Sjøborg og Julius Ulstein

Julius var ikkje den som gav seg over så lett. Like etter konkursen reiste han til Svalbard for å vere med på å utvinne kol. I mellomtida var altså Sina heime og dreiv Central Hotell og hadde klart å legge seg opp om lag 2000 kroner. Mellom anna dette, i lag med det Julius hadde tent på Svalbard, gjorde dei i stand til å sette opp ein ny hotellbygning midt i sentrum. Denne gongen var det på andre sida av Fredheim. Året var 1927. Denne bygningen skulle kome til å bli ståande heilt fram til midt på 60-talet, då han måtte vike plass for eit nytt og moderne hotell.

Eit byggetrinn to blei seinare oppført inntil det nye hotellet. Tidleg på 80-talet blei det så sett opp nytt hotell i Varleite. Dette er i dag Sunnmøre Folkehøgskule.

Med oppføring av nytt hotell i sentrum igjen var ringen på mange måtar slutta. Det var altså her familien Ulstein tok til så tidleg som i 1915.

Sjøpakkhuset «Sjøborg» blei bygt i 1917. Det gjekk over tre og ein halv etasje. Fram til huset blei rive tidleg på 70-talet kan ein trygt seie at det hadde eit skiftande og variert bruksområde.

På mange måtar var dette eit sentralt hus i Ulstein som alle hadde eit forhold til.

I første etasje var der dampskips­, ekspedisjon med mellom andre Julius Ulstein som ekspeditør rogså etter at kommunen tok over eigedomen.

Kvar onsdag klokka 10.00 gjekk rutebåten Nordfjord til Bergen. Like fast var returen klokka 03.00 på søndagane. Lidvar Ulstein hugsar enno lyden av fløyta til Nordfjord, ein lyd han mislikte svært sterkt i og med at det var signalet om at han måtte stå opp og hjelpe med ekspederinga.

Bror til Lidvar, Peder, var i lag med faren i ekspedisjonen i heile seks år. Seinare var både Karsten Saunes og Georg Sundgot ekspeditørar på Sjøborg.

I første etasje var der også mot­tak av fisk og sild. Fisken blei stelt, flekt og gjort klar for å bli hengt opp. Mykje folk var i arbeid med dette som må seiast å ha vore eit kvinnearbeid.

Båten til Julius, «Fiskerjenten», blei brukt til å frakte fisken til Sneingen der han blei hengt på hjellar. Julius eigde også Sneingen. Lidvar minnest berre ein gong faren gret. Det var då han måtte sende frå seg «Fiskerjenten» etter konkursen.

Ole og Berta Meinseth dreiv fiskematforretning i første etasjen på Sjøborg. Dette var i den enden som var nærast Haldeplassen. Borgny Ulstein Rappen fortel at Meinseth laga verdas beste fiskekaker til 5 øre stykkje.

– Det var ikkje alltid vi måtte betale heller!

– Eg har tenkt på det i ettertid for eit slit det må ha vare å drive den forretninga. Dei hadde ikkje eingong innlagt vatn. Det blei henta i kjellaren hos oss!

– Eg kan ikkje hugse at vi nokon gong blei jaga derifrå. Vi ungane høyrde liksom til. Det same kan vi forresten seie om vi for ut på Lillebøverkstaden og fekk ordna noko eller ut til Osvald Ulstein og fekk laga oss skyttarjarn før 17. mai.

Silda som kom inn på Sjøborg vart salta og lagt i tønner. Tønnene blei lagra på ein platting mellom Sjøborg og hotellet.

Båten til Julius, «Fiskerjenten», blei brukt til å frakte fisken til Sneingen der han blei hengt på hjellar. Julius eigde også Sneingen. Lidvar minnest berre ein gong faren gret. Det var då han måtte sende frå seg «Fiskerjenten» etter konkursen.

Ole og Berta Meinseth dreiv fiskematforretning i første etasjen på Sjøborg. Dette var i den enden som var nærast Haldeplassen. Borgny Ulstein Rappen fortel at Meinseth laga verdas beste fiskekaker til 5 øre stykkje.

– Det var ikkje alltid vi måtte betale heller!

– Eg har tenkt på det i ettertid for eit slit det må ha vare å drive den forretninga. Dei hadde ikkje eingong innlagt vatn. Det blei henta i kjellaren hos oss!

– Eg kan ikkje hugse at vi nokon gong blei jaga derifrå. Vi ungane høyrde liksom til. Det same kan vi forresten seie om vi for ut på Lillebøverkstaden og fekk ordna noko eller ut til Osvald Ulstein og fekk laga oss skyttarjarn før 17. mai.

Silda som kom inn på Sjøborg vart salta og lagt i tønner. Tønnene blei lagra på ein platting mellom Sjøborg og hotellet.

I andre og tredje etasje blei det lagra tomtønner, tauverk, salt m.m. Dei fem søskena kan tydeleg sjå føre seg dei kraftige dimensjonane ein fann i sjøpakkhuset. Det blei bygd av ny material og så langt dei kan hugse, var Anton Ulstein av dei som var med på å sette opp bygningen.

– Og så var det så kjekt når det blei hengt opp reier mellom dei kraftige Y-ane, legg Hjørdis til.

Julius var det vi i dag ville kalle ein typisk entreprenør. Når han hadde bygt opp hotella eller Sjøborg, var han liksom ferdig med det. Hovudansvaret for drifta fekk andre ta seg av.

