Elementa vart laga fiks ferdig med utvendig kledning og monterte vindauge/ dør. På 70-talet vart det levert ca 50 komplette hus i året. Produksjon og lagerlokala vart for små, og bygg nr 2 på Myra vart oppsett. Dette vart og gjort med tanke på produksjon av tak-element som var plasskrevjande, samt produksjon av stor-element, dvs heile veggar med kledning, dører og vindauge. Traktorkran vart innkjøpt som vart nytta i monteringsarbeidet.

Snikkarlag rundt om i distrikta frå Molde til Nordfjord stod føre monteringa. Det var ikkje uvanleg at folk fekk ta til med eige malararbeid innvendig 3-4 veker etter at eigen grunnmur var ferdig. Største enkeltlevering var 30 rekkehus på Fremmerholen i Spjelkavik.

Det høyrer med til historia at eventyrlysta til Norvald gjorde at han på slutten av 50-talet kjøpte eigen notbåt med tverr hekk og garnrull frå Bjørkedalen. Han sette inn ein liten 4-sylindra bilmotor med girkasse og det heile. Han laga sjølv aksel og hylsa samt propell og eksosrør, som gjekk rett opp i lufta. Det vart brukt clutch-pedal og revers for bakover manøver, og gira framover. Lavt gir vart nytta når båten var tungt lasta. Norvald dreiv dette notbruket saman med nokre andre i fleire år langs fjorden og spesielt langs sørvest-sida av Dimna. Dette arbeidet gjekk oftast føre seg i 4-5 tida om morgonen.

Norvald hadde mange jern i elden. Han var eldst og dreiv garden saman med mora då faren døde, og tok over drifta på garden 34 år gamal då mora og døydde tidleg. Gardsdrifta held fram til kring 1970, der han var aktiv saman med kone og born. Det var  kring 10-15 vinterfora sauer, 2-3 kyr, høner og 2-3 grisar.

Gråtass-traktor med bensinmotor vart innkjøpt frå England, sannsynlegvis i 1954, og dette letta mykje arbeidet på garden. Dei eldste borna huska godt da faren henta traktoren i Ålesund og kom køyrande heim i snøkave rett før jul. Gutane sat med nasa klistra i kjøkkenvindauga og venta i spenning. Mørket kom, og brått kom eit svakt lys opp vegen til Bakkane. Det var ikkje lys på traktoren, men faren hadde stoppa hos Klungsøyr ved Risebutikkane og lånt ei lommelykt, men batteria varte ikkje godt noko særleg lenge. Men fram kom han, og var ein av dei første traktorane på Skeide og Ulstein. Traktoren vart utleigd/utlånt med sjåfør for innkøyring av høy for fleire av gardane på Skeide, og etter kvart stilte Lindor gjerne som «sjåfør» i   ein alder av 14-15 år. Det hadde ikkje vore i dag!

Traktoren enda sine dagar i Skollebakken barnehage i 1992, til stor glede for ungane.

I byrjinga på 80-talet, då Norvald vart pensjonist, trappa han meir og meir ned husbyggingsaktiviteten. Han ville satse på eigedom og legge til rette for utleige. Skeidebygget vart  ominnreidd, og dei av borna som ønskte å drive eiga næring, fekk tilhald i bygget, og eksterne leigetakarar fylte resten av det 1200 m2 store bygget. «Turkene» og kai-tilkomsten ved Skeidebygget i sentrum vart rive og sjøen vart utfylt. Planen var å sette opp forretningsbygg i 3-4 etg. på denne del av tomta, leigetakarar var klare, men rentenivået steig og nådde 14 % og Norvald meinte det då var uforsvarleg å starte opp. Han ville  helst tene pengane før han brukte dei. Borna Svenning og Bodill var med han i denne prosessen. Norvald Skeide hadde alltid hatt lange arbeidsdagar frå tidleg morgon til seine kveld, og dette var livstilen hans, sjølv om han gledde seg til å få trappe litt ned for å nyte alderdommen. Men slik gjekk det ikkje, han vart litt plaga av sjukdom siste året, men døydde uventa i 1986, berre 70 år gamal. Kona Solveig, som hadde vore ein aktiv medspelar, dreiv vidare møbelbutikken til ho vart pensjonist.

Skeidebygget med tilhøyrande tomt i Ulsteinvik sentrum vart seld i 1997- 1998 til Coop, då dei trengte meir areal for sin vekst. Kort tid etter kjøpte Ulsmo begge eigedommane og bygde Blåhuset (1.byggesteget).Deler av «Nyehallen» på Myra stilte Solveig Skeide til disposisjon for turngruppa i Hødd fram til sin død i 2011, og dei nyttar desse lokala enno.

Om Norvald Skeide skriv Asle Geir Widnes Johannesen dette om han i boka “Hundre år – hundre personar i Ulstein”:

Norvald Skeide var gründer og oppfinnar. Han gjekk læretida si ved Hatlø Verkstad og arbeidde der i fleire år. Etter krigen starta han produksjon sjølv: taklampar, barnevogner, sparkar, rattkjelkar m.m.

I 1947 kjøpte han tomt på ytre Skeide. Her bygde han verkstad. I fabrikken produserte Norvald slikt som lasteskuffer for traktor, silosvansar, mjølkekjerrer, hydrauliske dekkavtakarar, borestemmaskiner. I dei gode sildeåra på 50-talet utvikla han eit automatisk sildemåleapparat som ikkje skadde silda. Dette tok han patent på. Skeide Fabrikker AS, seinare Skeide Mek. Fabrikker AS, produserte etter kvart bandtransportørar, vinsjar, vareheisar og kraner i ulike storleikar. Brørne hans var medeigarar i fabrikken.Han tok også patent på ei fiskevaskemaskin som kunne nyttast til all slags fisk.

Norvald var hovudeigar og disponent. Seinare trekte han seg ut av den daglege drifta og retta blikket mot ferdighusproduksjon. På slutten av 60-talet starta han Skeide Bruk As, seinare Skeide Hus AS. Verksemda dreiv fedighusproduksjon. Målet var å byggje hus på kortast mogleg tid. På 70-talet vart det levert om lag 50 komplette hus i året. Han trappa ned denne aktiviteten i byrjinga på 1980-talet og vart pensjonist.

Kona aksepterte at bryllaupspengane i tillegg til kapital frå kjellarverksemda gjekk inn i bygginga.