Ulstein samfunnshus A/L

Reisinga av Samfunnshuset er ei sams oppgåve som alle ulsteiningar, heime og ute, må samlast om. Og tiltaket er også så stort eit lyft at det krev ålmenn samling av alle. Men står vi samla greier vi lyftet.

Kvar einaste huslyd må verta medeigar i huset. Samfunnshuset vil verta ein kulturmidstad i bygdene våre. Det vil gjeva oss vilkår til å fylgja med i det beste landet kan by t.d. av foredrag, song og musikk, det vil verta samlingsstad for oss sjølve også til fest og tilstellingar av ymse slag, og det vil gjera det mogleg å ta møte frå vidare krinsar.

Vi treng ikkje koma nærare inn på kor viktig oppgåva det er å få reist Samfunnshuset. Vi vil derimot poengtera kor viktig det er at alle vert med i dette arbeidet, så tiltaket lukkast.

Difor: Når aksjeteiknarane i desse dagar går ikring, og også kjem til deg, så vis dei ikkje ifrå deg! Støtt tiltaket! Skriv deg for så mange aksjer som di økonomiske evne tillet. Ver i alle fall med.
Aksjonsutvalet. (direkte avskrift)

På neste møte trekkjer Kåre Flø seg. Det ser ut som han flytter frå bygda. Så var det å setje saman eit nytt aksjonsutval: Hanna Kristiansen, Bjarne Alme, Per G. Osnes og Peder Fritz Waage får oppgåva.

Parallellt med at desse idealistane prøver å få folket med seg til å bygge det nye huset, går diskusjonane og meiningsytringane i Vikebladet.

• Kva skal vi med eit nytt hus?
• Kva skal det nye huset fyllast med, vi kan ikkje støtte det før vi veit kva vedtekter det skal ha.
• Kino- og teatersal? Størsteparten av det som dei syner er fanteskap og umoral. Og sume ungdomar reiser vel på dans og slik styggedom også.
• Eg vil på det beste råde ifrå toleranse som sluker alt. Då vert det nye samfunnshuset berre ein svart flekk på vårt misjonskart. Og det må det ikkje bli.
  Så kom det eit innlegg som nok dei fleste syntest gjekk for langt. Der kom eit slags svar etter ei stund.

Aksjonskomiteen skreiv ikkje så mykje om saka. Dei heldt eit rimeleg sakleg, orienterande nivå, men dei hadde ytra i avisa at dei ikkje ville ha nokon for – mot diskusjon. Det var vel logisk, for dei var bestemte på at hus skulle det bli.

I denne tida hadde ikkje Vikebladet nokon som var tilsett som journalist. Dei fleste innlegga var det privatfolk som stod for. Mange av dei handla om livssyn og moral, og det var vel ikkje så rart at desse skriveføre folka også ville publisere sine meiningar og tankar om samfunnshuset. Svar fekk dei, men ikkje akkurat frå Aksjonskomiteen.

Til generalforsamlinga i 1954 var det utforma vedtekter for huset. Det blei halde val av styre, og desse blei valde: Per G. Osnes, Reinhard Høydal, Peder F Waage, Olav H Saunes, Tora Bakken
Varamenn: R. Hatløy, Fru Røyneland, Sverre Kristensen, Bergljot Alme og Per A. Dimmen.

Så sette dei saman Representantskap for aksjeigarane. 8 for A-andelseigarar og 7 for B-andelseigarar. Alle med personlege varamenn, så no verka det formelle å vere på stell. Namnet skulle vere a/s Samfunnshuset. Det blei seinare endra til Ulstein Samfunnshus A/L

Framleis ville dei gjerne ha samarbeid med kommunen om bygginga, og var interesserte i å finne ut om kommunen ville bygge dei kommunale kontora saman med samfunnshuset. På same tid ville dei undersøkje om tomta som på reguleringsplanen var avsett til kinolokale kunne brukast til Samfunnshuset.

I denne generalforsamlinga blei det behandla fleire viktige saker:

Dei utnemnde mellom anna ei fullmaktsnemnd som bestod av Halvdan Saunes og Reinhard Høy-dal.

Det blei opplyst om at aksjekapitalen var på 25 500 kr.

Dei behandla og vedtok vedtekter for huset.

Det viktigaste arbeidet vidare var å skaffe meir aksjekapital. Styret meinte at det måtte vere ein minimumskapital på 75 000 kr. Og så måtte dei ta kontakt med bygningsrådet i kommunen for å skaffe tomt. Same haust vert Hans Dragesund og Sverre Ottesen utpeika til å tinge med Rasmus Vik om leige av den tomta som på reguleringskartet er innteikna til kino.

Sommaren 1956 er dei framleis ikkje komne lenger enn at det blei nedsett eit utval som sytte for at tomta blei oppmålt og at det vert skrive leigekontrakt på tomta. Dei vedtok også å få utarbeidd finansieringsplan.

Til generalforsamlinga i 1954 var det utforma vedtekter for huset. Det blei halde val av styre, og desse blei valde: Per G. Osnes, Reinhard Høydal, Peder F Waage, Olav H Saunes, Tora Bakken
Varamenn: R. Hatløy, Fru Røyneland, Sverre Kristensen, Bergljot Alme og Per A. Dimmen.

Så sette dei saman Representantskap for aksjeigarane. 8 for A-andelseigarar og 7 for B-andelseigarar. Alle med personlege varamenn, så no verka det formelle å vere på stell. Namnet skulle vere a/s Samfunnshuset. Det blei seinare endra til Ulstein Samfunnshus A/L

Framleis ville dei gjerne ha samarbeid med kommunen om bygginga, og var interesserte i å finne ut om kommunen ville bygge dei kommunale kontora saman med samfunnshuset. På same tid ville dei undersøkje om tomta som på reguleringsplanen var avsett til kinolokale kunne brukast til Samfunnshuset.

