Kleven & Co, 1951-1994

I 1955 gifta sonen John seg med Kari Sundgot (f. 1935). Ho arbeidde også på Straumane og likte godt butikkarbeidet. Det vart bestemt at dei skulle ta over butikkdrifta frå Kornelia, og huset dei bygde seg på Lunheim i Køyla, skulle ha fryseri og butikk. Dette var før det var vanleg med frysar i heimen, så det var marknad for å leige ut fryseboksar til private. Fryseriet var det første på Dimnøya, og Kari hugsar korleis ho sykla rundt og skreiv kontrakt med bygdefolket for leige av fryseboks før dei starta husbygginga. Det var viktig å få fryseriet i drift snarast mogleg, så kjellaren på huset var ferdigbygd og fryseriet i drift i 1956, året før resten av huset stod ferdig. I 1957 var huset innflyttingsklart, og butikken vart overtatt og flytta den 1. september, på Kornelia Kleven sin 60 års dag.

Assortert vareutval

Kassadagboka fortel næringshistorie frå dag til dag. I juli 1958 vart det fakturert varer til båtane Lano, Sleipner, Dimnavåg, Stålegg, Falken, Barmnes, Notøy, Remøy I, Boggy og Frøytor for leveringar den våren og forsommaren. Kleven & Co var utover 60-talet framleis ein kombinasjon av skipshandel, innkjøpsavdeling til verkstaden og daglegvarehandel. John hadde full dag som dagleg leiar på verkstaden, så det var Kari som dreiv butikken. Dongeri var på den tida synonymt med arbeidsklede og Kari kjøpte inn både overalls, heile kjeledressar og todelte arbeidsklede med jakke og bukse til Kleven Mek. Marius Kleven sin karakteristiske grå lagerfrakk var også på innkjøpslista. Som stor innkjøpar av maling, vart Kari til og med invitert på kundetur med Fleischer malingsfabrikk til Bergen. Det var ein av dei få gongane då John var med henne som følgje på forretningsreise og ikkje omvendt. – Og ho var den einaste kvinna som var med på turen som kunde. Ut over 70-talet vart det mindre innkjøp til verkstaden og meir ein rein daglegvarebutikk. Men framleis var det både bruksgjenstandar til heimen og gåveartiklar med i sortimentet.

Vi som vaks opp med butikken som barnehage, hugsar eksotiske varer i hyllene som hårnett, tørrsjampo, lettølet Brigg, fenomenet fruktekstrakt, skråtobakk, dei første Toro gryterettane og skuffa med knappar, sytråd, glidelås og strømpehaldarar. Tynt brevpapir som var spesiallaga for julebrev til slekt i Amerika, fekk du også, i lag med vanlege julekort og gåvelappar. Så var det den øl-kassa som vanlegvis stod under ei hylle på kontoret bak butikken. Den måtte ha ein lapp med namn på – i tilfelle kontroll. Øl kunne berre seljast i heile kasser og på bestilling. Vi bidrog med «barnearbeid» og lærte tidleg å ordne i hyllene og sette dei eldste varene fremst, så ein ikkje brann inne med noko. Malingsspanna, som med ulike storleikar kunne stablast og ommøblerast i det uendelege, var kjekke å leike med.

Det meste kom i laus vekt i starten; kaffibønner, mandlar, tørr mór i kveilar, store stykke Gouda-ost som vart oppdelte, pølser i metervis. Kaffitraktaren var ikkje komen i alle heimar, og kokekaffi var det vanlege. Men John hadde fått filterkaffi på ein tur til Bergen, og den vart han ikkje dårleg i magen av, plaga som han var av «brøstsved.» Dermed vart Kleven & Co ein av pionerane blant butikkane i Ulstein med sal av filterkaffi frå Friele. Du fekk sjølvsagt kjøpe trakt og filter også.

Mjølk vart i dei første åra levert frå meieriet i Syvden, og Kari og John henta mjølka på Hansgjerdet i Hasund med sin særprega motorsykkel med kasse bak. I mjølkeflaskene si tid måtte returflaskene samlast opp og køyrast til fergekaia på Leikong, der dei vart med ferga til Velsvika og plukka opp av meieriet. Etter kvart vart det dei raude varerutene og mjølkerutene til «Kollen» Moldskred som leverte varer og meieriprodukt på sine daglege turar rundt Dimnøya. Egga var dei første fem åra særs kortreiste, med størst leveranse frå næraste nabo opp på Kleiva, Lars Kleven, men også frå ei rekke andre småbrukarar på Sundgotane.

Grossistane var Møre Kjøpmends Engros og Arthur B. Vennersberg i Ålesund, og gjennomgang av «Riskontro-bøkene» gir eit spennande innblikk i det lokale og regionale næringslivet på den tida; Ulstein Mylne, Brattvåg Margarinfabrikk, Sverre Sundgot & Co A/S Aalesund, Møre Arbeidsklærfabrikk på Stranda og Mykle Mineralvannfabrikk i Haugsbygda. D. Slettevoll Skjortefabrikk på Rovde var også leverandør – driven av Daniel Slettevoll, gift med Borghild (1924-2004), eldste dotter av Kornelia og Marius. På Kleven & Co var det mest Hansa-brus i kjøledisken, som vart selt i agentur og køyrt ut av Lidvar Ulstein; oftast med ein god kommentar på kjøpet. Han hadde med seg sjæferen Rex som co-pilot. «Hugsar du kor redd du var han Rex?!», spurte Lidvar meg 30 år etterpå. Bakarvarer henta Kari i alle år hos Josef Ulfsteins Bakeri, og slaktarvarene tok ho med Johs. Brage Strand. Når Brage slutta, vart det påleggsleveransar frå Brudevoll Kjøtt. Når Kari tok bilen og henta varer i Vik, låste ho døra og hengde opp ein lapp med Kjem snart.