Sina gjekk på Sunnmøre Ungdomsskule i eitt av dei første kulla, og fekk seg jobb som butikkdame på landhandleriet til Julius i 1914/15. Dette landhandleriet stod på tomta der Central hotell seinare blei oppført. Der utvikla det seg etterkvart eit varmt forhold og dei gifte seg altså i 1916.

Sina hadde vore i Bergen før ho gifta seg og gått på ein finare husmorskule som heitte «Hjemmenes Vel». Dette var ein solid bakgrunn for ho som først og fremst dreiv hotellet i lag med tenestefolket.

Julius hadde tidlegare vore landhandlar hos slekta si i Torvika, Paulus og Gerd Torvik. Han siglde og rodde dit når han skulle på arbeid. Han var ein blåsar og visstnok aldri redd for å kollsigle. Han var også butikksvein eller diskenspringar hos Andreas Osnes på Ulstein Forbruksforeining.

Han rodde fiskje i attringen til Ole-Johan Ulstein som var «gamle­onkelen» hans.

I 1905 tok han middelskuleeksamen i Volda. Han hadde handelsbrev, og hjelpte svogeren sin, Bjarne Rotnes på Vartdal med butikkdrifta.

For å kome seg dit, sykla Julius frå Ulstein til Korshamna. Der lånte han robåten til Lars Sellereite og kom seg med den over fjorden til Barstadvika. Derifrå sykla han til butikken til Rotnes. Dette tok seg oppatt om lag ein gong i månaden over ein periode på to-tre år.

Julius hadde lyst til å skaffe seg ein gard. Det blei med tanken og ynskjet. Men han starta opp med rev. I førstninga dreiv han i lag med Nils Moldskred på Moldskred. Dette var omkring 1927/28.

Revegarden blei flytta til Skeide, til Knut Skeide.

Seinare blei det revefarm hos John Osnes på garden Gjerde midt i Ulsteinvik sentrum. Han avslutta denne «karrieren» med revefarm i Holsekerdalen.

Han miste to og ein halv finger i eit uhell i den såkalla «Sellenfabrikken» som låg om lag der Blåhuset ligg i dag. Borna kan fortelje at han tok vare på ein av desse fingrane på eit glas til ut på 30-talet!

Det er tydeleg at Julius var ein mann med mange idéar og evne til å gjennomføre dei. Før han sette opp Central Hotell dreiv han ein god del med kjøp og sal av fisk og sild.

Sjøborg hyste også heradskasseraren. Han sat i andre etasje. Likningskontoret og forsyningsnemnda var også plassert der. Julius var forretningsførar i forsyningsnemnda under krigen. Han hadde også i oppgåve å betale ut alderstrygda.

Formannsskapskontoret og kommuneingeniøren heldt også til på Sjøborg. Og kven hugsar ikkje brannsirena heilt oppe i mønet av den høge bygninga!

Etter at lensmann Moldenes gjekk av og før Harkjerr kom i teneste, hadde Julius jobben med å reise rundt og pante hos folk som ikkje ville – eller helst ikkje kunne – betale skatten sin. Barna hugsa at dette var ei belastning. Peder kan hugse ein gong han var med ut på Vattøya for å pante ei kyr. Det var slettes ikkje triveleg. Og kanskje det verste: dei fekk utenamnet pantius.

Julius måtte sitje tre månader på Grini under krigen på grunn av motstandsarbeidet til sønene sine. Presten fekk ordne det slik at det blei med berre desse tre månadane.

Det var enkle kår i eit nokså gise sjøpakkhus med berre elektrisitet som oppvarming i Sjøborg.

Arnljot Tollås hadde ei tid madrassefabrikk i andre etasje. Fleire kan hugse at det blei arrangert sykurs på Sjøborg. Dette fann truleg stad i herradsstyresalen.

Så langt Ulstein-syskjena hugsar, skjedde det ikkje noko forferdeleg ulukke nokon gong, sjølv om det var dramatisk nok for Nykrem frå Leikong. Under bygginga av landgangen og neddriving av stolpar, slo sveiva på krana som blei brukt tilbake og knuste kjeven hans.

Borgny kan fortelje at brørne hennar ikkje gjorde anna enn å dette på sjøen. Dei måtte stadig vekk fiskast oppatt.

Ungane fiska elles både krabbe og fisk frå kaia ved Sjøborg som etterkvart fekk namnet «Kommunekaia». På fine sommardagar var der også badeliv med ypparlege forhold for stuping spesielt.

Av og til lurte ungdomane seg til å danse på kommunekaia. Harald Hatlemark spelte trekkspel, medan Lidvar Ulstein drog fram munnspelet av og til. Julius likte dårleg dette, ikkje fordi at han meinte det var gale med dans, men av tryggleiksomsyn.

I dei siste åra var Sjøborg grå eller grågul. I dei første åra hadde ho ein raudbrun farge.
Ei bensinpumpe med BP-bensin sette Julius opp ved Sjøborg.

Julius var både ein streng og rettferdig mann som mildna mykje med åra. Han hadde stor arbeidskapasitet, var samfunnsorientert og kunnskapsrik. Han las mykje – endåtil ved middagsbordet, fortel borna. Han hjelpte ofte borna med lekser.

Det blir også teikna eit bilete av ein far det var nydeleg å ligge i armkroken hos. Han var flink å fortelje.

I yngre år var han ivrig idrettsmann. Idrettsinteressa hadde han lenge og var ein av dei solide støttespelarane i Høddorganisasjonen.

Han var engasjert venstremann fram til splittinga av partiet i 1972. Han tok sin tørn i skulestyret. Kommunestyret heldt han seg unna.