I denne generalforsamlinga blei det behandla fleire viktige saker:

Dei utnemnde mellom anna ei fullmaktsnemnd som bestod av Halvdan Saunes og Reinhard Høy-dal.

Det blei opplyst om at aksjekapitalen var på 25 500 kr.

Dei behandla og vedtok vedtekter for huset.

Det viktigaste arbeidet vidare var å skaffe meir aksjekapital. Styret meinte at det måtte vere ein minimumskapital på 75 000 kr. Og så måtte dei ta kontakt med bygningsrådet i kommunen for å skaffe tomt. Same haust vert Hans Dragesund og Sverre Ottesen utpeika til å tinge med Rasmus Vik om leige av den tomta som på reguleringskartet er innteikna til kino.

Sommaren 1956 er dei framleis ikkje komne lenger enn at det blei nedsett eit utval som sytte for at tomta blei oppmålt og at det vert skrive leigekontrakt på tomta. Dei vedtok også å få utarbeidd finansieringsplan.

Innsamling til huset pågjekk i mange år og på mange måtar. På same tid pågjekk det fleire tikronerullingar i Vikebladet. Gutemusikken, Kvileheimen og andre gode formål blei delfinansierte på den måte. Ein person utfordra to,tre andre til å betale inn til formålet, men måtte ha betalt sjølv først.

Aksjonskomiteen for Samfunnshuset lyste ut aksjerulling. 50 kr var nokså mykje pengar den gongen, men ein del nye aksjer blei teikna på den måten. Det å skrive seg på denne lista, var også å tone flagg, så kanskje kvidde folk seg for det.

Det blei arrangert tombola og andre utloddingar. Det blei også arrangert marknadar, men ikkje av det slag som vi ser no med sal av forskjellig slag. Den gong var det meir små konkurranser som ballkast og ringspel og liknande, og sal av pølser og brus. Det var antakeleg Husmorklubben, og kanskje arrangørnemnda som stod for det. Namnet Husmorklubben finst i ei årsmelding for Representantskapet til Samfunnshuset, men det er vanskeleg å finne noko om denne klubben i nokon andre stader.

Det var også arrangert eit par dansar på ”Korken” som det blei kalla den tida. Det ligg i Hasundstranda, og der har vore sildeoljefabrikk og anna industri seinare. 16. mai i 1956 blei det arrangert dans i råbygget til ”Servicestasjonen” (bensinstasjonen som blei riven i 2018). Alt dette til inntekt for samfunnshuset.

I 1957 blei det arrangert jonsok på skuleplassen kl 21, står det i protokollen. Billettpris kr 2,-, for born kr 1,- Utlodning.

Folk strøymde til, for tilstellingar av dette slag var ein ikkje van med i Ulstein.

Ungdom var vane med å ta med seg eit trekkspel, og kanskje ein gitar, og improvisere dans i eit naust på Skeide, på Teigeneplattingen eller kommunekaia. Dei fleste av dei som farta på slike tilstellingar syntest det var kjekt, men det foregjekk utan oppsyn, så det kunne vere uheldige episoder. Folk var ikkje så godt vande, så å svinge seg i dansen på betonggolv var nok heilt greitt.

Det var oppnemnd ein arrangementskomite som nok tok seg av mange av desse tilstellingane. Komiteen var samansett av Per G Osnes, Gurid Høydal (Saunes), Norunn Haram, Ågot Saunes og Aksel Hauge (formann) Dei var særleg aktive etter at huset var teke i bruk. Då var det karneval og amatørkonkurranser som samla fullt hus. Men særleg offentleg dans ga gode pengar i kassa. Dei var nøye med at inntektene gjekk rett til avbetaling av dyre privatlån.

I november 1956 ligg festekontrakta for tomta føre. Jarle Osnes har levert teikningar. Han var arkitekt frå bygda og budde lenge i Sverige. Ein Birkeland har også levert eit framlegg. Jarle Osnes sitt sende dei til Statens Ungdoms- og Idrettskontor for godkjenning for bruk av salen som gymnastikksal for folkeskulen og realskulen, i tillegg til Hødd. Der er ein plan om å legge post-kontoret i bygget. Det er også ein plan om å overta nokre brakker som Heimevernet hadde på Tueneset, som kunne brukast i byggjearbeidet.

Dette året blei det også vedteke å søkje om løyve til kinodrift.

Det slår ein at mange måtte ha ei nokså bratt læringskurve i dette arbeidet. Dette var folk som ville ha dette forsamlingshuset, og dei tok på seg eit vidt dugnadsarbeid. Der dei som sat i styret kanskje ikkje hadde så stor erfaring, utnemnde dei ein komite med dei som hadde ei erfaring som låg nærast opp til arbeidsoppgåvene.

Erling Hasund, Peter K Saunes , Harald Ringstad og Steinar Hofseth var med i nemnda for byggtekniske saker. Dei meinte det ikkje ville løne seg å kjøpe heimevernsbrakkene og bruke materialen, det ville bli for mykje arbeid for klargjering

Andre nemnder som blei sette i gang var: Dugnadsnemnd, Tilskipingsnemnd, Finansnemnd og Aksjeteikningsnemd.

Alt i 1957 var det møte med ein agent som ville selje kinoreklame.

I 1959 var det kome så langt at det blei lagt ut invitasjon til anbod av dei forskjellige delene av bygget. Nils Ulstein fekk arbeidet med å grave ut tomta, Solstrand Trelasthandel fekk arbeidet med å setje opp råbygget, Ingvar Svoren skulle gjere rørleggararbeidet. det elektriske anlegget skulle Leif Dimmen ta seg av. Hatløys Målarforretning skulle måle huset innvendig.

Då byggearbeidet kom i gang var det mykje folk som stilte opp på dugnad med grunnarbeidet.

