Småfiskje

Frå gammalt av hadde vi ei not som vart kalla landnot. På Skeide hadde dei eit notlag som var i sving før krigen. Eg kan hugse at dei leverte agnsild til linebåtar. Det var 5-10 gardar som hadde part i eit slikt notlag.

Men det eg hugsar best er Osnes notlag. «Hårek» heitte notbåten. Dei hadde ein notbåt og ein spelbåt. På 70-talet brukte ungdomane notbåten som dei då kalla «Hårek», og båten blei rigga med segl.

Han var mindre enn notbåten, og i grunnen brukt berre for spelet sin del. Det var forresten spel på begge båtane.

Der var ei sveiv på kvar side og ein rull i midten. Ein mann måtte «halde an» drotten. Om sommarane dreiv dei nokså aktivt. Hans Osnes («Mikkel» som han vart kalla på folkemunne) var bas heilt til «Dale» (Hans Skeide) overtok. Eg kan minnast fleire gongar dei hadde steng bort på Holmesundet. Siste gongen dei tok sild der borte var i juni 1952. Dale låg og lodda. Det var langt nord og aust for Kataskjeret. Dei sette og drog ut i slippen her på Håkonsholmen, og jammen fekk dei sild! Det blei ein god slump feitsild. Ja, det var alltid «eit liv og eit tidsfordriv» når denne gjengen var ute og rodde med nota. Frå Solaberget og sør til Boholmen heiter det «Kastet». Det var no liksom deira faste plass.

Notavollen heiter marka nord for Oshaugnausta. Der hala dei nota utover når dei skulle sjå etter hol og gjere anna vedlikehald i gamal tid.

Naustet til Osnes notlag stod på nordsida av Boholmen. Dei siste to-tre åra nota var i bruk kosta dei på seg ny notbåt, ein av snurpebåtane som høyrde til «Bell». Denne båten hadde motor til framdrift og til spelet. Men det vart nokså fort slutt. Ei tid var…

Karane rekna det som ei kjærkomen avveksling frå det daglege strevet å få fare på nota. Vel kunne det vere hardt, men det var også mang ein fin kveld. Og mange vitsar og stubbar blei fortalde. Iver-Lars (Lars Osnes) sa ein gong: «Ej e» so tidalause at ej hekje tida å gjere noke!»
Det var mang ei kjærkoma krone i notpengane i dei dagar. Det var ni eller ti partar som eigde i Osnesnota.

Våge notlag høyrde heime i Vågane på Dimnøya. Til dette notlaget høyrde det folk heilt frå Hatløya og til og med Kleiva. Naustet deira stod på Spjutøya, på innsida av Spjutøytangen. Muren står der urøyvd i dag. Eg meiner at siste gongen dei var i «Holmen» var hausten 1946. Truleg var det brisling dei tok den gongen. Spelbåten deira tok Hatlebakk over og brukte som snekke.

Det var ein mann frå kvar gard som måtte på nota. Så vidt eg hugsar, åtte Kleiva i to nøter. Dei hadde også part i Hasund notlag. Nothuset deira stod på austsida av Sandvika (aust for Hasund Mek).

«Sjåbakkane», «Sjåvika», «Sjå­naustet» – der var alltid einkvan på vakt, og der brukte karane å møtast. Namna talar sitt tydelege språk.

I Dimna var der også notlag. På Dimnavågen har det vorte teke mykje sildepengar. Blikkvågane var også ein god silde- og makrellplass. Bestefar på Kleiva (Kleiva-Pål) var ein gong i indre Dimna i eit bryllaup. Då gjorde storseien landgang. Karane let bryllaup vere det det var, og kom seg i båtane i ei viss fart.

Når snurpenota kom i vanleg bruk, vart landnota heilt utkonkurrert.

Kastenota

Her var fleire som var ute og rodde med mortenota i mine fyrste barneår. Kleiva og Klubben hadde kastenot i lag. Dei var som oftast tre mann i lag om dei skulle vere sjølvhjelpte med nota.

I mine fyrste år som eg kan hugse, var dei trottige ut i Holmen og på Sundet. Der var det nesten alltid pale eller mort.

