Haddal Notlag

Historia om Haddal Notlag starta på slutten av 1940-talet. Det vil seie; der var eit notlag langt tidlegare, med notnaust i bytet mellom Myrane og Indre Haddal. Eg kan så vidt hugse at vi som gutungar leika oss i restane av dette naustet. Nøtene var rotna, og båtane var borte. Notbas i det gamle notlaget var Elias Myrene, far til Ingolf.

Lissa not i kjellaren

Vinterkveldane sat desse karane i 40 – 50-årsalderen i kjellaren i huset til Hans Ringstad og lissa not. Det var her dei bygde kastenota, stengenøtene og orkastenota.

I 40-åra var det ikkje kome nylonnot, så notbolkane som skulle lissast saman, var i bomull. Karane sat med ein bolk på kvar side av krakken,

og stundom huka dei lissinga på ein spikar i ein plank, eller i veggen. Andre gonger var det vi gutungane som heldt lissinga. Eit anna gjeremål for oss var å legge tråd på lissenælene.

Før nøtene var klare til bruk, måtte dei barkast. Dette gjekk føre seg nede på ”Brygga”, ein pir bygd av naturstein. Den høyrde til Rasmus Haddal sin eigedom, og det var her notlaget hadde base, og her stod nothenget lagleg til, slik at nøtene kunne halast rett opp frå notbåten.

Notverkstad i naustet

Seinare vart det også sett opp naust for båtane og bruket, og notverkstaden vart, naturleg nok, flytta ned på naust- loftet.

Første tida hadde dei ikkje motor i notbåten. Dersom ein skulle ha lengre utrorar enn Haddalvika, vart motorbåten til ”Johan-Nils” på Garnes nytta til sleping, men kastinga gjekk føre seg ved at fire mann rodde notbåten frå spelbåten som låg ved land, i ein boge rundt sildestimen og til lands lenger borte i fjøra. Så var det å hale. Stod stimen langt borte, måtte ein bruke lange drottar. Då vart det mykje haling, Først drottane med handspel i båtane, så nota med handmakt, stundom i båten og stundom i fjøra. Kreftene til Bjarne var gode å ha. Han kunne drage eine enden åleine, medan vi var to og tre på andre enden. Bort på sjøen, hengande på kavlen, var det to og tre båtar som letta på nota når ho sat fast i botnen. Dette var oftast Ingolf og Josef, stundom også Hans.

Arbeidet var tungt, og det vart ikkje så mykje lettare når der kom motordriven notbåt. Han kom etter berre eit år eller så, bruktbåt. Han fekk  namnet  ”Truls”,  og  hadde bensindriven motor; FM. Håkon var motorpassar. Seinare kom det ein notbåt til, ”Trine”, og der var det Nils som var førar. Det vart drifta med to notbåtar til i slutten av 50-åra. Då kom den nye ”Truls”. Norvald Myrene kjøpte seg inn i laget, om lag på denne tida.

Det var stort sett Hans som var lagets ”Reodor Felgen”. Han gjorde mange smarte tiltak som letta arbeidet til karane.

I landnot-tida var det i hovudsak sild som vart fiska; Forfangsild om våren og feitsild om sommaren og hausten.

Så vart stenget ståande til Rasmus hadde meldt fangsten inn, og dei hadde funne kjøpar. Var det sild som passa til ”bedre anvendelse” (også betre pris), kom oppkjøpar med skute og kasser for å hente. Ofte var det levering til fiskebåtar som kom og skulle ha silda til lineagn.

Visste kvar som var kastande

For oss var prosedyren den same: Orkaste passeleg mykje av silda i stenget til å fylle ein færing eller to, ause den opp i færingane med handhov, ro den over til mottakaren og ause den opp i hektoliter etter hektoliter som vart heiste om bord i mottakarbåten.

Trass i slitet er det ikkje dette som

sit igjen i minnet om denne tida. Nei, det var alle dei fine kveldane ute i fjordlandskapa. (Vi var avhengig av stilt ver for å kunne finne vadande sild). Ekkolodd hadde vi berre høyrt om.

Det var spenninga når vi fann ein lopp som stod på kast. Det var ikkje berre spørsmål om kor langt frå land den stod, men også om den stod på ein plass der nota ville gå, dvs. at der ikkje var henge på botnen som hindra ilandhaling. Dei fleste av karane visste vel kvar det var kastande, men det var basen som passa på at det vart kasta på rette måten. (Han hadde berande røyst og forståelege geberder). Stundom prøvde vi å skimle sildloppen i den retning vi ville ha den. Det kunne gå ein gong iblant, om loppen ikkje var for stor. Men større stimar var det vanskeleg å flytte på. Ein måtte ha tolmod og vente til han flytte på seg utan vår hjelp.

Josef, Hans og Ingolf hadde gode kontaktar i andre bygdelag, og fekk spurlag om sildesyner frå Botnen, Dimna, Lyngnesvika, Ertesvågane, Eiksund, Tjørvåg, Aurvågane osv.

Største kastet eg var med på, var på utsida av Kalveneset. Det var på ca. 1000 hl. Ein fin ”kløn”, kalla dei det.

Seinare vart Trulsen ombygd til landets minste snurpar. Hans bygde snurpenøter og stengeposar. Laget vart oppløyst i det Hans og Oddbjørn Ringstad kjøpte ut dei andre eigarane.

Eit par gonger i sesongen var det utbetaling av lott. Rasmus var kasserar, og lottutbetalinga gjekk alltid føre seg i stova ”Ned i Gara”. Vi samlast i bestestova. Det var alltid sundagskveld, og vi var presentabelt kledde.

Eg hugsar ingen ting om prisar og lottar, men eg hugsar at Rasmus presenterte sakene og utrekningane på ein ryddig måte. Høyrde aldri at nokon stilte spørsmål om oppgjeret. Nei, praten gjekk om episodar frå sesongen, og historier frå eldre tiders landnotbrukt. Særleg var det moro å høyre om storkast haddalkarane hadde gjort, bomkast konkurrentane hadde gjort, og tabbar som basane var skuld i, som denne frå eit notlag som hadde stengt Dimnavågen: Det var i det skyminga gjekk over til haustmørker, og karane lurte på om dei hadde silda inne. Basen låg ”attpå vånå”. Han såg eit liv innpå nota, og gav beskjed: ”Hurra i land, eg tvilar ikkje på sorten!” Karane drog nota heilt fram på sanden, og då sprang der ei rotte framover tanget, og smatt inn i graset.

Som yngste mann i laget hadde eg ikkje så mykje å fortelje slik, men eg kunne fortelje om alle gongane eg skulle fylle bensin nattestider, og handelsmannen alltid kom ned og fylte i kannene, fullt påkledd, iført blankpussa sko, slips, vest og blankskjolda hue. Han var serviceminded og spurde kvar gong kvar vi hadde kasta, og korleis det gjekk. Ein sann haddalspatriot.

(Nokre av bilda er henta frå heimesidene til Kystmuseet.)