Teikningane gjekk fram og tilbake til Statens Idretts- og Ungdomsråd for å få godkjenning for tippemidlar. Huset skulle utleigast til skulane og Hødd, for då kunne det bli tildelt tippemidlar, men huset og vedtektene måtte stette STUI sine krav. På denne tid var det berre ein gymnastikksal i kommunen. Den var i underetasjen på Hasund skule, som den gongen var ny.

Det var tydelegvis gitt tilsagn på lån frå Sunnmøre kredittbank. I september kravde banken inn-betaling av andelskapitalen. Ca 80 000 kr var innbetalt til styret, 20 000 mangla. Dermed utnemnde dei eit aksjonsutval på 20 ungdomar som skulle gå på husa og få inn den manglande kapitalen.

Det blei også vedteke å ta opp eit byggelån, og fleire andre mindre lån blei også nødvendige å ta opp.

Våren 1960 er det innkjøp av kinomaskiner som er tema. Det blei innkjøpt to brukte maskiner som med reservedelar skulle koste 36 400 kr frå firma Hans H. Knutsen & co, Oslo. Desse var frå 1936 frå ein kino i Moss.

Styret gjekk inn for Infra varme (montert i taket) , og belysning etter Glamox a/s Molde sine spe-sifikasjonar.

350 stolar blei innkjøpte til Storsalen frå Inge Seljeseth. Det var stålrørstolar med bøk klappsete.

Ei sak som gjekk lenge i sakspapira var den om ventilasjonsanlegg. Det kan verke som det ikkje var tenkt på at dette var behov for. Dei andre forsamlingshusa på Hareidlandet var mykje eldre og mindre. Etter konsultasjonar med kyndige folk og anbodsrunde, fekk Sverre Kristensen jobben, og det heile var fullført hausten 1964.

Det skulle tilsetjast folk i ymse jobbar. Vaskehjelp blei Nelly Solberg, ho fekk ta med seg ein eks-tra person etter behov. Vi hugsar også at det blei tilsett garderobedamer som stilte opp på store arrangement, men eg finn ikkje noko om det i starten. Tilfeldigvis hugsar eg at Klara Urke var ei som var der lenge. Kinomaskinist blei Johs. Håndlykken, og fungerande kinosjef blei Per G Osnes. Han blei ganske snart tilsett i jobben.

Johs Håndlykken fortel at han jobba som snikkar på Samfunnshuset, og var den som bygde maskinromet. Under arbeidet blei han spurd om å hjelpe til med forskjellig. Randulf Ulfstein, som eigentleg skulle vere kinomaskinist, blei skada under arbeidet med å bere på plass ein tung del av utstyret, og måtte på sjukehuset. Johs. blei beden om å steppe inn. Ein Molvær frå Langevågen skulle køyre dei første forestillingane, men like før fekk dei vite at han ikkje kom. Johs måtte køyre film åleine, – og eg som berre så vidt hadde prøvt litt, seier han. Med det gjekk no heldigvis fint. Randulf fungerte som assistent ei tid etter at han blei frisk, men Johs. blei etterkvart Kinomaskinisten på Samfunnshuset, og han hadde denne jobben til kinoen der slutta i 2006. Ein del hjelpesmenn/avløysarar hadde han gjennom åra. Dei siste åra var det sonen Tor.

Den 04.08.60 blei den første filmen synt på Samfunnshuset. Det var ein film som var tillaten for barn over 7 år, og heitte X-49 Smiley. Ein film som ikkje har late etter seg særlege spor i filmhistoria. Men på vaksenforestillinga same dag gjekk Anastasia med Ingrid Bergmann, Yul Brynner og Helen Hayes. Denne blei rekna som ein kvalitetsfilm. Nær 900 var på kino første helga, skriv Vikebladet.

Etter kvart finn styret og forretningsførar ut at 16 -17 -åringar må ha aldersbevis. Det ser vi i ein annonse i Vikebladet. I det heile er lokalavisa viktig for både det som skal gjerast kjent, og mei-ningsytringar. Eit lengre innlegg om korleis ein oppfører seg når ein går på kino, med sitat frå ”Skikk og bruk”, kan ein også finne i avisa, skrive av kinosjefen.

Filmspalta i Vikebladet blei gjengangar nesten til kinoen blei avvikla. Den inneheldt førehands-omtale av filmane, for det meste basert på stoff frå filmbyråa. Ein del stoff kunne kinosjefane skrive etter eigne vurderingar. Dei reiste på filmtreff, for det meste i Oslo. Der såg dei så mange filmar dei rakk over. Filmfestivalen i Haugesund var og er også eit slikt forum. Desse treffa var viktig for å ta ut dei beste filmane.

Når det gjaldt filmar, var der eit hav å ta av i starten. Dette var før TV – tida. Kino fanst på Hareid. Der var det berre ein kinomaskin, så det var pauser mellom skifte av filmrull. I Myrvåg var det Bygdekino med same system. Om filmane var fem, seks år gamle, kunne dei likevel visast, for folk flest hadde ikkje sett dei. Etter kvart blei det likevel om å gjere å vise filmar som ikkje var viste på nabokinoane for å få publikum.

Styret bestemte at det skulle arrangerast dans for første gong den 08.10.1960. Det var nok om å gjere å begynne å få inn pengar.

Ei melding blir lagt fram den 28.11.60 at Riksteateret hadde sett opp to forestillingar på Ulstein Samfunnshus til 28.01 og 18.03, Scena var ikkje rigga, så her gjaldt det å snu seg fort rundt. Det blei ny tur til banken for å få lån, og ut å søkje etter firma som kunne ta jobben.

Saka om rom til Posten gjekk ein ifrå.

I september kom det ein søknad frå skulestyret som vil leige eit klasserom.

Per G. Osnes sender eit skriv til styret det han gjer framlegg om tilsetjing av forretningsførar/kinosjef. Han påpeikar at arbeidet som kinosjef er for krevjande til at det kan utførast på dugnad.