Ein dag, eg trur det var om våren 1940, då dei var der med nota utanfor Mjølskjeret, var der noko som vad. Og dei sette ein drott i ytste Halmstangen og innover mot skjeret i sundet. Resultatet vart fleire hektoliter med forfangstsild.

Forfangstsild var noko som kom inn i fjøra og under land når storsildfisket var slutt. Ho var litt mindre enn vanleg storsild og litt mager. Det var mange snurpebåtar som låg på «forfangen» som dei kalla det.

Då han Kleiva-Karl hadde fått endane i land, låg han alltid og heldt i korka på nota midt på, og såg ned i nota. Karane sa at det var visst berre småmort.

– Nei, her er noko større opponde, var svaret frå gubben.

Her var også ein annan gammal mann som rodde med mortenota. Det var gamle Gjerdsbakk-Martinus, bestefar til mellom andre Lise Gjerdsbakk. Eg kan hugse han som ein gamal og skjeggete gubbe som sat attpå notatlungen og skuta med bakårane. Han var også fast mann på Holmesundet i mine gutedagar. Elles var der mange andre frå Dimnøya som tok mort og pale. men dei heldt seg for det meste mellom Stokksund­holmane og i Nautøyområdet.

På same tida var der kastenot på Hatløya. Men denne var noko tjukk og tungfør. Dei fire gardbrukarane åtte kvar sin part. Når fire skal eige i lag er det noko tungvint. Dei var likevel ofte av stad for å ta mort. Eg veit ikkje kvar nota vart av, men ho hang i Tafjordnaustet lenge.

Sekkjenot

På Hatløya hadde dei også ei sekkjenot. Denne var firkanta. Dei søkkte ho ned i sjøen, med ein færing i tauet på kvart hjørne. Eg kan såvidt hugse at ho var i bruk då eg var 5 år. Seinare veit eg ikkje om at ho vart brukt. Det var truleg eit tungvint fiskeri.

Sildesteng

Sildestenga som var i sundet kan også nemnast. Nokre vårar kunne det vere 3-4 steng på ein gong. Dei kunne ligge og slepe nota på plass, heile tida seint og forsiktig for at silda ikkje skulle verte sprengd og daude.

Av og til fylgde det storsei etter nota. Ein morgon fiska eg 83 stykke, ca 400 kg!

Sør på Jaktevikja var der også ein fin plass for sildesteng.

Å sluke

Ein annan fiskemåte som vart brukt i gamle dagar, kalla dei å sluke. Dette var eit snøre på 10-15 famner med ein sluk i enden. Denne var støypt av tinn, slik at han var på tyngde med ei stor stingsild. Ongelen var faststøypt i sluken. Sluken vart egna med sandmakk. Så var det å ro langs med land. Sluken gjekk 2-3 famner djupt. Det var mykje «raudtorsk» å få på denne måten. Det var ein nokså vanleg fiskemåte.

Tenk å ro slik ein fin sommarkvald – og på den tida var det fisk å få!

Potatroder

Potatroder var ein annan meir spesiell fiskemåte. Pale, lyr og makrell var det helst ein fekk med dette fiskeriet.

Det blei gjerne brukt bambustroder som var rundt 5 meter lange.

Ein tok baktofta i færingen og la ho på tvers over bakskuten. Der sat han som hadde tradene. Han drog fram den eine 20-30 cm, den andre tilsvarande attover. Taumen i trada måtte ikkje vere lenger enn trada, elles vart det problem når ein skulle ta inn fisken. Når ein tok inn eine trada, heldt ein den andre under arma. Dette er ein eigen teknikk som vanskeleg kan forklarast. Han må lærast. Ein måtte vere to personar, ein som rodde og ein som heldt tradene. Det var frå jonsok og utover hausten, når det var ver til det, at dette fiskeriet gjekk føre seg. Dei gamle sa at når det leid så langt på kvelden at ein såg stjernene var det slutt.

I mine gutedagar var eg ofte med bestefar ut med potatrodene. Slik heldt me oss med kokefisk til kvelds og til middag dagen etter.