For oss ungane var det stas når det kom handelsreisande til butikken. Opp av veskene sine drog dei plastmapper med glansa bilete av det siste innan alt frå LaMote nøylonstrømper til Freia og Bergene sjokolade. Håpet var sjølvsagt at det kunne vanke ei smaksprøve av nye godteri. Dimna-ungdomane på 80-talet var ivrige kundar av smågodt til 10 øre stykket. Dei knallgrøne sure bombene var favorittane, i tillegg til småsjokoladar og karamellar. Det var også kjekt når det kom vareleveransar og nye varer skulle opnast, prisast med leseleg handskrift på kvite klistrelappar og settast pent i hyllene.

Leilegheita vår var i etasjen over butikken, og det var ringeklokke på butikkdøra som varsla kundebesøk for Kari, som også var husmor i familien med alt det innebar, og i tillegg vaska sengklede og handdukar for leigearbeidarar på Kleven. Ei av oss jentene sprang ofte ned og tok oss av kunden medan mor Kari fekk frå seg det ho akkurat hadde i hendene når det sa ding dong. Utanom opningstid ringde sambygdingar ofte på inngangsdøra vår og bad pent om å få krisehandle eitkvart som mangla til søndagsmiddagen eller eit bursdagsselskap. Det var også enkelte som meir systematisk gløymde opningstida. Vi hadde også reservenøklar til fryseboksane som hang nummererte på ei treplate på veggen over telefonen i butikkgangen.

Kleven & Co vart på mange måtar etter kvart ein «storkiosk» for dei tilsette på Kleven. Dei kom opp på butikken og handla i lunsjpausen, og dei kunne skrive. Avtalen med den enkelte var at det som ikkje var betalt før neste lønning, vart levert rekning på til lønningskontoret på Kleven og trekt av lønna. Populære lunsj-varer var mórsnabb, brus, tobakk og sjokolade. Etter kvart vart også den påsmurte baguetten ei avveksling til brunostskiva i lunsjen. Nokre faste kundar hadde med seg handleliste som dei leverte i lunsjen og så var varene ferdig pakka i kasse til henting når arbeidet var ferdig kl 16.

Det var sosialt å gå opp på butikken og handle i matpausen. Den første tida var pausen på ein heil time, og det var ikkje alle som for heim til middag. Men også seinare når lunsjpausen vart nedkorta til ein halv time, vart det fortalt mang ei skrøne over ei 0,25 liters cola-flaske, som vart fortært sitjande i den lave, men passe breie, glaskarmen på butikken. Lukta av olje, sveis og tørr mór høyrer liksom i hop. Ho Kari var nok også litt ventil for den eine og andre frustrasjonen. Husmødrene som kom og handla hadde tid til ein prat, og mange kundar hadde sine særtrekk som vi av og til herma etter når dei hadde gått. – Ei eldre dame bad til dømes alltid om to plastnett for å få likevekt når ho skulle bere varene heim; men 100 meter bort i vegen tok ho alltid begge netta i same handa og handveska i den andre. Ein blir litt menneskekjennar av å stå på butikk.

I takt med tida

Kleven & Co heldt drifta i gang til 1994. Butikken hadde heile tida levd i takt med utviklinga på verftet, og no var det tid for å få eiga kantine som tilbaud dei tilsette det dei hadde behov for i løpet av arbeidstida. Kantina på Kværner Kleven Ulsteinvik vart opna med klipping av ei pølsesnor i samband med 50 års-jubileet til selskapet. Kari Kleven hadde halde butikken i gang i 37 år då ho stengde døra utan å henge opp Kjem snart-lappen 31. mars 1994. Alle hadde vorte dramatisk mykje meir mobile og det var ikkje grunnlag for fleire moderne butikkar på Dimnøya enn Straumane Handelslag.

Mange har vore innom butikken som medhjelparar i periodar; Kari si søster Lidunn Djupvikvåg førte rekneskapen. Pernille Myrlie, Vigdis Garnes, Perly Pedersen og Eli Waage Hansen var butikkhjelparar når Kari til dømes var på reise i inn- og utland i lag med John.

Køyla var eit lite familiesamfunn som levde i symbiose med utviklinga av verkstaden. Mannskap og arbeidarar på overtidsarbeid fekk nokre år kjøpe middag, laga og servert heime hos Kornelia. Seinare tok Kari over denne middagsordninga. Stova og kjøkenet bak butikken vart disponibelt når dei bygde på ein ny etasje midt på 60-talet og dessutan fekk Kari hushjelp som måtte brukast godt. Tenestetausene Norunn Notanes, Kirsten Dimmen og Reidun Roald var alle innom denne middagskokinga. På 70-talet vart det fast overtidsmat på verftet der Bertha og Solveig, konene til Asbjørn og Magnar Kleven, hadde regien på det nye kantinekjøkenet. Utan særleg forvarsel kunne det også kome ein skipsreiar i hælane på John når han kom heim frå kontoret. – Mat skulle det vel bli ei ordning på, meinte disponenten, når ein hadde eigenfiska laks i fryseboksen og poteter, agurk og rømme på butikken. – Ingen problem! All ære til Kari som handterte alt dette.

Å vekse opp i dette var kjekt og spennande. Døtrene i huset lærte tidleg å handtere kassa-apparatet, og ein hadde den største respekt for å rekne rett når vekta skulle handterast med lodd og det heile. I tillegg til det praktiske og det sosiale, fekk ein med seg den erfaringa at det å vere gründer og næringsdrivande ikkje er ein ni-til-fire-jobb. «I tillegg fekk vi eit veldig godt immunforsvar, oppfostra som vi er på mat med utgått dato», seier Annelise og Kjersti.