Festen tok til med middag på Central hotell med 65 innbodne gjestar. Det var representantar for bankane ved banksjefane Skjåk Bræk og Dragesund, ordførarane i Hareid og Ulstein, entreprenørane, Husmorklubben, styret og representantskapet, alle med ektemakar. Fylket sin idretts-konulent, Kåre Viken, hadde vore ein viktig mann. Han hadde bistått med god rettleiing om det som skulle til for å få huset godkjent for trening for skulane og Hødd. Han var også innboden. Etter middagen med mange talar, var det stor opningsfest på Samfunnshuset.

Ulf og Gutemusikken spela, Karsten Saunes framførte ein prolog av Reinhard Høydal, Mannskoret song, og Tomas Strandabø heldt eit attersyn over prosessen med å få huset så klart som det var denne dagen. Reinh. Høydal heldt ein tale, som avisene skrytte svært av: ”Samfunnshuset skal vere storstova i bygda – eit senter for full fridom og utfalding. Alle politiske avskyggingar skal få sleppe til. Gerhardsen så vel som Løvlien. Huset skal vere ei høgborg for toleransen i bygda”. Kåre Viken fekk æra av å klippe snora, og erklære Ulstein Samfunnshus for opna.

Ei av dei første store tilstellingane Samfunnshuset blei brukt til, var Ulstein realskule sitt 25 års jubileum 14.11.1960. Det var eit stort arrangement med 500 gjestar. Noko slikt hadde det ikkje vore råd å få til før samfunnshuset si tid.

4. april 1961 var det nok eit storhende på Samfunnshuset. Arne Grimstad frå Hareid var tilsett i NRK. Han var leiar for ein programkveld med det beste Sunnmøre kunne skaffe av under-haldningskrefter. Når ein les referatet frå kvelden verkar det som det rådde eit visst kaos, men det sluttar med: Det skal bli spanande å høyre om salen er like tenleg som Store Studio, som han er til samlingar elles.

Året 1960 har innført ei ny tidsrekning her i bygda vår. Dette årstalet står for fullføring av planar om eit fritt samlingshus i bygda vår. Ferdig kan vi nok ikkje seie at det er, men huset blei opna for kino den 6. august 1960. Etterkvart har dei ymse slag tilskipingar auka på.

Det første heile driftsåret gav distriktet eit heilt anna kulturelt liv enn før. Viss ikkje salen var oppteken av andre aktivitetar, var det kino både fredag og laurdag, ofte med to forestillingar for dag. Det var amatørkonurranse, karneval, trylleshow, folkeopplysingsforedrag, kunstutstillingar og konsertar, ofte med gjesteorkester frå nabobygder, eller landskjende musikarar.

Riksteateret hadde fem forestillingar i 1961.

Den første teaterforestillinga var Riksteateret si oppsetting av ”Byggmester Solness”. Meldaren av framsyninga skriv at det var uventa at det skulle vere så stor interesse at så godt som alle billettane var rivne vekk. Det blei ei strålande oppleving for dei nære 600 frammøtte.

I 1962 viste Riksteateret heile sju forestillingar. Av dei var ”Lang dags ferd mot natt” med familien Maurstad: Tordis, Alfred og Toralf. Denne forestillinga gjorde spesielt djupt inntrykk.

”Folk og røvere i Kardemomme by”, var ei framsyning, og ”Dobbelsats og freske fraspark” av Kjell Aukrust fekk vi også sjå.

I tillegg kom Den Norske Opera med forestillinga ”Tosca”. Men denne type underhaldning var nok ikkje Ulsteinpublikum modne for, for Vikebladet skriv om dårleg frammøte.

Av andre kjende skodespel kom Riksteateret med Frøken Julie, med bl.a. Jack Fjeldstad i 1964.

17. mai same år viste Det norske Teater ”Kristin Lavransdatter”.

I 1965 viste Riksteateret ”Othello” av William Shakespeare med Earl Hyman i rolla som Maureren. Hyman spelte seinare bestefar Cosby i The Cosby show.

Den mest mest forbausande annonsen eg fann i Vikebladet var denne om at Ulstein kr. Ungdom-slag arrangerte ungdomskveld på Samfunnshuset. Eg trudde at frontane for og imot Samfunnshuset var steilare enn som så, men det blei ikkje så mange forsøk, og etter ei tid var ungdomskveldane tilbake på Fredheim.

På styremøte 15/2 1961 blir det meldt om at huset får 25 000,- kr i statsstøtte over statsbudsjettet. På dette møtet blir byggrekneskapen lagt fram, og formannen melder at det som er tilført bygget er rundt rekna kr 535 000. Verva i a/s Samfunnshuset i heile perioden hadde veksla mellom medlemane. Men Tomas Strandabø og Per G Osnes var sentrale personar. Begge gjorde ein stor innsats både for at huset skulle bli ein realitet og i drifta. I opningsåret var Tomas formann i styret, og Per G fungerande forretningsførar/ kinosjef/ vaktmeister. Han fekk etter kvart hjelp av Sigurd Saunes til vaktmeistertenestene. Sigurd heldt trufast fram i jobben til han gjekk av på grunn av dårleg helse i 1994.

Hødd søkjer om, og får løyve til å ha badmintontreningar i salen, og får teikne opp ei bane.

Det er tydeleg at det har skjedd noko uheldig, for det står understreka at balløvingar i salen er ikkje høve til for ettertida. Dette gjeld for alle som driv kroppsøving i Samfunnshuset.

Sjølv om Samfunnshuset blei brukt av store deler av innbyggarane i kommunen, og vel stod i ei særstilling i og med at kommunen leigde både klasserom og gymnastikksal, var ikkje kommunestyret så velvillig innstilt til huset.

står det i Vikebladet. Det var søkt om trygd for lån på 100 000 kr som skulle gå til sanering av byggelån, installering av ventilasjonsanlegg, innreiing av kjøkken, måling av huset utvendig og anna. I si tid gav kommunen rett nok garanti for 90 000 kr, men no sette talsmenn for dei andre forsamlingshusa ned foten.

I juni i 1962 har dei etterlengta tippemidlane kome. Kr 15 000 var summen, som gjekk inn på byggelånskontoen. Styret diskuterte om dei kunne få disponere ein del av summen. Då ville dei bruke det til eit luftkondisjoneringsanlegg.

Fordi huset skulle brukast både til kino, teater og anna underhaldning, og også tene til gymsal for skulane og Hødd, måtte stolane av og på golvet stadig vekk. Dette arbeidet fekk dei unge gutar, gjerne realskuleelevar, til å gjere mot at dei fekk gratisbillettar til det som føregjekk på huset. Sikkert ein vinn- vinn-situasjon for begge partar. I det heile gjaldt det å finne smarte løysingar på mange problem, for økonomien var skral, og det var om å gjere å kvitte seg med dyre privatlån.

Sommaren 1961 var det eit stort Sjømannsmisjonsstemne i Ulsteinvik, og festkvelden skulle haldast på Samfunnshuset. Det var skaffa koppar og stolar til 700. Fredheim og Realskulen var tømd for stolar. Fleire stolar måtte skaffast og Bedehuset måtte låne ut koppar, likevel måtte dei vaske opp undervegs for at alle skulle få servering. Det møtte opp 900 personar, så korbenkar måtte også brukast til å sitje på. Brannforskrifter var nok ikkje aktive denne kvelden.

I første etasje i huset var det forskjellige rom. Røde kors hadde lenge eit rom dei disponerte, og skulane leigde også eit klasserom, i tillegg hadde Biblioteket lokale der nokre få år.

I 1968 starta Johs Flø kafédrift i ein del av etasjen, men der var framleis eit møterom, Rødekors- romet, skodespelargarderobe og dusj, i tillegg til billettluka og eit stort areal til gang og garderobe for tilskodarane.

Etter at kaféen slutta, brukte Ulstein trelast lokalet til butikk, så kom Rammesenteret og seinare hadde Convex kiosk med videoutleige der.

I 1963 kom det ei sak som kanskje berre kunne skje i Ulsteinvik.

BOOK’N skulle ha framsyning av SHOW-BUSINESS på turneen. Det blei bestemt at det skulle arrangerast dans etter forestillinga. Huset blei utselt, og ekstra stolar blei lånte på Realskulen. Det viste seg at enno fleire kunne pressast inn, så Per G Osnes ringde til utleigar for Fred-heim og bad om å få låne stolar der også, men denne gongen fekk han nei. I neste Vikeblad har han eit skarpt innlegg under overskrifta ”Religiøse stolar?” Det viste seg at det at det skulle vere dans på same kveld blei for mykje for Fredheimeigarane. Det fyrte sjølvsagt opp diskujonen igjen.

Det å arrangere dans, var nok det som var mest kontroversielt Det var også det som huset tok inn mest pengar på i starten. Ein del lurte seg til å ta med alkohol inn i lokalet og viste seg synleg berusa i lokalet. Dansane skulle vere alkoholfri og ein del av dei som arbeidde for Samfunnshuset var overbeviste fråhaldsfolk. Fråhaldsrørsla stod enno svært sterkt i bygda. Det skapte nok ein del bråk. Ein som var vakt meinte at det var lurt å hekte av dodørene på herredo for å kunne føre kontroll med smugdrikkinga. Det roa ikkje akkurat gemytta. Å stenge utdørene etter eit visst klokkeslett var også eit ledd i forsøka i å halde drikking under kontroll.

I tillegg var mange som var medlemer av foreiningar i dei religiøse husa overbeviste om at dan-sing var synd, og omtrent det verste ein kunne gjere.
I styreprotokollen for juni 1961 finn ein namn på dei første som fekk påtale og varsel om at dei ikkje fekk kome på neste dans. Seinare kom det fleire namn og tilslutt var det nokre som blei utviste, også frå kino, for resten av året. Ein person lova bot og betring og fekk tilgang før tida var ute. Styret var også i kontakt med politiet for å finne ut kor mykje som skulle til før dei skulle koblast inn.

Representantskapet var ei forsamling av representantar for aksjeeigarane. Deira oppgåve var å seie ja eller nei til store investeringar, og å rettleie i personalsaker. I den hektiske byggetida hadde dei møte fleire gongar i året.

Den som er leiar for representantskapsmøta, får nemninga ordførar. Bjarne Alme, far min, er det første namnet eg finn frå møtet i 1957. I same referatet er Per G. Osnes formann i styret og Thomas Strandabø blir vald til ny formann. I 1959 finn eg at mor, Bergljot Alme, er medlem av styret.

Det er vanskeleg å finne ut kven som var formann i styret, for ofte blir dei berre nemnde som Formannen

I 1962 fekk Thomas Strandabø avløysing frå formannsjobben, og Asbjørn Waage blei ny formann, og Thomas blei ordførar i representantskapet. I 1965 blei Erik Sivertsen vald til formann i styret. I 1966 blei Peter Saunes vald som formann i styret, og i 1967 blei Erik Sivertsen vald til kinosjef. Same vår blei det vedteke å lyse ut stillinga som forretningsførar. Thomas Strandabø blei den neste forretningsføraren/ kinosjefen på Ulstein samfunnshus.

I 1968 er Andreas Ulstein ordførar i representantskapet og Reinh. Høydal formann i styret.

Den første gongen vi finn at Johan Warholm er i styret, er i 1968. Så får han ein eller annan gong vervet som styreformann, og har det til han går ut i 1978. Odd Loen er også formann ei tid.

Aksel Hauge sitt namn verserer ganske tidleg i protokollane. Først er han medlem av arrange-mentsnemnda, seinare er han innom styret som formann i 1969 -70. I referatet frå årsmøtet i representantskapet i 1976 er han ordførar. Dette vervet heldt han fram med heilt til drifta blei nedlagd. Han blei ein tradisjonsberar, som visste mykje om korleis sakene hadde vore handterte fram igjennom, og kunne også det formelle om korleis ein avvikla både møte, val og saker.

Jarl Brandal starta som formann i styret i 1985. Han sat til Jarle Osnes (arkitekten til huset) tok over i 1992 og hadde vervet til 2000. Eg, Guri Alme blei vald til leiar i styret same år og held fram til 2002. Før det hadde eg vore medlem av styret sidan 1989, nokre av åra som nestleiar. I 2002 blei Kjell Barstad vald ved benkeforslag. Rune Urke overtok etter han i 2003, og leia styret i Samfunnshuset til det blei nedlagt i 2003.

Kinosjef og forretningsførar Per G Osnes slutta i jobben våren 1965. Då hadde han vore med i styre og stell i sidan starten. Erik Sivertsen påtok seg jobben ein kort periode.

Etter ei tid med midlertidige løysingar blei stillinga utlyst, og Thomas Strandabø sa seg villig til å påta seg jobben som forretningsførar og kinosjef. Før dette finn vi namnet hans dels som formann i styret, og dels som formann i representantskapet. Thomas var ein fargerik og kreativ leiar, som gjorde sitt beste for huset. Men av og til glapp det for han. Eingong då han hadde dobbeltbooka huset, kom han med den legendariske kommentaren: ”Eg tek alt på mi kappe!”. Ein mykje brukt kommentar når ein seinare gjorde liknande flauser her i bygda. Mange hugsar også at han køyrde ”Reisen til Julestjernen” år etter år som gratis barnekino 17. mai. Forklaringa var at Ulstein og nokre nabokinoar hadde spleisa på å kjøpe inn denne filmen, så det var ikkje så store utgifter på den.

I 1973 seier Thomas i frå at det var vanskeleg for han å finne høveleg attåt- arbeid, og set difor stillinga si til disposisjon frå den dag styret måtte vedta, og etter behandling i styret blei stillinga utlyst.

Einar Løseth blei tilsett som kinosjef, forretningsførar og vaktmeister frå september 1973.

Medan han var kinosjef gjekk den legendariske filmen ”Flåklypa Grand Prix”, som heldt publikumsrekord i mange år framover
Einar Løseth sat i jobben i to år. Etter det sa Tomas Strandabø seg villig til å gå inn att i stillinga, og styrde samfunnshuset og kinoen til han måtte gå av på grunn av helsa.

Medan Thomas var forretningsførar var Liv Strandabø og Turid Løseth vaskarar på huset. Liv fekk etter kvart sviktande helse og måtte slutte. Turid heldt fram åleine, og då Sigurd Saunes slutta tok ho også på seg hans arbeidoppgåver også pluss ein heil del til. I 2001 gjekk ho over i anna arbeid etter ein kjempeinnsats for huset.

Lita (Ruth) Flaate kom inn som kinosjef i 1982, men då Tomas Strandabø blei alvorleg sjuk, over-tok ho også som forretningsførar for huset i 1984. Ho hadde denne jobben til drifta av Samfunnshuset blei avvikla i 2006 og var den kinosjefen som hadde lengst fartstid.

Lita Flaate sette si ære i at alt rundt samfunnshusdrifta skulle vere ryddig. Rekneskapen blei utførd av eit rekneskapsbyrå, og var alltid i orden. Ho erklærer seg som meir enn vanleg filminteressert, og gjorde alt for at kinoen skulle vise dei beste filmane som var på marknaden, men fordi ho også var forretningsførar, kunne ho ikkje så ofte velje dei smale filmane.

I 1977 fekk kinosjefane her på øya brev frå soknerådet der dei ytrar misnøye med fimane som vert synte, særleg ”Sengekant – filmane”. Thomas meinte dei måtte få sjå det som verkeleg var lov å vise på offentlege kinoar, bestiller inn fem dristige filmar, og går ut i Vikebladet:
Mange av dei innbedne blei nok sjokkerte, og sjølvsagt blei det diskusjon!

Huset blei flittig brukt til mange forskjellige formål. Kino var det faste, med framsyning to til fire gongar i veka. Riksteateret hadde sine forestillingar der. Ulstein Mannskor, Ulf, Ulsteinvik skulekorps, Con Moto arrangerte «Bygdakveldar» Det blei også arrangert fleire Sjømannskyrkjekveldar, med godt frammøte. For Mannskoret og Con Moto var Samfunnshuset ein hovud-arena, med mange gjenomarbeidde forestillingar med kostyme og kulisser.

I mange år lånte dei forskjellige organisasjonane i kommunen gangen i første etasje til å ha kaketombola laurdagane.

Song- og musikkreftene fann ei god inntektskjelde ved å arrangere musikkafe. Korpsa eller kora underheldt, og så var det sal av mat i pausen.

På 70-talet hadde den slovenske oktett fleire gonger konsertar. Det er det mange i bygda som nemner som det som gjorde størst inntrykk på dei.

Konsertlaget arrangerte mange flotte konsertar på Samfunnshuset, dei stod som arrangørar for musikerar og songarar som var på turne.

I 1973 kom Riksteateret med klage på garderobeforholda på huset, med krav om nokså omfattande forbetringar. I 1974 dukkar det opp annonser for Regionsteateret i Møre og Romsdal i Vikebladet, men riksteateret heldt fram, og hadde fem forestillingar også dette året. Regionsteateret, som seinare blei kalla Teatret vårt, hadde tre forestillingar. I omtalane etter forestillingane er det no klage over dårleg frammøte.

Riksteateret hadde forestillingar enno nokre år. Eg kan ikkje finne når det blei slutt, men det hadde kanskje samanheng med at Ørsta og Fosnavåg fekk kulturhus, med nye og godkjende scener og garderober. Teateret hadde i alle fall forestillingar til 2003 seier Lita Flaate. Oddny Ekroll var lokal kontakt som gjorde forestillingane kjende, og ordna med folk til å bere utstyr.

Gymnasklassene hadde dei første elevtilstellingane på samfunnshuset og dermed også juleball.

Ulstein ungdomsskule starta å arrangere juleball eingong på 80 – talet. Det var mange som fekk sin elddåp på scena då.

Rundt 1990 begynte Hødd å arrangere ungdomsdiskotek, og hadde dette som ei brukbar inn-tektskjelde til dei aldersbestemte laga sine.

På 90 -talet var det fleire som kvidde seg for å arrangere offentleg dans. På den tida skulle turngruppa prøve å betre økonomien på denne måten. Musikk var innleigd, vakter stilte opp, men publikum svikta. Dei fekk inn såpass at husleiga var dekt, men på slutten av kvelden blei eit toalett knust, så heile kvelden gjekk med tap.

Det blei skipa offentleg dans for ungdom, og såkalla Gammaldans for meir vaksne folk. Begge deler med levande musikk. I starten var det arrangementskomiteen som fekk i stand dans, for å få inn mest mogleg pengar. Seinare var dette overlate til organisasjonar som søkte om det. Styret bestemte at det berre var organisasjonar frå kommunen som skulle få arrangere dans og få intekt av det.

Ein fest heldt Thomas fast på, og det var ”Thomasfesten”, som blei arrangert i romjula i mange år. Det kan verke som den var arvtakar etter ”Høddfesten” som tidlegare også blei arrangert i romjula. Etter at Thomas slutta, blei det slutt på dei festane også.

Thomas sette si ære i å betale ned mest mogleg av låna til Samfunnshuset. Oppgradering av huset var om ikkje akkurat neglisjert, så gjort med eit minimum. Det blei likevel lagt nytt golv, nye gardiner og sceneteppe blei skaffa og oppussing av toaletta. Nye stolar blei kjøpte i 1976, men det var framleis ikkje særleg komfortable stålrøyrstolar.

Frå starten av 70-talet kan vi også lese i protokollane at styret vil i forhandling med grunneigarane i nabolaget om kjøp av meir tomt for å utvide huset, men det gjekk tydelegvis ikkje igjennom. I 1977 viser Vikebladet ei teikning av huset av Sveinung Lofthus, så lysta var der til å gjere meir ut av huset, men det blei ingenting av, men eg finn ikkje grunnen til det. Mest sannsynleg er det manglande interesse frå kommunen.

I periodar gjekk drifta greitt. Inntekter og utgifter harmonerte nokolunde, men når noko måtte fornyast eller nyanskaffast måtte ein til banken, og/ eller få støtte frå kommunen. I 1986 blei stolane fornya igjen. Denne gongen var det av typen med stoppa sete og rygg frå Fora Form i Ørsta.

I 1997 er Samfunnnshuset så avhengig av tilskot frå kommunen, at det blir inngått ein intensjons-avtale mellom partane. Begge uttrykte felles vilje til å arbeide for framleis kinodrift i Ulstein. Dersom generalforsamlinga ville gjere eit vedtak om at verdiane i eigedomen skulle plasserast i eit nytt kulturhus, ville Ulstein kommune i fleire år kunne yte tilskot til kinodrifta. Det var ei lette å få dette på plass, men det viste seg at hua i handa haldninga framleis blei forventa. Først når kassakreditten var oppbrukt, blei det godteke at det var behov for utbetaling av dei lova pengane. Denne framgangsmåten blei dyr både for Samfunnshuset og kommunen.

Etter kvart fekk årsmøtet i Representantskapet meir ein sandpåstrøarfunksjon, og hadde berre eitt møte i året. Då intensjonsavtalen skulle godkjennast, blei det eit visst opprør, og forsamlinga stemde nei. Det var eit sjokk for styret, for dei syntest dei hadde fått ein så god avtale som råd var i ein vanskeleg situasjon. Etter ei tid blei det innkalla til ekstraordinær generalforsamling, og då gjekk saka igjennom.

Alt i 1961 var det diskusjon om enkelte filmar skulle visast. Det var igjen Vikebladet som var arenaen, og filmen heitte Line. Dette var ein norsk film som var laga etter boka med same namn av forfattaren Aksel Jensen. Dei som var hardaste kritikarane hadde ikkje sett filmen, og prisa seg lukkelege for det.

Det gjaldt også filmklassikaren ”Jesu siste fristelse” i 1988 og ”Natural born killer” i 1994. De-battantane som med harde ord ville stoppe filmane på Ulstein kino hadde ikkje sett filmane sjølve.

Kinoen blei meir og meir berebjelken i økonomien for Samfunnshuset, men det var skjer i sjøen også for den. Frå 60-talet forandra samfunnet seg nokså raskt. Vi fekk tilbod som vi tidlegare berre las om i bøker og blad.

Tv blei etter kvart allemannseige. Så kom video, du kunne leige både maskin og video i video-sjappa. Då blei det kamp om å få tak i filmane til kinoen før dei kunne leigast.

Fram til denne tid hadde samfunnshuset ei Filmnemnd som var med på å ta ut filmane. Etter-kvart blei det eit for tregt system, og kinosjefen tok seg av den jobben åleine. Filmbyråa hadde løyve til å bruke eit visst tal kopiar i landet. Dei filmane som ein meinte ville bli mest populære fekk fleire kopiar. Dei kinoane som hadde best besøk, fekk filmane først.

Turen kom til parabolantenner, og kabel-TV. Alt dette var med å konkurrere om filminteressa og var merkbar på kinostatistikken.

Folk kunne sitje makeleg i si eiga stove og sjå på tippekampar og store idrettsarrangement som forskjellige VM og OL. Det også hadde innverkning på kinobesøket.

I 1991 måtte kinomaskinene frå 1936 skiftast ut. Det var såkalla kolstiftmaskiner, og det var uråd å skaffe reservedelar lenger.

På same tid måtte huset oppussast igjen. Det måtte kjøpast nye gardiner, nye sceneteppe og dei svarte stofflengdene rundt scena. I tillegg måtte toaletta pussast opp. Eit stort økonomisk løft.

I 1992 var nye maskiner på plass, og kinobesøket sette sjåarrekord. Men inntektene klarte likevel ikkje å dekkje utgiftene som ein hadde, og ein måtte få stønad frå kommunen. Rundt 1994 kom det opp eit spørsmål frå styret om kommunen ville overta huset. Trass alle anstrengelsar stetta ikkje huset krava til eit moderne kulturhus, verken for kino eller teater.

På denne tida blei det meir og meir spørsmål etter lokale for ungdom. Både kommunen og privatfolk meinte Samfunnshuset måtte kunne drivast på andre måtar, og kom med forslag.

Ein må kunne seie at nokre av forslaga var historielause, dei var ikkje klar over at det ikkje var kommunen som åtte huset.

Ein del var ikkje klar over kva som drog til seg dåtidas ungdom.

Ein del var ikkje klar over avgrensingane til huset. Kommunen ville gjerne ha lokala i 1. etasje til ungdomslokale og øvingsrom til ungdomsband. Men dessverre var det ikkje støyisolert nok, og slik aktivitet ville forstyrre alt som skulle foregå i Storsalen.

Etter kvart blei dei to garderoberoma slått saman til eitt, og brukt til øvingsrom for band til visse tider, når det ikkje føregjekk andre ting på huset.

Sommaren 2001 gjekk nokre ungdomar laus på dugnad for huset. I første omgang gjekk det på oppussing av gangane. Det var framleis ikkje noko avklaring om kva eigedomsforhold kommunen ynskte å ha til huset. Nye planar såg ut til å ligge langt fram i tid.

Styret bestemte at ein skulle gå inn for å skaffe eit skyveamfi til salen, og også amfi til galleriet. I tillegg ville ein få til ein handikap- inngang frå nord. Den ville også lette tilkomsten med tungt utstyr for dei forskjellige låntakarane. Det blei sendt ut tiggarbrev til mange bedrifter, og mange ga rabatt på innkjøp til oppussinga, men dei største bedriftene ga tilsamen 550 000 kr som var kjærkomne pengar. Ein flokk pensjonistar stilte også opp og tilsaman blei det gjort eit storarbeid.

Kinosjefen og formannen i styret deltok ved opning av amfiet levert av Fora Form i Ørsta i 2002.

Ein skulle tru at no var alt vel, for ved neste korsveg kan Kinosjefen rapportere om nye sjåarrekordar.

Samfunnshuset var i så god stand som det aldri hadde vore før. Diverre var ikkje inntektene store nok til å dekkje utgiftene, så ein måtte atter ein gong minne kommunen på intensjonsavtalen, og be om nødvendig tilskot.

I 2002 dukka ei ny sak opp i Ulsteinsamfunnet. Først som mann til mann-samtalar, men seinare i offentlege forum. Det var den kjende Trekantsaka, grundig gjort greie for i ”Levd liv” 2015. Dette blei begynnelsen til slutten for Ulstein Samfunnshus. Som kjent enda det opp med at Ulstein kommune kjøpte husa til Sunnmøre folkehøgskule på Reiten. Folkehøgskulen kjøpte hotellbygget på Varleitet og Ulstein Hotell bygde nytt hotell ved Saunesosen i sentrum. Der blei det også bygd kulturhus og kinosal. Konsekvensen av det var at grunnlag for vidare drift av Samfunnshuset ikkje var til stades. To kinoar var det ikkje grunnlag for i Ulsteinvik, og det var frå kinoen huset hadde brorparten av inntektene sine. Siste kinoforestilling var i desember 2006, og drifta av huset blei avvikla samstundes. Ulstein kommune overtok huset som avtalt i intensjonsavtalen

I det store og heile hadde Ulstein Samfunnshus vore ein viktig del av ulsteinsamfunnet i om lag 50 år.

• Mange her i kommunen har nok møtt livspartnaren sin på samfunnshuset.
• Mange har hatt store opplevingar der.
• Som damene frå Sande som køyrde for å sjå ei Falkbergetforestilling. Dei syntest det var ei stor oppleving. På heimvegen stoppa dei i ei busslomme, tok opp termosen og ein godbit, og hadde seg ei hyggestund der dei diskuterte stykkjet.
• Som ho som hekta hælen på øvste trappetrinnet, og ramla heile trappa ned. Heildigvis utan å bryte bein, men ho var stygt forslått.
• Eller ho som måtte på do før ho skulle heim frå kino, og oppdaga at ho var innestengd!
• Andre har nok også møtt leie situasjonar der.

Kva kunne grunnen vere til at administrasjonen kava slik med økonomien? Eg har nokre teoriar.

• Eldsjelene som fekk det heile i gang blei gamle. På 80-talet var dei fleste ute av både styret og representantskapet. Kanskje var dei også skuffa over at dårleg kontroll gjorde at ein del pengar ei tid forsvann frå dette som dei hadde arbeidd så hardt for å få i stand.
• Huset hadde ingen fast organisasjon bak seg. Ulstein mangla eit ungdomslag som såg på huset som sitt. Det blei vanskelegare og vanskelegare å få ungdom til å engasjere seg i huset.
• Huset blei etter kvart utdatert, og det blei vanskeleg for forretningsførar og styret å balansere utgiftene med inntektene. Andre var det ikkje som verka bry seg om drifta av Samfunnshuset.
• Kommunen såg aldri nytten av å ta seg av / eige dette huset. Dersom kommunen hadde gått inn som deleigar, hadde drifta gått mykje lettare. Det var uvanleg at kinoen ikkje var kommunal, det var han dei fleste andre stader.

Eg synest at vi måtte få ned historia svart på kvitt før alt blei gløymt. Ein del av historia har eg sikkert gløymt å ta med, ein del har eg utelate med vilje. Ein skal ikkje rippe opp i alt gamalt!